Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science Advances δείχνει ότι η έκθεση σε συνιστώμενα επίπεδα φθορίου στο πόσιμο νερό κατά την παιδική ηλικία σχετίζεται με πιο υψηλές επιδόσεις σε μαθηματικά, ανάγνωση και λεξιλόγιο κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις βλάβης στη γνωστική λειτουργία στην ηλικία των 60 ετών για όσους είχαν εκτεθεί σε φθόριο σε επίπεδα που συνήθως συναντώνται σε αστικά συστήματα ύδρευσης στις ΗΠΑ.
Ιστορικό και Πολιτική Υγείας
Η φθορίωση του πόσιμου νερού ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1940, μετά από έρευνες που έδειξαν ότι το φθόριο μειώνει την τερηδόνα. Παρά τα οφέλη, η πρακτική αυτή έχει προκαλέσει εδώ και χρόνια συζητήσεις, αμφιβολίες και θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με την ασφάλειά της, ειδικά όσον αφορά την έκθεση των παιδιών και πιθανές επιπτώσεις στη νοημοσύνη.
Παλαιότερες μετα-αναλύσεις είχαν εντοπίσει πιθανές αρνητικές συσχετίσεις μεταξύ υψηλών επιπέδων φθορίου και μειωμένου IQ σε παιδιά, κυρίως σε αγροτικές περιοχές χωρών με πολύ υψηλά επίπεδα φθορίου, όπως η Κίνα ή το Ιράν. Ωστόσο, αυτές οι συγκρίσεις δεν αντιπροσώπευαν τις συνθήκες έκθεσης που συνήθως υπάρχουν στις ΗΠΑ, όπου οι οργανισμοί δημόσιας υγείας καθορίζουν συνήθεις τιμές περίπου 0,7 mg/L για το φθόριο στο νερό.
Δείγμα, Μεθοδολογία και Ευρήματα
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από τη High School and Beyond κοόρτη του 1980, η οποία περιλάμβανε περισσότερους από 26.800 μαθητές από πάνω από 1.000 λύκεια στις ΗΠΑ, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν μέχρι και το 2021.
Για να εκτιμήσουν την έκθεση στο φθόριο, οι ερευνητές συνδύασαν ιστορικά δεδομένα φθορίωσης από απογραφές ύδρευσης με μετρήσεις φυσικού φθορίου σε πηγές νερού. Χρησιμοποιήθηκαν τρεις κατηγορίες έκθεσης: (1) περιοχές χωρίς φθορίωση και με χαμηλό φυσικό φθόριο, (2) περιοχές με σταθερή έκθεση σε συνιστώμενα επίπεδα φθορίου, και (3) περιοχές που προσέθεσαν φθόριο στο νερό τους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας των μαθητών.
Τα τεστ γνωστικής ικανότητας στην εφηβεία περιλάμβαναν μέτρηση κατανόησης κειμένου, λεξιλογίου και μαθηματικών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μαθητές που εκτέθηκαν σε συνιστώμενα επίπεδα φθορίου σημείωσαν μικρά, αλλά στατιστικά σημαντικά υψηλότερα σκορ σε αυτές τις δοκιμασίες.
Η διαφορά περιγράφεται ως «μετριοπαθής», περίπου 7% της τυπικής απόκλισης, αλλά επαναλαμβάνεται στα διάφορα γνωστικά τεστ, κάτι που υποστηρίζει ότι η σχέση δεν είναι τυχαία. Επιπλέον, οι επιστήμονες εξέτασαν αν η έκθεση στο φθόριο έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις: σε ανθρώπους περίπου 60 ετών, δεν βρέθηκε σαφής συσχέτιση μεταξύ έκθεσης σε φθόριο και συνολικής γνωστικής λειτουργίας.
Έλεγχοι και Εναλλακτικές Επεξηγήσεις
Οι ερευνητές έκαναν «robustness checks» (δοκιμές αξιοπιστίας) για να βεβαιωθούν ότι η σχέση μεταξύ φθορίου και καλύτερης απόδοσης δεν οφείλεται σε κοινωνικά ή οικονομικά χαρακτηριστικά των περιοχών με φθοριωμένο νερό.
Σε μία από αυτές τις δοκιμές, εξετάστηκαν μόνο οι μαθητές που δεν άλλαξαν σχολείο ή κατοικία από την Πέμπτη τάξη του δημοτικού μέχρι τις τελικές εξετάσεις στο λύκειο — τα αποτελέσματα παρέμειναν πολύ παρόμοια με αυτά της ευρύτερης ομάδας.
Επίσης, προστέθηκε μια κατηγορία σε περιοχές που άρχισαν τη φθορίωση το χρονικό διάστημα αμέσως μετά τις σχολικές εξετάσεις, για να ελεγχθεί το ενδεχόμενο ότι άλλοι παράγοντες, όπως πόροι τοπικών κοινοτήτων, επηρεάζουν τα αποτελέσματα. Τα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η θετική συσχέτιση δεν οφείλεται κυρίως σε χαρακτηριστικά της κοινότητας, αλλά σχετίζεται με την ίδια την έκθεση στο φθόριο.
Ερμηνείες και Περιορισμοί
Παρόλο που η έρευνα δείχνει μια θετική σχέση μεταξύ φθορίου και γνωστικών επιδόσεων, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι δεν μπορούν να δείξουν αιτιότητα — δηλαδή αν το φθόριο προκαλεί τις καλύτερες επιδόσεις ή απλώς συνδέεται με αυτούς που έχουν καλύτερη πρόσβαση σε πόσιμο νερό.
Επίσης, δεν έχει ξεκαθαριστεί γιατί ακριβώς υπάρχουν αυτά τα οφέλη: μπορεί να σχετίζονται με τη γενική υγεία, τη θρεπτική κατάσταση, την πρόσβαση σε πόσιμο καθαρό νερό ή άλλους κοινωνικούς παράγοντες που δεν έχουν μετρηθεί επαρκώς.
Συμπεράσματα και Σημασία για τη Δημόσια Υγεία
Τα ευρήματα αυτής της μελέτης είναι σημαντικά για τη δημόσια υγεία, καθώς υποστηρίζουν ότι η φθορίωση του νερού, πέρα από την πρόληψη της τερηδόνας, μπορεί να έχει και γνωστικά οφέλη σε παιδιά και εφήβους — χωρίς σαφή επιβλαβή αποτελέσματα στην πολύ μεγαλύτερη ηλικία.
Η έρευνα παρέχει ενισχυμένη υποστήριξη στην πολιτική διατήρησης της φθορίωσης του νερού σε επίπεδα που η δημόσια υγεία θεωρεί ασφαλή και επωφελή. Επιπλέον, ενισχύει την επιχειρηματολογία ότι δημόσια συστήματα ύδρευσης μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην ισότητα υγείας, αφού τα οφέλη δεν περιορίζονται μόνο στην πρόληψη των οδοντικών προβλημάτων.
Ωστόσο, οι συγγραφείς καλούν για περαιτέρω μελέτες — ιδανικά με πιο λεπτομερή δεδομένα έκθεσης και μεγαλύτερη ποικιλία σε δημογραφικά χαρακτηριστικά — προκειμένου να κατανοηθεί σε βάθος η αιτιολογική σχέση και να επιβεβαιωθούν οι μηχανισμοί πίσω από τη γνωστική βελτίωση.
