Θερμοδεκτικότητα: Γιατί οι ζεστές αγκαλιές μας κάνουν να νιώθουμε τόσο καλά

Καθώς ο χειμώνας πλησιάζει, οι αλλαγές στη θερμοκρασία μάς κάνουν συχνά πιο συνειδητούς για το σώμα μας: τα δάχτυλα παγώνουν, το πρόσωπο κοκκινίζει, η επαφή με το περιβάλλον γίνεται πιο έντονη. Μέχρι πρόσφατα, η θερμοκρασία θεωρούνταν αποκλειστικά φυσιολογικό σήμα, χωρίς ιδιαίτερη επίδραση στη σωματική αυτοαντίληψη. Ωστόσο, μια νέα ανασκόπηση στο Trends in Cognitive Sciences υποστηρίζει ότι η «θερμοδεκτικότητα» – η αντίληψη των αλλαγών της θερμοκρασίας στο δέρμα – αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα για το πώς βιώνουμε το σώμα μας ως “δικό μας”.

Η ανασκόπηση, από τη Δρ. Laura Crucianelli και τον Καθηγητή Gerardo Salvato, εξετάζει δεκαετίες ευρημάτων από τη νευροεπιστήμη, την ψυχολογία και την κλινική έρευνα. Το βασικό συμπέρασμα: η θερμοκρασία δεν είναι απλώς αίσθηση που μας διατηρεί σε ισορροπία — αποτελεί κεντρικό κρίκο στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος οικοδομεί την αίσθηση της σωματικής ταυτότητας.

Η θερμοδεκτικότητα ως θεμέλιο της σωματικής αυτογνωσίας

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η θερμοδεκτικότητα επηρεάζει την επιβίωση, την άνεση αλλά και τη συναισθηματική και ταυτότητα-συνδεδεμένη εμπειρία. Η θερμοκρασία είναι, όπως σημειώνει η Crucianelli, «μια από τις αρχαιότερες αισθήσεις μας». Η ζεστασιά συνδέεται από τη γέννησή μας με ασφάλεια και φροντίδα: τη νιώθουμε ως έμβρυα, σε μια αγκαλιά, σε κάθε μορφή προστατευτικής επαφής.

Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί αυτά τα θερμικά σήματα για να σχηματίσει μια συνεκτική εικόνα του σώματος. Η ζέστη ή το κρύο μάς βοηθούν να νιώθουμε «ενσωματωμένοι», δηλαδή να αναγνωρίζουμε το σώμα μας ως κάτι δικό μας και σταθερό. Με τη μελέτη αυτών των διεργασιών, οι επιστήμονες μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα πώς το σώμα επηρεάζει το μυαλό και αντιστρόφως.

Διαταραχές στη θερμική αντίληψη και στην αίσθηση του σώματος

Η διαταραγμένη σωματική επίγνωση αποτελεί χαρακτηριστικό πολλών ψυχικών παθήσεων, όπως οι διατροφικές διαταραχές, η κατάθλιψη, το άγχος και οι διαταραχές που σχετίζονται με τραυματικές εμπειρίες. Άτομα που πάσχουν συχνά νιώθουν αποσυνδεδεμένα από το σώμα τους — σαν να μην τους ανήκει.

Κλινικά δεδομένα από εγκεφαλικό επεισόδιο, νευρική ανορεξία ή διαταραχές ακεραιότητας σώματος δείχνουν ότι προβλήματα στην αντίληψη της θερμοκρασίας μπορούν να συνοδεύονται από διαταραχές σωματικής ιδιοκτησίας. Ο Salvato αναφέρει ότι άνθρωποι με βλάβες στη θερμοκρασιακή επεξεργασία, έπειτα από εγκεφαλικό, μπορεί να παρουσιάσουν παθολογική μη αναγνώριση τμημάτων του σώματός τους. Αυτό υπογραμμίζει ότι τα θερμικά σήματα δεν είναι απλά πληροφορίες για το περιβάλλον — συνεισφέρουν ενεργά στην κατασκευή της αίσθησης του «εγώ».

Επιπτώσεις για την ψυχική υγεία

Η κατανόηση του πώς η θερμοκρασία επηρεάζει το αίσθημα του σώματος ανοίγει νέες δυνατότητες για παρεμβάσεις στην ψυχική υγεία. Εξειδικευμένες αισθητηριακές θεραπείες που αξιοποιούν θερμικά ερεθίσματα ίσως ενισχύσουν την ενδοδεκτικότητα, δηλαδή τη δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε τα εσωτερικά σήματα του σώματος — μια δεξιότητα που συχνά είναι μειωμένη σε ψυχολογικές διαταραχές.

Επιπλέον, αυτές οι γνώσεις μπορούν να αξιοποιηθούν σε κλινικές εφαρμογές όπως:

• βελτίωση της αποκατάστασης νευρολογικών ασθενών,

• σχεδιασμό πιο «φυσικών» προσθετικών μελών,

• ανάπτυξη ολοκληρωμένων ψυχικής υγείας που βασίζονται στην αισθητηριακή εμπειρία και όχι μόνο στη γνωσιακή επεξεργασία.

Θερμοκρασία, κλιματική αλλαγή και καθημερινή συμπεριφορά

Η ανασκόπηση εξετάζει και τον ρόλο της κλιματικής αλλαγής. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες επηρεάζουν όχι μόνο το περιβάλλον μας αλλά και την ψυχολογία, τη διάθεση και την αυτοαντίληση. Οι επιστήμονες προτείνουν ότι η ζέστη και το κρύο μπορεί να τροποποιούν την ενδοδεκτική επεξεργασία, επηρεάζοντας άμεσα την αντίληση του σώματος και το άγχος.

Σε έναν κόσμο που αλλάζει θερμικά, η κατανόηση των μηχανισμών αυτών είναι κρίσιμη. Μπορεί να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε γιατί οι άνθρωποι νιώθουν διαφορετικά τον εαυτό τους σε καύσωνες, ή γιατί το κρύο προκαλεί αλλαγές στη διάθεση και την ψυχολογική «ευκρίνεια».

Γιατί οι ζεστές αγκαλιές μάς κάνουν να νιώθουμε καλύτερα;

Η ανασκόπηση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ζεστό άγγιγμα. Όταν αγκαλιαζόμαστε, απτικά και θερμικά σήματα συνδυάζονται και ενισχύουν την αίσθηση κατοχής του σώματος. Το ζεστό δέρμα και η απαλή πίεση ενεργοποιούν εξειδικευμένες νευρικές ίνες — τις C-απτικές προσαγωγές — και θερμοευαίσθητα μονοπάτια που προβάλλουν στον νησιδιακό φλοιό, περιοχή-κλειδί για την ενδοδεκτικότητα.

Αυτή η αισθητηριακή διέγερση συνοδεύεται από:

• απελευθέρωση ωκυτοκίνης,

• μείωση των επιπέδων στρες,

• ενίσχυση της συναισθηματικής ρύθμισης,

• αύξηση του αισθήματος ασφάλειας και σύνδεσης.

Η Crucianelli το συνοψίζει όμορφα: το ζεστό άγγιγμα μάς βοηθά να νιώσουμε ότι «είμαστε γειωμένοι στο σώμα μας» και ότι αποτελούμε μέρος ενός κοινωνικού συνόλου. Οι αγκαλιές —μέσα από τη θερμότητα— θολώνουν για λίγο τα όρια μεταξύ «εαυτού» και «άλλου», ενισχύοντας τους κοινωνικούς δεσμούς και την ευεξία.