Γιατροί που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη αντιμετωπίζουν στίγμα από τους συναδέλφους τους

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στην ιατρική υπόσχεται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται αποφάσεις, διαγιγνώσκονται ασθένειες και βελτιώνεται η φροντίδα των ασθενών. Ωστόσο, μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins αποκαλύπτει μια παράδοξη κοινωνική συνέπεια: οι γιατροί που χρησιμοποιούν AI στη δουλειά τους θεωρούνται από τους συναδέλφους τους λιγότερο ικανοί.

Οι γιατροί που χρησιμοποιούν AI κρίνονται πιο αυστηρά

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό npj Digital Medicine, δείχνει ότι οι γιατροί που βασίζονται κυρίως στην παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη (generative AI) για τη λήψη ιατρικών αποφάσεων αντιμετωπίζουν σκεπτικισμό από τους συναδέλφους τους. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η εξάρτηση από την τεχνολογία οδηγεί πολλούς επαγγελματίες υγείας να θεωρούν ότι αυτοί οι γιατροί στερούνται κλινικής εμπειρίας ή ικανότητας, κάτι που μειώνει την αντίληψη για την ποιότητα της φροντίδας που παρέχουν.

Ο Δρ. Tinglong Dai, καθηγητής στο Johns Hopkins Carey Business School και συν-συγγραφέας της μελέτης, σημειώνει: «Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ήδη αναπόσπαστο κομμάτι της ιατρικής. Αυτό που μας εξέπληξε ήταν ότι οι γιατροί που τη χρησιμοποιούν στις αποφάσεις τους μπορεί να θεωρηθούν λιγότερο ικανοί. Το στίγμα αυτό, και όχι η τεχνολογία, μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για την καλύτερη φροντίδα των ασθενών.»

Το πείραμα

Η ομάδα των ερευνητών πραγματοποίησε τυχαίο πείραμα με 276 επαγγελματίες υγείας από ένα μεγάλο νοσοκομειακό σύστημα, συμπεριλαμβανομένων ειδικευμένων ιατρών, ειδικευομένων, νοσηλευτών και βοηθών ιατρικής.

Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τρία υποθετικά σενάρια:

1. Ένας γιατρός που δεν χρησιμοποιεί AI.

2. Ένας γιατρός που χρησιμοποιεί το AI ως κύριο εργαλείο λήψης αποφάσεων.

3. Ένας γιατρός που χρησιμοποιεί το AI μόνο για επαλήθευση των αποφάσεών του.

Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: όσο περισσότερο εξαρτιόταν ένας γιατρός από το AI, τόσο περισσότερο μειωνόταν η αντιληπτή ικανότητά του. Αυτή η μείωση χαρακτηρίστηκε από τους ερευνητές ως «ποινή ικανότητας» (competence penalty).

Η ψυχολογία πίσω από το φαινόμενο

Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Δρ. Haiyang Yang, καθηγητής διοίκησης στο Carey Business School, σχολίασε ότι το πρόβλημα δεν είναι τεχνολογικό αλλά ψυχολογικό:

«Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, η ανθρώπινη ψυχολογία παραμένει η πιο καθοριστική μεταβλητή. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τη χρήση της AI μπορεί να επηρεάσει όσο – ή και περισσότερο – από την ίδια την απόδοση της τεχνολογίας.»

Στην ουσία, η χρήση ενός εργαλείου AI, που προορίζεται για ακρίβεια και ταχύτητα στη διάγνωση, μπορεί να υπονομεύσει την αντίληψη της ανθρώπινης ικανότητας, καθώς οι συνάδελφοι θεωρούν ότι ο γιατρός «δεν εμπιστεύεται την κρίση του».

Η κοινωνική διάσταση του στίγματος

Η μελέτη δείχνει ότι αυτή η αντίληψη αδυναμίας μπορεί να λειτουργήσει ως κοινωνικό εμπόδιο στην ευρύτερη υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης στα νοσοκομεία. Αν οι γιατροί φοβούνται ότι η χρήση της AI θα τους κάνει να φαίνονται λιγότερο ικανοί, είναι πιθανό να αποφεύγουν να την ενσωματώσουν, ακόμη και αν γνωρίζουν τα πλεονεκτήματά της.

Οι ερευνητές τονίζουν ότι η εικόνα του γιατρού ως “ανθρώπινου ειδικού” εξακολουθεί να έχει βαρύτητα στην ιατρική κουλτούρα. Η εξάρτηση από μια «έξωθεν» πηγή γνώσης, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να θεωρηθεί ένδειξη αδυναμίας ή ανασφάλειας.

Η ισορροπία μεταξύ τεχνολογίας και ανθρώπινης κρίσης

Παρά το στίγμα, η μελέτη επισημαίνει ότι οι περισσότεροι γιατροί αναγνωρίζουν την αξία της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείου υποστήριξης. Όταν παρουσιάζεται ως «δεύτερη γνώμη» ή επικουρικό μέσο, η αρνητική στάση των συναδέλφων μειώνεται — αν και δεν εξαφανίζεται εντελώς. Η Δρ. Risa Wolf, παιδοενδοκρινολόγος και συν-συγγραφέας της μελέτης, υπογραμμίζει:

«Οι γιατροί εκτιμούν βαθιά την κλινική τους εμπειρία. Καθώς η AI γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της ιατρικής, είναι σημαντικό να τη δούμε ως συμπλήρωμα και όχι αντικατάσταση της ανθρώπινης κρίσης.» Η πρόκληση, λοιπόν, είναι να δημιουργηθεί μια κουλτούρα εμπιστοσύνης και συνεργασίας ανάμεσα στους γιατρούς και τα τεχνολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούν.

Προς ένα νέο πλαίσιο ιατρικής συνεργασίας

Η έρευνα του Johns Hopkins προσφέρει μια κρίσιμη υπενθύμιση: η τεχνολογία μπορεί να προχωρά, αλλά η ανθρώπινη αντίληψη καθορίζει το πόσο γρήγορα και αποτελεσματικά θα ενσωματωθεί. Η επιτυχία της τεχνητής νοημοσύνης στην ιατρική δεν εξαρτάται μόνο από τους αλγορίθμους, αλλά και από την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό μεταξύ συναδέλφων.

Όπως επισημαίνει ο Δρ. Dai, «Η καινοτομία πρέπει να συμβαδίζει με την ανθρώπινη πλευρά της ιατρικής. Μόνο τότε η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορέσει πραγματικά να βελτιώσει τη φροντίδα των ασθενών.»

Η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχεται ένα νέο κεφάλαιο στην ιατρική, αλλά η κοινωνική αποδοχή της από τους ίδιους τους γιατρούς είναι το κλειδί. Χωρίς να ξεπεραστεί το στίγμα της “τεχνολογικής εξάρτησης”, η πρόοδος μπορεί να καθυστερήσει — όχι εξαιτίας της τεχνολογίας, αλλά λόγω της ανθρώπινης ψυχολογίας.