Η πείνα δεν είναι απλώς ένα αίσθημα δυσφορίας όταν δεν έχουμε φάει για ώρες. Αποτελεί ένα συνεχές φαινόμενο που ξεκινά από την ελαφριά έλλειψη τροφής (υποσιτισμό) και μπορεί να οδηγήσει σε ολική βιολογική κατάρρευση, γνωστή ως λιμοκτονία. Η κατανόηση αυτού της πείνας ως φαινομένου είναι κρίσιμη, ιδιαίτερα σε περιόδους ανθρωπιστικών κρίσεων όπως αυτές που παρατηρούνται σήμερα στη Γάζα και το Σουδάν.
Τι χρειάζεται το σώμα για να επιβιώσει;
Ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται μια ελάχιστη ποσότητα ενέργειας, μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών για να διατηρηθεί στη ζωή. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι ενεργειακές ανάγκες ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και τη φυσική δραστηριότητα. Κατά μέσο όρο, ένας ενήλικος άνδρας χρειάζεται περίπου 2.900 θερμίδες την ημέρα και μια γυναίκα περίπου 2.200.
Η ελάχιστη απαραίτητη ενεργειακή πρόσληψη για να αποφευχθεί η επιδείνωση της υγείας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης έχει οριστεί στις 2.100 θερμίδες ημερησίως ανά άτομο. Αυτή η ενέργεια πρέπει να προέρχεται από μια ισορροπημένη αναλογία: 50%-60% υδατάνθρακες, 10%-35% πρωτεΐνες και 20%-35% λίπη. Για μικρά παιδιά και θηλάζουσες μητέρες, το ποσοστό των λιπών πρέπει να είναι ακόμα υψηλότερο.
Πέρα από την ενέργεια, το σώμα χρειάζεται ζωτικά μικροθρεπτικά συστατικά όπως ο σίδηρος, η βιταμίνη A, το ιώδιο και ο ψευδάργυρος. Η έλλειψη αυτών των στοιχείων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη, την εγκεφαλική λειτουργία και την ανοσοποιητική απόκριση.
Τι συμβαίνει στο σώμα κατά τη διάρκεια της λιμοκτονίας;
Η βιολογική διαδικασία της λιμοκτονίας χωρίζεται σε τρεις διαδοχικές φάσεις, κατά τις οποίες το σώμα προσπαθεί να επιβιώσει χωρίς τροφή:
1. Πρώτη φάση (έως 48 ώρες):
Το σώμα αντλεί ενέργεια από τα αποθέματα γλυκογόνου στο ήπαρ για να διατηρήσει σταθερά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
2. Δεύτερη φάση:
Όταν εξαντληθεί το γλυκογόνο, ο οργανισμός στρέφεται στη γλυκονεογένεση, χρησιμοποιώντας αμινοξέα από τους μύες και γλυκερόλη από το λίπος για να παράγει γλυκόζη. Αυτή η διαδικασία οδηγεί σε απώλεια μυϊκής μάζας και εξασθένηση του οργανισμού.
3. Τρίτη φάση:
Αρχίζει η κετογένεση: το ήπαρ μετατρέπει τα λιπαρά οξέα σε κετονικά σώματα, τα οποία χρησιμοποιούνται από τον εγκέφαλο και τα ζωτικά όργανα ως εναλλακτική πηγή ενέργειας. Όταν εξαντληθούν τα αποθέματα λίπους, ο οργανισμός διασπά τα δικά του πρωτεϊνικά αποθέματα, καταστρέφοντας μύες και όργανα.
Το τελικό στάδιο περιλαμβάνει σοβαρή μυϊκή αδυναμία, αργό καρδιακό ρυθμό, ξηρό δέρμα, απώλεια μαλλιών, ανεπάρκεια οργάνων και κατάρρευση του ανοσοποιητικού. Ο θάνατος συμβαίνει συχνά λόγω επιπλοκών όπως η πνευμονία, μετά από περίπου 60-70 ημέρες πλήρους στέρησης τροφής σε υγιείς ενήλικες.
Η ψυχολογική διάσταση της πείνας
Η πείνα δεν επηρεάζει μόνο το σώμα αλλά και τον νου. Οι άνθρωποι που βιώνουν παρατεταμένη στέρηση τροφής αναφέρουν συναισθήματα απάθειας, άγχους, ευερεθιστότητας και καταθλιπτικής διάθεσης. Η γνωστική λειτουργία μειώνεται, ενώ η σκέψη περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από το φαγητό. Στα παιδιά, οι επιπτώσεις είναι ακόμα πιο σοβαρές: η πείνα μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη ανάπτυξη και μη αναστρέψιμη βλάβη στον εγκέφαλο.
Η διαδικασία αποκατάστασης: Πώς «σπάμε» τον κύκλο;
Όταν ένα υποσιτισμένο άτομο αρχίζει να τρέφεται ξανά, χρειάζεται προσοχή. Η απότομη επανασίτιση μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο επανασίτισης, μια επικίνδυνη κατάσταση με καρδιακή ανεπάρκεια, αναπνευστική δυσκολία ή ακόμα και θάνατο.
Η αποκατάσταση ξεκινά με ειδικά σχεδιασμένα σκευάσματα όπως το F-75, ένα θεραπευτικό γάλα που σταθεροποιεί τον οργανισμό. Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τρόφιμα όπως τα ready-to-use therapeutic foods (RUTF) – μια ειδική πάστα από φιστίκια και μικροθρεπτικά συστατικά, που μπορεί να φέρει ένα παιδί από τη λιμοκτονία σε πλήρη ανάρρωση σε λίγες εβδομάδες.
Για να είναι αποτελεσματική η διανομή τροφής, χρειάζεται σταθερή και ασφαλής ανθρωπιστική πρόσβαση. Οι αεροπορικές ρίψεις δεν επαρκούν. Η επιβίωση εξαρτάται από συντονισμένες ενέργειες που προστατεύουν τους πολίτες και αποκαθιστούν τα τοπικά διατροφικά συστήματα.
Η πείνα είναι κάτι περισσότερο από μια κρίση έλλειψης τροφής. Είναι ένας βιολογικός, ψυχολογικός και κοινωνικός φαύλος κύκλος. Για να αντιμετωπιστεί, δεν αρκεί η παροδική βοήθεια. Χρειάζεται διεθνής βούληση, διαρκής υποστήριξη και πλήρης σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!