G20: Η ανισότητα τροφοδοτεί την κρίση του AIDS

Η εκτελεστική διευθύντρια της UNAIDS, Winnie Byanyima, απηύθυνε μια αυστηρή προειδοποίηση προς τους ηγέτες της G20: η βαθιά ριζωμένη ανισότητα, τόσο εντός των χωρών όσο και ανάμεσά τους, δεν αποτελεί μόνο ζήτημα δικαιοσύνης, αλλά απειλή για τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια όλου του κόσμου.

Η ανισότητα ως «κινητήριος μοχλός» πανδημίας

Στην ομιλία της ενόψει της Συνόδου Κορυφής της G20 στη Γιοχάνεσμπουργκ, η Byanyima τόνισε ότι η ανισότητα δεν καθυστερεί απλώς την εξάλειψη του AIDS· την παρατείνει. Η ίδια κάλεσε τους ηγέτες να αναλάβουν άμεσα δράση, προτείνοντας τη σύσταση ενός Διεθνούς Πάνελ για την Ανισότητα, εμπνευσμένου από το μοντέλο του Διεπιστημονικού Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC).

Το Πάνελ αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στη διαμόρφωση εθνικών και διεθνών πολιτικών με στόχο την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων που τροφοδοτούν τις πανδημίες.

Η βαρύτητα της φτώχειας και του χρέους

Η Byanyima υπογράμμισε μια κρίσιμη συνέπεια της οικονομικής ανισότητας: πολλές φτωχότερες χώρες βρίσκονται υπό τεράστιο βάρος χρέους, με δεσμευμένους πόρους που διαφορετικά θα μπορούσαν να επενδυθούν στα συστήματα υγείας και στην πρόληψη του AIDS. Σύμφωνα με τον ίδιο τον UNAIDS, οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος πληρώνουν τεράστια ποσά σε τόκους χρέους — ποσά που στερούνται την δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν για κρίσιμες επενδύσεις στην υγεία.

Ο κύκλος της ανισότητας και της πανδημίας

Η εκκίνηση της ομιλίας της Byanyima συνοδεύτηκε από την παρουσίαση στοιχείων από την Έκθεση “Breaking the Inequality–Pandemic Cycle”, την οποία συνέταξε το Global Council on Inequality, AIDS and Pandemics — μια ομάδα ανεξάρτητων ειδικών υπό την αιγίδα της UNAIDS. Σύμφωνα με την έκθεση, υπάρχει ένας αμοιβαία ενισχυτικός κύκλος: η ανισότητα αυξάνει την ευαλωτότητα των κοινωνιών σε πανδημίες, ενώ οι πανδημίες, με τη σειρά τους, εμβαθύνουν τις ανισότητες.

Παράδειγμα: κατά την πανδημία της COVID-19, οι χώρες με υψηλά επίπεδα ανισότητας εμφάνισαν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και δυσκολίες στην αντιμετώπιση της κρίσης. Η ίδια λογική ισχύει και για τον HIV/AIDS: οι πιο άνισες κοινωνίες καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά νέων λοιμώξεων και θανάτων από AIDS.

Προτάσεις προς την G20

Η Byanyima δεν περιορίστηκε στην ανάλυση του προβλήματος· παρουσίασε και συγκεκριμένες προτάσεις:

• Θέσπιση του Διεθνούς Πάνελ για την Ανισότητα, για την παρακολούθηση της οικονομικής ανισότητας και την υποστήριξη πολιτικών κατά της άνισης κατανομής πλούτου.

• Καταπολέμηση του υπερβολικού χρέους για τις φτωχές χώρες, ώστε να ελευθερωθούν πόροι για δαπάνες στην υγεία.

• Επικέντρωση στην πρόσβαση σε προσιτά φάρμακα πανδημίας, συμπεριλαμβανομένων των μακράς δράσης θεραπειών HIV, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από χορηγούς και να ενισχυθεί η αυτονομία των χωρών.

Η ώθηση της G20 και η παγκόσμια ευθύνη

Η ομιλία της Byanyima συνέπεσε με τη σύνοδο της G20 στη Γιοχάνεσμπουργκ, όπου η προεδρία της Νότιας Αφρικής έδωσε έμφαση σε τρεις πυλώνες: «Αλληλεγγύη, Ισότητα, Βιωσιμότητα». Το μήνυμα είναι σαφές: χωρίς παγκόσμια δράση για την ανισότητα, δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική υγειονομική ασφάλεια. Η Byanyima επαίνεσε δε ιδιαίτερα την ηγεσία του Προέδρου Cyril Ramaphosa, χαρακτηρίζοντάς του «φάρο» σε έναν κόσμο που χρειάζεται πιο δίκαιη και ασφαλή προσέγγιση στην υγεία.

Γιατί είναι σημαντικό

• Η ανισότητα δεν είναι απλώς οικονομικό πρόβλημα: είναι παράγοντας κινδύνου για πανδημίες.

• Η πρόταση για ένα ανεξάρτητο Πάνελ Ανισότητας δείχνει ότι η απάντηση δεν είναι μόνο υγειονομική, αλλά και πολιτική και θεσμική.

• Η συζήτηση για το χρέος και τη διανομή πλούτου αναδεικνύει ότι η υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική δικαιοσύνη.

• Τέλος, εάν η G20 δε δράσει, η κρίση του AIDS — παρά την πρόοδο — μπορεί να συνεχίσει να υποτροπιάζει, ιδιαίτερα σε φτωχότερες χώρες.

Η προειδοποίηση της Winnie Byanyima στη σύνοδο της G20 είναι σαφής και επείγουσα: η ανισότητα δεν είναι παράπλευρο κόστος της παγκοσμιοποίησης — είναι καρδιά της υγειονομικής κρίσης. Με τη σύσταση ενός Διεθνούς Πάνελ για την Ανισότητα, τη μείωση του παγκόσμιου χρέους και την ενίσχυση της πρόσβασης σε θεραπείες, η G20 έχει την ευκαιρία να αλλάξει πορεία. Η μάχη κατά του AIDS δεν είναι απλώς θέμα ιατρικό, αλλά βαθιά πολιτικό. Και, όπως τόνισε η Byanyima, “η ανισότητα δεν είναι πεπρωμένο — είναι επιλογή πολιτική, και οι ηγέτες μπορούν τώρα να την αναιρέσουν.”