Στην εκπομπή Opinion Health του Healthweb.gr με τη Νικολέτα Ντάμπου, ο παιδίατρος Δρ. Σπύρος Μαζάνης τοποθετείται σε δύο μείζονα θέματα που αγγίζουν τον πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας: την υπογεννητικότητα και την κατανάλωση καφεΐνης από παιδιά και εφήβους. Με λόγο σαφή και επιστημονικά τεκμηριωμένο, αναδεικνύει τους κινδύνους που εγκυμονεί η δημογραφική κατάρρευση για το μέλλον της χώρας, αλλά και τις σοβαρές επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης χρήσης διεγερτικών ουσιών, όπως η καφεΐνη, στη σωματική και ψυχική υγεία των ανηλίκων. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: απαιτούνται άμεσα μέτρα, ενημέρωση και αλλαγή νοοτροπίας – τόσο από την Πολιτεία όσο και από την κοινωνία.
Κύριε Μαζάνη, θα συζητήσουμε αυτά τα δύο πολύ σημαντικά θέματα, της υπογεννητικότητας και της καφεΐνης, που δεν έχει συζητηθεί και ιδιαίτερα. Ας ξεκινήσουμε με την υπογεννητικότητα. Αρχικά, ας πούμε τι σημαίνει όρος υπογεννητικότητα;
Υπογεννητικότητα σημαίνει ότι σε ένα κράτος έχουν μειωθεί σε τέτοιο βαθμό οι γεννήσεις του, οι οποίες δεν είναι ικανές να αναπληρώσουν τον πληθυσμό της χώρας. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, για να αναπληρωθεί ο πληθυσμός, δηλαδή κάποιοι άνθρωποι πεθαίνουν και γεννιούνται από πίσω οι άλλοι, θα πρέπει η κάθε γυναίκα στην Ελλάδα να γεννάει περίπου δύο παιδιά, 2,1 παιδιά. Όμως αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα οι γυναίκες γεννάνε 1,3 παιδιά. Δηλαδή σχεδόν το μισό από αυτό που πρέπει να γεννήσουν. Πρέπει να γεννάνε δύο παιδιά και γεννάνε ένα. Αυτό το οποίο έχει εντοπιστεί εδώ και 15 χρόνια, από το 2010, σιγά σιγά μειώθηκαν οι γεννήσεις, με αποτέλεσμα να φτάσουμε σε αυτό το σημείο τώρα, που ενώ πριν 15 χρόνια είχαμε 140.000 γεννήσεις το χρόνο στην Ελλάδα, τώρα κοντεύουμε να φτάσουμε γύρω στις 65.000 γεννήσεις. Αυτό σημαίνει ότι σε λίγα χρόνια, που θα φύγουν και οι μεγαλύτεροι από τη ζωή, δεν θα υπάρχουν μικρότεροι οι οποίοι να γεράσουν και να αναπληρώσουν τον πληθυσμό έστω και των ηλικιωμένων. Η αλήθεια είναι ότι έχει εντοπιστεί αυτό το πρόβλημα, αλλά ακόμα δεν έχουν πάρει τα μέτρα που πρέπει να πάρουν.
Ναι, θα το πούμε στην πορεία βέβαια. Άρα, κύριε Μαζάνη, εδώ δεν μιλάμε μόνο για μια κατάσταση η οποία είναι στατιστική, αλλά πλέον έχει άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνία. Όπως μας είπατε, έχουν μειωθεί οι γεννήσεις. Άρα, φαντάζομαι, έχουν μειωθεί και τα παιδιά που πάνε στο σχολείο.
Αλήθεια είναι αυτό και μάλιστα φέτος από ότι δημοσίευσε το Υπουργείο περίπου 750 αίθουσες σε όλη την Ελλάδα έκλεισαν σε βρεφικούς σταθμούς, δημοτικά και γυμνάσια. Είναι πάρα πολύ μεγάλος ο αριθμός αυτός και φυσικά δεν έγινε ξαφνικά αυτό. Τα τελευταία 15 χρόνια σιγά-σιγά κλείνουν κάποιες τάξεις που σημαίνει ότι αυτό είναι πάρα πολύ σοβαρό. Αν λάβουμε υπόψη μας το τι γίνεται στη γειτονική Τουρκία Ενώ εμείς έχουμε γύρω στις 65.000 τοκετούς, η Τουρκία τρέχει με 1.200.000 τοκετούς το χρόνο. Είναι πολύ σημαντικό να κάνουμε μία σύγκριση. Βέβαια, η υπογεννητικότητα παρατηρείται σε όλες τις χώρες του κόσμου. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Ακόμα και η Κίνα έχει ένα πρόβλημα αυτή τη στιγμή. Αλλά άλλο είναι ένας άνθρωπος να είναι 150 κιλά και μέσα σε ένα λοιμό να φτάσει τα 80 κι άλλο είναι να είναι 80 και μέσα σε ένα λοιμό να φτάσει τα 30 κιλά. Κάπως έτσι αντίστοιχα πρέπει να δούμε τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ των χωρών.
Δεν ξέρω αν είναι ενθαρρυτικό ή παρηγορητικό το γεγονός ότι δεν είμαστε οι μόνοι.
Δεν είναι καλό, δεν είναι παρηγορητικό, γιατί όπως σας είπα οι άλλοι έχουν πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό, άρα έχουν αντοχές ακόμα οι χώρες τους, ενώ εμείς είμαστε μια μικρή χώρα, η οποία όπως είπε και ο Υπουργός Άμυνας σε δύο ομιλίες του τελευταία που άκουσα, σε λίγο καιρό δεν θα έχουμε άντρες για να επανδρώσουν τις ένοπλες δυνάμεις για την ασφάλεια της χώρας. Γι’ αυτό έφερα και το παράδειγμα της Τουρκίας, που έχει 1,2 εκατομμύρια τοκετούς τον χρόνο. Άρα, λοιπόν, πρέπει να δοθεί μία λύση σε αυτό άμεσα. Επηρεάζονται τα επαγγέλματα που έχουν σχέση με τα παιδιά και τη γυναίκα, δηλαδή οι παιδίατροι, οι γυναικολόγοι μαιευτήρες, οι μαίες, οι νοσηλευτές, τα μαιευτήρια και όλα τα προϊόντα τα οποία έχουν σχέση με τα παιδιά και με τη μητέρα.
Άρα ακουμπάει και την οικονομία, κύριε Μαζάνη.
Εννοείται ότι είναι και οικονομικό το αποτέλεσμα αυτής της υπογεννητικότητας. Και μακροπρόθεσμα έχουμε εθνικό θέμα, διότι σε λίγο δεν θα υπάρχει πληθυσμός στην Ελλάδα. Τι θα γίνει, πώς θα αναπληρωθεί αυτός ο πληθυσμός;
Θα είμαστε μειονότητα στη χώρα μας οι Έλληνες;
Ακριβώς. Αυτή τη στιγμή, οι ηλικίες που είναι των 25 με 35, 38, άντε 40 χρονών που θα γεννούσαν παιδιά, βρίσκονται στο εξωτερικό. Από ό,τι ξέρουμε, περίπου 500.000 νέοι μέσα στην κρίση έφυγαν στο εξωτερικό και αυτοί δεν ξαναγύρισαν. Άρα, λοιπόν, τι πρέπει να γίνει. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε κάποια μέτρα ελάφρυνσης προς τους νέους γονείς, τις νέες οικογένειες, αλλά φαίνεται ότι αυτό δεν είναι επαρκές, διότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο οικονομικό. Τα τελευταία χρόνια, με την πάροδο των χρόνων, έχει αλλάξει και η νοοτροπία των Ελλήνων, οι οποίοι δεν θέλουν να παντρευτούν, δεν θέλουν να κάνουν παιδιά, δεν θέλουν να αναλάβουν τις υποχρεώσεις. Ίσως το οικονομικό θέμα να λύνεται πιο εύκολα από ότι η νοοτροπία που έχει επικρατήσει τελικά μετά από τόσα χρόνια στη χώρα μας.
Ξέρετε κάτι, κύριε Μαζάνη, σκέφτομαι και αυτό. Μήπως η όλη κατάσταση στην Ελλάδα έχει δημιουργήσει μια ανασφάλεια, δηλαδή τόση οικονομική κατάσταση, γιατί ακόμα βλέπουμε και τις 25-35 ηλικίες που λέτε, ξέρετε, υπάρχουν άνθρωποι που ζουν ακόμα με τους γονείς τους λόγω οικονομικών θεμάτων. Σε τι ψυχολογία βρίσκονται όσον αφορά στο κομμάτι αυτό;
Οι νέοι έχουν ανασφάλεια σε σχέση με το να δημιουργήσουν οικογένεια στην Ελλάδα. Είναι αληθές. Όπως τα περιγράφετε είναι τα πράγματα. Όμως πρέπει να βρούμε μία λύση. Και όλοι λένε ότι ακόμα και την καλύτερη λύση να βρούμε αυτή τη στιγμή, είτε είναι οικονομική, είτε οποιοδήποτε άλλο τρόπο, αλλάξουμε την νοοτροπία των νέων ανθρώπων να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά, αυτό θα αποδώσει μετά από 15-20 χρόνια, τουλάχιστον. Άρα, λοιπόν, πρέπει έγκαιρα, γρήγορα να βρούμε τη λύση, να πάρουμε μέτρα. Ακούγονται διάφορες υποθέσεις, διάφορες προτάσεις που κάνουν διάφοροι άνθρωποι, επιστήμονες και μη, για το πώς μπορεί να αλλάξει αυτό το κλίμα. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς ποιο είναι το πιο σωστό. Σίγουρα όμως πρέπει να αλλάξει όλο μαζί και το οικονομικό και η νοοτροπία. Για παράδειγμα υπάρχει μια πρόταση, κάθε γυναίκα που γεννάει στην Ελλάδα να παίρνει μισθό, τουλάχιστον χίλια ευρώ το μήνα, μέχρι το παιδί της να φτάσει 15 ετών, δηλαδή η γυναίκα να μπορεί να συντηρήσει το παιδί της, να δουλεύει, να θεωρείται ότι είναι δουλειά αυτό, και μετά τα 15 χρόνια του παιδιού, για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να γίνει σύνταξη, μια εθνική σύνταξη μητρότητας. Άρα, λοιπόν, και η ανύπαντρη μητέρα και αυτή η οποία θα χωρίσει ενδεχομένως, γιατί υπάρχουν τόσα διαζύγια, να αισθάνεται μια ασφάλεια ότι έχοντας έναν μισθό, για αυτό το οποίο κάνει, έτσι θα μπορέσει να στηρίξει την οικογένειά της, το παιδί της ή τα παιδιά της. Ποιος δεν θα έδινε αυτά τα χρήματα προκειμένου να αναστηθεί η χώρα μας, να ξαναέχει τον πληθυσμό που πρέπει να έχει; Διότι χάνεται η χώρα μας, αυτό είναι δεδομένο. Σε μερικά χρόνια θα είναι τελείως άσκοπο να το συζητάμε.
Θα πρέπει η κυβέρνηση να επενδύσει σε αυτό, κύριε Μαζάνη. Και όπως είπατε, γιατί υπάρχουν και γυναίκες, οι οποίες αποφασίζουν να κάνουν και μόνες τους ένα παιδάκι. Οπότε σίγουρα είναι ενθαρρυντικό και για τις νέες ηλικίες που ακόμη, ας πούμε, στα 25, στα 26, δεν έχει καταφέρει κανείς υπό κανονικές συνθήκες να παίρνει ακόμα πάρα πολύ μεγάλους μισθούς και μεγάλα εισοδήματα. Οπότε, κύριε Μαζάνη, εδώ χτυπάει το καμπανάκι. Καλό θα είναι η Πολιτεία να μας ακούσει και να βρεθούν άμεσες λύσεις.
Και πρέπει οι λύσεις να γίνουν πάρα πολύ γρήγορα. Πάρα πολύ γρήγορα, να μπει το χέρι στη τσέπη που λέμε, αλλά και γενικότερα να υπάρξει μία εκπαίδευση, μία προβολή του θέματος από όλους οι οποίοι ασχολούνται με αυτό, μπορεί να είναι πολιτικοί, μπορεί να είναι γιατροί, μπορεί να είναι εκπαιδευτές, η εκκλησία, όλοι μαζί, προκειμένου να σώσουμε το έθνος μας.
Ακριβώς, κύριε Μαζάνη. Ας πάμε τώρα στο δεύτερο θέμα της σημερινής μας εκπομπής, που είναι η καφεΐνη σε σχέση με τα παιδιά. Από ποια ηλικία επιτρέπεται η χρήση καφεΐνης στα παιδιά;
Κοιτάξτε, την ευκαιρία για να κάνουμε αυτό το θέμα μας την έδωσε τώρα τελευταία ένα φαινόμενο που υπάρχει στους νέους και στα παιδιά και στους εφήβους που υπάρχουν στην αγορά κάποια μικρά φακελάκια που περιέχουν μεγάλες δόσεις καφεΐνης και αυτά πωλούνται ελεύθερα ήδη στην Αμερική και έρχονται και προς την Ευρώπη τα οποία τα χρησιμοποιούν οι νέοι για να πάρουν ένα μπουστάρισμα καφείνης, ειδικά αυτοί οι οποίοι γυμνάζονται ή διαβάζουν, προκειμένου να πάρουν μεγάλες δόσεις καφείνης. Αυτό όμως το βάζουν ανάμεσα στα χείλη και στο μάγουλο, και δρα σαν υπογλώσσιο μέσα σε λίγα λεπτά η καφεΐνη απορροφάται από τον οργανισμό του παιδιού και νιώθει τα αποτελέσματα που θα προκαλέσει η καφεΐνη στον οργανισμό του. Αυτό όμως είναι πάρα πολύ επικίνδυνο γιατί μπορεί να πάρει μεγάλες δόσεις ένα παιδί καφείνης και να δημιουργηθούν τα αντίστοιχα προβλήματα που θα πούμε παρακάτω τι μπορεί να προκαλέσει η καφεΐνη.
Αυτό είναι νέα μόδα, κύριε Μαζάνη;
Αυτό είναι η νέα μόδα και είναι πάρα πολύ επικίνδυνη και γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία ορίζει ότι τουλάχιστον μέχρι 12 χρονών δεν πρέπει τα παιδιά να χρησιμοποιούν καθόλου καφεΐνη. Να μην πίνουν δηλαδή καφέ. Και αυτή τη συνήθεια που έχουν μερικοί γονείς ή και παππούδες, ας το πούμε, οι οποίοι λένε, έλα μωρέ δώσε στο παιδί λίγο να δοκιμάσει λίγο καφέ να δούμε, ή δίνουν αντίστοιχα και μπίρα ή κρασί, είναι μια συνήθεια πάρα πολύ κακή. Άρα λοιπόν μέχρι 12 χρονών τα παιδιά δεν πρέπει να πίνουν καθόλου καφεΐνη. Είτε αυτό είναι μέσα από καφέ, είτε είναι τσάι, είτε είναι μέσα από προϊόντα ενεργειακά, τα οποία περιέχουν μέσα καφεΐνη, γιατί υπάρχει και κρυμμένη καφεΐνη σε πάρα πολλά προϊόντα.
Ίσως και αναψυκτικά.
Και τα αναψυκτικά και τα ενεργειακά ποτά που παίρνουν. Μετά τα 12 χρόνια θα μπορούσε ένα παιδί να παίρνει γύρω στα 80 με 100 μιλιγκράμ την ημέρα καφεΐνη. Αυτό σημαίνει ότι είναι ένας καφές. Ένας καφές φίλτρου, ας πούμε, έχει γύρω στα 80 μιλιγκραμ. Ένα εσπρέσο έχει γύρω στα 30, 40, 50 μιλιγκράμ. Άρα λοιπόν μετά τα 12 θα μπορούσε ένα παιδί να πάρει έναν καφέ. Όμως αυτά τα φακελάκια που αναφέραμε στην αρχή περιέχουν μέσα διπλάσιες δόσεις καφεΐνης, δηλαδή περιέχουν 200 μιλιγκράμ, που σημαίνει ότι είναι σαν να παίρνει το παιδί μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ ο καφές μπορεί να κάνει μισή ώρα και μία ώρα για να δράσει στον οργανισμό, αυτά τα φακελάκια που τα βάζουν στο στόμα τους σαν υπογλώσσια, δρουν μέσα σε δέκα.
Απορροφάται γρήγορα αυτό, κύριε Μαζάνη. Δεν γίνεται η όλη διάρκεια που θα πιει κάποιος έναν καφέ σε μια διάρκεια χρόνου. Να πάει στο στομάχι, να πάει στο έντερο, να απορροφηθεί. Και όμως πολλοί τα θεωρούν αθώα όλα αυτά, κύριε Μαζάνη.
Δεν είναι αθώα, διότι η καφεΐνη είναι ουσιαστικά ένα φάρμακο. Είναι διεγερτικό, δρα κατευθείαν στον εγκέφαλο. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι εμποδίζει τον οργανισμό μας να αισθανθούμε την κούραση. Δεν είναι ότι μας ξεκουράζει, μας μπουστάρει, γιατί δεν αισθανόμαστε την κούραση. Όμως πολύ γρήγορα θα πέσουμε περισσότερο κάτω από την κούραση, διότι αυτή είναι ανασταλτικός παράγοντας των ουσιών που μας λένε κουράστηκες, τώρα κάθισε, ξεκουράσου, κοιμήσου, να έχεις μια μικρή ανάπαυλα. Άρα λοιπόν οι νέοι οι οποίοι παίρνουν προϊόντα καφεΐνης, γιατί εξαρτάται και από το βάρος του παιδιού και από την ηλικία του και από την ευαισθησία που έχει ο κάθε εγκέφαλος, μπορεί να του διεγείρει τον εγκέφαλό του και να κάνει αϋπνίες, να βλέπουν τα παιδιά εφιάλτες, να είναι πολύ νευρικά και ακόμα να κάνουν και κρίσεις επιληπτικές, να κάνουν σπασμούς.
Μπορούν να προκαλέσουν και περισσότερα προβλήματα στην υγεία και στην ψυχολογία τους;
Βεβαίως, διότι κάνει ταχυκαρδίες και ανεβάζει την πίεση και διαταράσει και τον ψυχισμό τους. Και παρόλο που είναι κάτι σπάνιο, έχουν υπάρξει και θάνατοι από υπερβολική δόση καφεΐνης, διότι ένα μικρό παιδί δεν μπορεί να ελέγξει την ποσότητα που θα πάρει. Ένας ενήλικας λέει, πίνω ένα καφέ, πίνω δύο, μετά αρχίζω να αισθάνομαι λίγο νευρικότητα, σταματάω, δεν πίνω άλλο. Τα παιδιά και μάλιστα με τέτοιες δόσεις που απορροφούνται πάρα πολύ γρήγορα, δεν μπορούν να τις ελέγξουν.
Και τα παιδιά κύριε Μαζάνη σκέφτομαι ότι έχουν από μόνα τους πάρα πολλή ενέργεια. Οπότε τους επηρεάζει ακόμη περισσότερο το κεντρικό νευρικό σύστημα. Και εκεί μπορεί και οι συμπεριφορές να ξεφεύγουν περισσότερο. Να γίνονται πιο επιθετικά ίσως;
Φυσικά. Και επίσης οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι λένε ότι η χρήση της καφεΐνης κάτω από τέτοιες συνθήκες που μπουστάρεται το παιδί και αρχίζει να μην αισθάνεται φυσιολογικά είναι ένα παράθυρο προς το να κάνει και χρήση άλλων ουσιών οποιωνδήποτε, είτε είναι τσιγάρο, είτε κάποιες άλλες ουσίες, χημικές, ναρκωτικά κλπ.
Άρα, κύριε Μαζάνη και σε αυτό το κομμάτι πάλι μπαίνει η Πολιτεία. Διότι θα πρέπει ίσως να μπήκε και ένας κανόνας. Δηλαδή, ας πούμε, είπατε πριν για τα υπογλώσσια. Μήπως δεν θα πρέπει να πωλούνται αυτά τα υπογλώσσια σε παιδιά, όπως είπατε πριν τα δωδεκα έτη;
Ναι, έχετε δίκιο. Το πιθανότερο από όλα είναι ότι θα έπρεπε να ληφθούν κάποια μέτρα, όπως δεν επιτρέπεται να πωλούνται τα τσιγάρα σε ανήλικους ή τα ποτά σε ανήλικους, να συμβεί και αυτό. Παρόλο που μέσω του διαδικτύου πια είναι εύκολο οι νέοι να τα βρουν στο διαδίκτυο και να τα χρησιμοποιήσουν. Χρειάζεται ένα μέτρο, ένας νόμος, ένας κανόνας και ταυτόχρονα χρειάζεται η εκπαίδευση. Πάντοτε η παιδεία και η εκπαίδευση είναι πολύ σημαντικό να ξεκινάει από το σχολείο, από τις μικρές τάξεις και τα παιδιά εκπαιδεύονται.
Και η εκπαίδευση των γονέων, κύριε Μαζάνη, γιατί πάρα πολλοί γονείς, ίσως αυτά τα οποία λέμε να μην τα αντιλαμβάνονται ακριβώς. Να μην καταλαβαίνουν, δηλαδή, το ότι δεν είναι αθώα η καφεΐνη. Και ειδικά και στα μεγαλύτερα παιδιά όταν είναι στις πανελλαδικές εξετάσεις. Εκεί λόγω του άγχους και λοιπά, η μητέρα και ο μπαμπάς θα πουν να σου φέρω ένα καφεδάκι, παιδί μου, έτσι για να έχεις ενέργεια για το διάβασμά σου και λοιπά. Και πίνουν ασταμάτητα καφέδες. Και ασταμάτητα και οι γονείς πηγαίνουν στα παιδιά για καλό.
Έχετε απόλυτο δίκιο. Επειδή ο καφές είναι μέσα στο σπίτι μας και είναι φιλικός προς το μάτι μας και στη χρήση του, συμβαίνει αυτό που λέτε. Όμως στην πράξη έχουν αποδείξει όλες οι μελέτες ότι τα παιδιά τα οποία διαβάζουν και πρέπει να ξενυχτήσουν στο διάβασμα, αν χρησιμοποιήσουν αρκετή ποσότητα καφεΐνης, τελικά φέρνει αντίθετα αποτελέσματα. Δηλαδή, εμποδίζεις το παιδί να αισθανθεί την κούραση και κάποια στιγμή το παιδί θα πέσει τελείως κάτω από χειρότερες συνθήκες από ότι αν δεν έπινε καφέ και κουραζόταν φυσιολογικά. Επομένως, ένα παιδί το οποίο διαβάζει δεν πρέπει να πίνει καφέ, πρέπει να τρώει καλά. Να πάρει φρούτα, να πάρει τις βιταμίνες του, να πίνει πολύ νερό για να ενυδατώνεται, φρούτα με χυμούς φρούτων, δηλαδή μια καλή διατροφή, να κοιμάται καλά, διότι πρέπει να κοιμηθεί ο εγκέφαλος, να ξεκουραστεί για να αποδώσει στα μαθήματά του και να κάνει και άσκηση. Πρέπει να βάλουμε την άσκηση, την αερόβια άσκηση στη ζωή των παιδιών σε καθημερινή βάση. Άρα λοιπόν η σωστή διατροφή, ο ύπνος και η άσκηση είναι τα τρία κορυφαία τα οποία ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού και την αποδοτικότητα του εγκεφάλου.
Πάντως το παρατηρούμε και στον εαυτό μας, κύριε Μαζάνη, εγώ το παρατηρώ. Αν κάποια στιγμή πιω παραπάνω καφέ από ό,τι χρειάζομαι, μετά είναι αυτό που είπατε, γυρίζει σε άγχος και ταχυπαλμία.
Έτσι ακριβώς.
Κύριε Μαζάνη, θέλετε να προσθέσετε κάτι κλείνοντας;
Όχι, σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Ήταν πολύ χρήσιμα αυτά τα πράγματα τα οποία είπαμε προς τους γονείς, να βοηθήσουμε την ελληνική οικογένεια, τα παιδιά, αλλά και τη χώρα μας, γιατί το μεγάλο μας πρόβλημα είναι η υπογεννητικότητα σε λίγα χρόνια. Θα το πω, μπορεί η μάνα να είναι ένα σπάνιο είδος. Όπως υπάρχουν τα ζώα και λέμε αυτό το ζώο έχει γίνει σπάνιο και πρέπει να το προστατεύσουμε, φοβάμαι ότι αν πάμε έτσι, σε λίγα χρόνια η μάνα θα είναι κάτι πολύ σπάνιο.
Ευχαριστούμε πολύ κύριε Μαζάνη, για τις χρήσιμες πληροφορίες και τις συμβουλές που μας δώσετε και για τα δύο θέματα αυτά τα σημαντικά, το δημογραφικό και την καφεΐνη στα παιδιά. Και το μήνυμα, κύριε Μαζάνη, θα πρέπει να είναι η σωστή ενημέρωση και η υπεύθυνη στάση.
Σωστά. Ευχαριστώ πολύ.
