Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μία από τις πιο βαθιές και διαχρονικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως. Παρά δεκαετίες συζητήσεων, νόμων, εκστρατειών και διεθνών πρωτοβουλιών, η πραγματικότητα παραμένει συγκλονιστική: σύμφωνα με μια νέα, εκτεταμένη έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και των συνεργαζόμενων οργανισμών του ΟΗΕ, σχεδόν 1 στις 3 γυναίκες – περίπου 840 εκατομμύρια σε παγκόσμιο επίπεδο – έχουν υποστεί βία από σύντροφο ή σεξουαλική βία κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι η πρόοδος τα τελευταία 20 χρόνια ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτη, με μείωση μόλις 0,2% ετησίως στα περιστατικά βίας από σύντροφο. Τα στοιχεία αποκαλύπτουν μια κρίση σε στασιμότητα, παρά την αυξανόμενη αναγνώριση του προβλήματος από τη διεθνή κοινότητα.

Βία που αγγίζει εκατομμύρια – και παραμένει αόρατη

Μόνο τους τελευταίους 12 μήνες, 316 εκατομμύρια γυναίκες, ή το 11% των γυναικών ηλικίας 15 ετών και άνω, υπέστησαν βία από τον σύντροφό τους. Η νέα έκθεση για πρώτη φορά περιλαμβάνει αναλυτικά στοιχεία για σεξουαλική βία από μη συντρόφους, αναδεικνύοντας ότι 263 εκατομμύρια γυναίκες έχουν βιώσει σεξουαλική επίθεση από κάποιον εκτός της σχέσης τους από την ηλικία των 15 ετών.

Λόγω στιγματισμού, φόβου και έλλειψης προστατευτικών δομών, πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανότατα πολύ υψηλότεροι από τις καταγεγραμμένες εκτιμήσεις.

Ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, ήταν σαφής:
«Καμία κοινωνία δεν μπορεί να θεωρείται δίκαιη και υγιής όταν οι γυναίκες ζουν με φόβο. Η ενδυνάμωση των γυναικών δεν είναι επιλογή, αλλά προϋπόθεση για ειρήνη, ανάπτυξη και υγεία.»

Χρηματοδότηση σε κατάρρευση – ενώ οι ανάγκες αυξάνονται

Παρά τις αποδεδειγμένα αποτελεσματικές μορφές πρόληψης και υποστήριξης, η έκθεση αναδεικνύει ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα: η χρηματοδότηση για δράσεις κατά της βίας μειώνεται δραματικά.

Το 2022, μόλις 0,2% της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας κατευθύνθηκε σε προγράμματα πρόληψης βίας κατά των γυναικών, ενώ οι πόροι έχουν μειωθεί ακόμη περισσότερο το 2025.

Την ίδια στιγμή, παράγοντες όπως ανθρωπιστικές κρίσεις, τεχνολογικές αλλαγές και αυξανόμενη ανισότητα διευρύνουν τον κίνδυνο βίας για εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια.

Οι συνέπειες της βίας: σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές

Η βία δεν αφήνει ποτέ μία μόνο πληγή. Οι επιπτώσεις είναι μακροχρόνιες και επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική υγεία, αλλά και την κοινωνική και οικονομική ζωή των γυναικών.

Οι γυναίκες που έχουν υποστεί βία αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για:

• Ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες

• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα

• Κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές

• Κοινωνικό αποκλεισμό

• Δυσκολία πρόσβασης σε υποστηρικτικές δομές

Ειδικά για τα νεαρά κορίτσια, η εικόνα είναι ακόμη πιο σκληρή. Μόνο το τελευταίο έτος, 12,5 εκατομμύρια έφηβες ηλικίας 15–19 ετών έχουν υποστεί βία από σύντροφο.

Ποιοι πληθυσμοί πλήττονται περισσότερο;

Αν και η βία κατά των γυναικών είναι παγκόσμια, δεν πλήττει όλους τους πληθυσμούς εξίσου. Οι μεγαλύτερες επιπτώσεις καταγράφονται σε:

• Λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες

• Περιοχές σε σύγκρουση

• Κοινότητες εκτεθειμένες σε κλιματική αστάθεια

Στην Ωκεανία, εκτός Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας, η ενδοοικογενειακή βία φτάνει το 38%, ποσοστό τριπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου.

Υπάρχουν όμως και παραδείγματα προόδου

Όταν υπάρχει πολιτική βούληση, οι αλλαγές είναι ορατές.
Χώρες όπως η Καμπότζη, ο Ισημερινός, η Λιβερία, η Τρινιντάντ και Τομπάγκο, και η Ουγκάντα έχουν θεσπίσει:

• Εθνικά σχέδια δράσης

• Εκσυγχρονισμένη νομοθεσία

• Βελτιωμένες υπηρεσίες για επιζώσες

• Αύξηση εγχώριας χρηματοδότησης

• Εκστρατείες ενημέρωσης σε σχολεία και κοινότητες

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι η αλλαγή είναι εφικτή, αρκεί να υπάρχει δέσμευση.

Τι χρειάζεται για να αλλάξει το μέλλον;

Η έκθεση καλεί τις κυβερνήσεις να αναλάβουν άμεση, αποφασιστική δράση σε τέσσερις βασικούς άξονες:

1. Ενίσχυση προληπτικών προγραμμάτων με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα

2. Στήριξη επιζησών με υγειονομικές, νομικές και κοινωνικές υπηρεσίες

3. Επενδύσεις σε συστήματα συλλογής δεδομένων για καλύτερη πολιτική στρατηγική

4. Εφαρμογή και ενίσχυση νόμων που προστατεύουν και ενδυναμώνουν τις γυναίκες

Το μήνυμα είναι σαφές: Η σιωπή πρέπει να σταματήσει. Η δράση πρέπει να αρχίσει τώρα. Η βία κατά των γυναικών δεν είναι αναπόφευκτη. Είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που μπορεί να προληφθεί – με πολιτική βούληση, επαρκή χρηματοδότηση και συλλογική δέσμευση. Η προστασία των γυναικών δεν είναι γυναικείο ζήτημα. Είναι υπόθεση δικαιοσύνης, αξιοπρέπειας και ανθρώπινης προόδου για όλους.