Ο ΠΟΥ και η UNICEF στη μάχη κατά των λοιμωδών νοσημάτων

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Πλυσίματος των Χεριών (Global Handwashing Day), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η UNICEF παρουσίασαν για πρώτη φορά τις Παγκόσμιες Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Υγιεινή των Χεριών σε Κοινοτικές Δομές (Global Guidelines on Hand Hygiene in Community Settings). Οι οδηγίες αυτές στοχεύουν να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις και τους επαγγελματίες δημόσιας υγείας να μειώσουν τη μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων, προωθώντας την αποτελεσματική και διαρκή υγιεινή των χεριών εκτός των δομών υγείας – δηλαδή στα νοικοκυριά, στα σχολεία, στους δημόσιους χώρους και στα ιδρύματα.

Η υγιεινή των χεριών ως δημόσιο αγαθό

Οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες αντιμετωπίζουν την υγιεινή των χεριών όχι απλώς ως ατομική ευθύνη, αλλά ως δημόσιο αγαθό και κρατική υποχρέωση. Στόχος είναι η δημιουργία συστημάτων που διασφαλίζουν βιώσιμη πρόσβαση σε νερό, σαπούνι και κατάλληλες υποδομές, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των διαρροϊκών νοσημάτων, των οξέων λοιμώξεων του αναπνευστικού και άλλων προλήψιμων ασθενειών.

Ο Δρ. Ruediger Krech, Διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Υγείας του ΠΟΥ, δήλωσε: «Τα καθαρά χέρια σώζουν ζωές, αλλά η επιτυχία σε μεγάλη κλίμακα απαιτεί πολιτική βούληση, χρηματοδότηση και λογοδοσία. Οι οδηγίες αυτές βοηθούν τις χώρες να ξεπεράσουν τα αποσπασματικά προγράμματα και να υιοθετήσουν συστήματα υπό κρατική ηγεσία που καθιστούν το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό μια καθημερινή, αυτονόητη πρακτική».

Η παγκόσμια πρόκληση της ενυδάτωσης και καθαριότητας

Παρά τα γνωστά οφέλη του πλυσίματος των χεριών, 1,7 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως εξακολουθούσαν το 2024 να μην έχουν βασικές υπηρεσίες υγιεινής των χεριών στο σπίτι, ενώ 611 εκατομμύρια δεν διέθεταν καμία σχετική υποδομή. Για να επιτευχθεί ο Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης του 2030, απαιτείται διπλασιασμός του παγκόσμιου ρυθμού προόδου, και σε ορισμένες αναπτυσσόμενες ή ευάλωτες χώρες ακόμη και οκταπλάσια έως ενδεκαπλάσια επιτάχυνση.

Η υγιεινή των χεριών παραμένει μια από τις πιο αποδοτικές επενδύσεις στη δημόσια υγεία, καθώς μειώνει τα περιστατικά διάρροιας κατά 30% και τις οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις κατά 17%, με τεράστια οφέλη για την υγεία του πληθυσμού.

Πέντε κρίσιμες στιγμές για καθαρά χέρια

Οι οδηγίες του ΠΟΥ και της UNICEF προτείνουν συγκεκριμένες πρακτικές για την εφαρμογή της σωστής υγιεινής των χεριών στις κοινότητες:

• Πλύσιμο με απλό σαπούνι και καθαρό νερό για αρκετό χρόνο ώστε να καλυφθούν πλήρως και τα δύο χέρια.

• Εναλλακτικά, όταν τα χέρια δεν είναι εμφανώς λερωμένα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντισηπτικό με τουλάχιστον 60% αλκοόλη.

Πέντε είναι οι καθοριστικές στιγμές για την πρακτική της υγιεινής των χεριών:

1. Πριν την προετοιμασία τροφίμων.

2. Πριν το φαγητό ή το τάισμα/θηλασμό άλλων.

3. Μετά τη χρήση της τουαλέτας ή την επαφή με περιττώματα.

4. Μετά από βήχα, φτέρνισμα ή καθάρισμα της μύτης.

5. Όταν τα χέρια είναι εμφανώς βρώμικα.

Βασικές απαιτήσεις και περιβάλλον εφαρμογής

Σύμφωνα με τις οδηγίες, κάθε χώρος πρέπει να πληροί ορισμένες ελάχιστες προϋποθέσεις:

• Αξιόπιστη παροχή νερού και διαθέσιμο σαπούνι ή αντισηπτικό.

• Ασφαλής διάθεση των χρησιμοποιημένων υδάτων (γκρίζων νερών).

• Καθαρή πληροφόρηση σχετικά με το γιατί, πότε και πώς πρέπει να καθαρίζονται τα χέρια.

• Ευνοϊκό φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, ώστε οι εγκαταστάσεις να είναι προσβάσιμες, βολικές και φιλικές προς όλους.

Η Cecilia Scharp, Διευθύντρια του προγράμματος WASH (Νερό, Αποχέτευση και Υγιεινή) της UNICEF, τόνισε: «Τα παιδιά πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα όταν δεν έχουν πρόσβαση σε βασική υγιεινή. Οι νέες οδηγίες παρέχουν πρακτικά βήματα ώστε οι εγκαταστάσεις να είναι διαθέσιμες εκεί που χρειάζονται – στα σπίτια, στα σχολεία, στις αγορές και στους σταθμούς μεταφορών – ώστε κάθε παιδί να μπορεί να ζει και να μαθαίνει με αξιοπρέπεια».

Οι επτά βασικές αρχές εφαρμογής

Οι νέες οδηγίες περιλαμβάνουν επτά οριζόντιες αρχές για την επιτυχή εφαρμογή:

1. Προτεραιότητα στην κάλυψη των ελάχιστων αναγκών σε υλικά.

2. Κατανόηση των παραγόντων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά.

3. Ενεργή συμμετοχή των κοινοτήτων.

4. Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου.

5. Σταδιακή και συνεχής βελτίωση.

6. Ενίσχυση των θεσμικών και λειτουργικών συστημάτων.

7. Συνεχής παρακολούθηση και αξιολόγηση για διαρκή πρόοδο.

Από την αντίδραση στη βιώσιμη δράση

Οι ερευνητές τονίζουν ότι η πρόοδος στην υγιεινή των χεριών δεν πρέπει να εξαρτάται από κρίσεις ή προσωρινά προγράμματα. Αντί να επενδύουν μόνο σε περιόδους πανδημίας ή επιδημίας, οι κυβερνήσεις οφείλουν να δημιουργήσουν μόνιμα, κρατικά συστήματα που εξασφαλίζουν συνεχή πρόσβαση σε καθαρό νερό και σαπούνι για όλους.

Τα αποτελεσματικά μέτρα περιλαμβάνουν πολιτικά και νομικά πλαίσια, επαρκή χρηματοδότηση, παρακολούθηση της εφαρμογής, και σαφείς αρμοδιότητες σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Έτσι μπορούν να προσφέρονται αξιόπιστες, προσιτές και βιώσιμες υπηρεσίες υγιεινής των χεριών, που θα προστατεύουν τη δημόσια υγεία όχι μόνο σήμερα, αλλά και στις μελλοντικές κρίσεις.