Η πολιτική πόλωση διώχνει τα ταλέντα στον τομέα της υγείας στην Ισπανία

Η πολιτική πόλωση έχει γίνει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα της σύγχρονης εποχής. Δεν επηρεάζει μόνο τις εκλογές και τις πολιτικές αποφάσεις, αλλά διαμορφώνει και τον τρόπο που οι άνθρωποι ζουν, συνεργάζονται και επιλέγουν πού θα εργαστούν ή θα εγκατασταθούν. Μία νέα μελέτη από την Ισπανία αποκαλύπτει κάτι ανησυχητικό: η πολιτική πόλωση απομακρύνει το ανθρώπινο ταλέντο και μειώνει την ικανότητα μιας περιοχής να προσελκύσει ειδικευμένους επαγγελματίες – ακόμα και στον κρίσιμο τομέα της υγείας.

Η μελέτη και το πλαίσιο

Οι καθηγητές David Martínez-Miera και Carlos Sunyer από το Πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης εξέτασαν τις επιπτώσεις της πολιτικής πόλωσης στην κατανομή του ανθρώπινου κεφαλαίου, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το ισπανικό σύστημα τοποθέτησης ιατρικών ειδικευόμενων.

Η Ισπανία διαθέτει ένα κεντρικοποιημένο σύστημα επιλογής, όπου οι απόφοιτοι Ιατρικής δίνουν ένα πανεθνικό εξεταστικό τεστ και, ανάλογα με τη βαθμολογία τους, επιλέγουν νοσοκομείο και ειδικότητα. Έτσι, η επίδοση στον διαγωνισμό αντικατοπτρίζει με ακρίβεια το επίπεδο ανθρώπινου κεφαλαίου κάθε νέου γιατρού.

Οι ερευνητές εκμεταλλεύτηκαν μια απρόσμενη πολιτική κρίση: το κύμα πόλωσης που ξέσπασε μετά την απόπειρα απόσχισης της Καταλονίας τον Οκτώβριο του 2017. Το γεγονός αυτό προκάλεσε έντονες πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις σε ολόκληρη τη χώρα, προσφέροντας ένα μοναδικό «φυσικό πείραμα» για να μετρηθεί η επίδραση της πόλωσης στην επιλογή τόπου εργασίας των γιατρών.

Η Καταλονία χάνει τα ταλέντα της

Πριν από το 2018, οι μέσες βαθμολογίες των γιατρών που επέλεγαν να κάνουν ειδικότητα στην Καταλονία ήταν πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. Όμως, μετά την κρίση, τα δεδομένα άλλαξαν δραματικά: Η μέση βαθμολογία των γιατρών που επέλεγαν την περιοχή μειώθηκε απότομα και σταθερά, φτάνοντας κάτω από τον μέσο όρο της υπόλοιπης Ισπανίας.

Η μελέτη εκτιμά ότι η πολιτική πόλωση προκάλεσε πτώση 0,13 τυπικών αποκλίσεων στην ποιότητα των νέων γιατρών της Καταλονίας, ισοδύναμη με μείωση 7,7% σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι η μείωση αυτή δεν ήταν προσωρινή. Επτά χρόνια μετά –το 2024– η διαφορά εξακολουθούσε να υπάρχει. Δηλαδή, η πόλωση είχε μακροχρόνια επίδραση στην προσέλκυση ταλέντου.

Οι καλύτεροι φεύγουν πρώτοι

Η πτώση δεν ήταν ομοιόμορφη. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι υψηλότερα βαθμολογημένοι γιατροί ήταν οι πρώτοι που απέφευγαν την Καταλονία.
Συγκεκριμένα:

• Το ανώτερο 10% των επιτυχόντων μειώθηκε κατά σχεδόν 30%.

• Αντίθετα, το χαμηλότερο 10% αυξήθηκε κατά 20%.

Με άλλα λόγια, οι πιο ικανοί και περιζήτητοι γιατροί προτιμούσαν να πάνε σε λιγότερο πολιτικά ασταθείς περιοχές, αφήνοντας πίσω ένα κενό ικανοτήτων.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι ερευνητές εξέτασαν διάφορες πιθανές εξηγήσεις:

1. Γλωσσικοί παράγοντες: Μήπως οι γιατροί ανησυχούσαν για την υποχρεωτική χρήση της καταλανικής γλώσσας στα νοσοκομεία; Όχι, καθώς δεν παρατηρήθηκε διαφορά σε γιατρούς από περιοχές όπως η Βαλένθια ή οι Βαλεαρίδες, όπου ομιλούνται παρόμοιες διάλεκτοι.

2. Πτώση ποιότητας εκπαίδευσης: Μήπως τα πανεπιστήμια της Καταλονίας παρήγαν χαμηλότερης ποιότητας αποφοίτους; Επίσης όχι — οι επιδόσεις των αποφοίτων παρέμειναν σταθερές.

3. Φόβος για ανεξαρτησία: Αν το πρόβλημα ήταν η ανησυχία για ανεξαρτησία, θα περίμενε κανείς το φαινόμενο να εμφανιστεί μόνο αμέσως μετά το 2017. Ωστόσο, η μείωση συνεχίστηκε για χρόνια, κάτι που δείχνει βαθύτερη αποστροφή προς την πόλωση και το διχασμένο κλίμα.

4. Ιδεολογική μετακίνηση: Μήπως απλώς άλλαξε η σύνθεση των γιατρών, με φιλο-ανεξαρτησιακούς να μετακινούνται προς την Καταλονία; Τα δεδομένα δεν υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση.

Οι ερευνητές καταλήγουν στο ότι ο πιο πιθανός μηχανισμός είναι η αποφυγή των πολιτικά πολωμένων περιβαλλόντων. Οι νέοι επαγγελματίες –ιδίως όσοι διαθέτουν υψηλά προσόντα και επιλογές– προτιμούν σταθερές, ήρεμες κοινωνίες για να χτίσουν την καριέρα τους.

Οι συνέπειες στην υγεία

Η μελέτη δείχνει ότι η απώλεια ταλέντου αντικατοπτρίστηκε στην απόδοση των νοσοκομείων. Μετά το 2018, τα νοσοκομεία της Καταλονίας εμφάνισαν αύξηση 6,9% στα ποσοστά θνησιμότητας για παθήσεις όπως έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια και πνευμονία — τυπικούς δείκτες ποιότητας υπηρεσιών υγείας. Αν και η ανάλυση δεν αποδεικνύει αιτιώδη σχέση, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η πολιτική πόλωση μπορεί να έχει έμμεσο αλλά ουσιαστικό κόστος στην υγεία και την ευημερία του πληθυσμού.

Ένα μήνυμα πέρα από την Ισπανία

Τα συμπεράσματα της έρευνας ξεπερνούν τα σύνορα της Ισπανίας. Σε μια εποχή που ο διχασμός αυξάνεται διεθνώς, το παράδειγμα της Καταλονίας λειτουργεί ως προειδοποίηση:
Όταν η κοινωνία πολώνεται, οι πιο ικανοί φεύγουν. Και μαζί τους φεύγουν η καινοτομία, η ανάπτυξη και η κοινωνική συνοχή. Η πολιτική σταθερότητα δεν είναι μόνο θέμα δημοκρατίας – είναι και θέμα οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας. Όπως δείχνει η μελέτη, η υπερβολική πόλωση δεν πλήττει μόνο την πολιτική ζωή· πλήττει και την ίδια τη ζωή.