Η σχέση που αναπτύσσουμε ως ενήλικες συχνά αντηχεί εκείνες που είχαμε με τους γονείς μας. Σύμφωνα με τη θεωρία του δεσμού – ένα από τα πιο επιδραστικά πλαίσια της σύγχρονης ψυχολογίας – αυτό δεν είναι τυχαίο: ο δεσμός μεταξύ του βρέφους και του βασικού φροντιστή του διαμορφώνει τις μελλοντικές κοινωνικές σχέσεις του παιδιού. Παρ’ όλα αυτά, λίγα είναι γνωστά για τους βιολογικούς μηχανισμούς όπως η ωκυτοκίνη που υποστηρίζουν τον παιδικό δεσμό, κυρίως επειδή είναι δύσκολο να μελετηθεί ο εγκέφαλος των μικρών σε φυσικές συνθήκες.
Τώρα, επιστήμονες στο εργαστήριο του καθηγητή Ofer Yizhar στο Weizmann Institute of Science ανέπτυξαν μια νέα, μη επεμβατική μέθοδο που επιτρέπει την παρεμπόδιση συγκεκριμένων νευρικών κυττάρων βαθιά στον εγκέφαλο νεογέννητων ποντικιών, χωρίς να διαταράσσεται η φυσική τους συμπεριφορά.
Ο ρόλος της ωκυτοκίνης
Η ομάδα επικεντρώθηκε στην ωκυτοκίνη, μια μικρή πρωτεΐνη που απελευθερώνεται από νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο. Η ωκυτοκίνη, γνωστή και ως «ορμόνη της αγάπης», θεωρούνταν αρχικά ότι απλώς προωθούσε την κοινωνικότητα στους ενήλικες. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο ρόλος της είναι πολύ πιο πολύπλοκος: ανάλογα με τις συνθήκες, μπορεί να εντείνει συμπεριφορές και συναισθήματα όπως άγχος ή επιθετικότητα.
Η νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Science, έδειξε ότι η ωκυτοκίνη διαμορφώνει επίσης τη συμπεριφορά των νεογνών ποντικιών και μπορεί να υποκρύπτει διαφορές ανάμεσα στα φύλα, οι οποίες εμφανίζονται πολύ νωρίς στη ζωή. Στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία αισθήσεων, τη ρύθμιση συναισθημάτων και τη κοινωνική συμπεριφορά, ο αριθμός των υποδοχέων ωκυτοκίνης φτάνει στο μέγιστο κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης.
Μη επεμβατική μέθοδος παρατήρησης
Για να μελετήσουν τον ρόλο της ωκυτοκίνης, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την οπτογενετική, μια τεχνολογία που χρησιμοποιεί φως για να ενεργοποιεί ή να απενεργοποιεί μεμονωμένα κύτταρα. Τα στοχευμένα νευρικά κύτταρα των νεογνών ποντικιών μολύνθηκαν με έναν αβλαβή ιό που εισάγει ένα γονίδιο από κουνούπι, το οποίο κωδικοποιεί μια φωτοευαίσθητη πρωτεΐνη. Όταν τα κύτταρα εκτέθηκαν σε κόκκινο φως, «σβήνανε», επιτρέποντας στους επιστήμονες να παρατηρήσουν τις επιπτώσεις χωρίς να διαταραχθεί η φυσική συμπεριφορά των νεογνών.
Η μέθοδος αυτή αποδείχθηκε ιδιαίτερα χρήσιμη για την ωκυτοκίνη, καθώς η δράση της εξαρτάται από το κοινωνικό πλαίσιο. Οι ερευνητές μπόρεσαν να απενεργοποιήσουν το σύστημα ωκυτοκίνης μόνο κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων καταστάσεων, όπως ο προσωρινός αποχωρισμός του νεογνού από τη μητέρα του.
Τι συμβαίνει κατά τον αποχωρισμό
Όταν τα νεογνά ποντίκια αποχωρίζονταν προσωρινά από τη μητέρα τους, παρατηρήθηκε αυξημένη δραστηριότητα της ωκυτοκίνης στον εγκέφαλό τους, η οποία επανερχόταν σε φυσιολογικά επίπεδα μετά την επανένωση. Τα νεογνά με ενεργό σύστημα ωκυτοκίνης προσαρμόζονταν καλύτερα στη μοναξιά, παράγοντας λιγότερες υπερηχητικές φωνές – το αντίστοιχο του κλάματος ενός μωρού. Αντίθετα, όσα είχαν απενεργοποιημένη την ωκυτοκίνη συνέχιζαν να εκφράζουν δυσφορία μέχρι να επανενωθούν με τη μητέρα τους. Αυτό δείχνει ότι η ωκυτοκίνη παίζει καθοριστικό ρόλο όχι μόνο στη σύνδεση και κοινωνικότητα αλλά και στην αντιμετώπιση της μοναξιάς από την πρώιμη ηλικία.
Διαφορές ανάμεσα στα φύλα
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης πρώιμες διαφορές ανάμεσα στα φύλα: τα θηλυκά νεογνά με ενεργό σύστημα ωκυτοκίνης εξέπεμπαν περισσότερες υπερηχητικές φωνές κατά την επανένωση με τη μητέρα, ενώ τα αρσενικά δεν επηρεάζονταν από την κατάσταση του συστήματος ωκυτοκίνης. Αυτή η διαφορά μπορεί να εξηγεί γιατί τα κοινωνικά και συναισθηματικά μοτίβα διαφέρουν σε αγόρια και κορίτσια από πολύ νωρίς.
Συμπεράσματα και μελλοντικές προοπτικές
Η ωκυτοκίνη δεν διαμορφώνει μόνο την κοινωνικότητα των ενηλίκων αλλά και την ικανότητα των βρεφών να διαχειρίζονται τον αποχωρισμό και να δημιουργούν δεσμούς. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η μελέτη αυτή μπορεί να ρίξει φως σε διαταραχές της συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης, όπως ο αυτισμός, και να ανοίξει τον δρόμο για έγκαιρες παρεμβάσεις.
Η μελέτη δείχνει πόσο σημαντικός είναι ο πρώιμος δεσμός με τους γονείς και πώς τα βιοχημικά συστήματα του εγκεφάλου μας προετοιμάζουν για τις μελλοντικές κοινωνικές σχέσεις. Καθώς η επιστήμη εξελίσσεται, θα μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα όχι μόνο τι συμβαίνει στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο αλλά και πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε την υγιή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!