Ναρκοληψία: Όταν ο ύπνος “εισβάλλει” απρόσκλητος στη ζωή μας

Η ναρκοληψία είναι μια διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από χρόνια και υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Πρόκειται για μια νευρολογική κατάσταση που επηρεάζει την ικανότητα του εγκεφάλου να ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου–αφύπνισης. Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή δυσκολεύονται να παραμείνουν ξύπνια για μεγάλα διαστήματα, ανεξαρτήτως της ώρας ή της δραστηριότητας που εκτελούν.

Η ναρκοληψία μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τις καθημερινές δραστηριότητες, καθώς τα άτομα νιώθουν συνεχώς υπερβολική κούραση και συχνά πέφτουν ασυνείδητα σε ύπνο ακόμα και κατά τη διάρκεια σημαντικών καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως η οδήγηση ή το φαγητό. Η συχνότητα της νόσου εκτιμάται σε περίπου 1 άτομο ανά 2.000, αν και θεωρείται ότι παραμένει συχνά υποδιαγνωσμένη και υποθεραπευμένη.

Συμπτώματα της ναρκοληψίας

Η ναρκοληψία συνοδεύεται από διάφορα χαρακτηριστικά συμπτώματα:

Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
Το πιο κοινό και πρώιμο σύμπτωμα της ναρκοληψίας είναι η έντονη υπνηλία που προκαλεί αιφνίδιες επιθέσεις ύπνου χωρίς προειδοποίηση. Αυτό μπορεί να συμβεί οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή, ακόμα και κατά τη διάρκεια συνομιλίας, εργασίας ή οδήγησης. Επιπλέον, τα άτομα μπορεί να δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν ή να παραμείνουν σε εγρήγορση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Παράλυση ύπνου
Κατά τη διαδικασία του ύπνου ή του ξυπνήματος, οι πάσχοντες μπορεί προσωρινά να αδυνατούν να κινηθούν ή να μιλήσουν. Αυτή η παράλυση είναι συνήθως σύντομη και διαρκεί από λίγα δευτερόλεπτα έως μερικά λεπτά. Παρά το φόβο που προκαλεί, μόλις τελειώσει το επεισόδιο, η κινητικότητα και η ομιλία επανέρχονται κανονικά.

Ψευδαισθήσεις
Τα άτομα με ναρκοληψία μπορεί να βιώνουν έντονες αισθητηριακές ψευδαισθήσεις, που συχνά είναι τρομακτικές. Υπάρχουν δύο τύποι: οι υπναγωγικές ψευδαισθήσεις που εμφανίζονται κατά τον ύπνο και οι υπνοπομπικές ψευδαισθήσεις που εμφανίζονται κατά το ξύπνημα.

Καταπληξία
Η καταπληξία είναι η ξαφνική, ανεξέλεγκτη απώλεια μυϊκού τόνου που επηρεάζει τον λαιμό, το πρόσωπο και τα γόνατα. Μπορεί να προκαλείται από έντονα συναισθήματα και ποικίλει σε σοβαρότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει μόνο μικρή αδυναμία, ενώ σε άλλες, τα γόνατα λυγίζουν και το άτομο καταρρέει στο έδαφος.

Αλλαγές στον ύπνο REM
Ο ύπνος REM χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών, μειωμένο μυϊκό τόνο και όνειρα. Στα άτομα με ναρκοληψία, ο ύπνος REM εμφανίζεται γρήγορα και μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας.

Τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν στην παιδική ή εφηβική ηλικία, συνήθως μεταξύ 7 και 25 ετών, και επηρεάζουν εξίσου άνδρες και γυναίκες.

Διάγνωση

Η διάγνωση της ναρκοληψίας περιλαμβάνει φυσική εξέταση, λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και μελέτες ύπνου. Οι ειδικές εξετάσεις περιλαμβάνουν:

• Πολυσωματογράφημα (PSG): Αξιολογεί τη δραστηριότητα εγκεφάλου, μυών και καρδιάς κατά τη διάρκεια του ύπνου.

• Δοκιμή πολλαπλής λανθάνουσας υπνηλίας (MSLT): Μετρά πόσο γρήγορα κοιμάται κάποιος και πότε εισέρχεται στον ύπνο REM κατά τη διάρκεια ημερήσιων υπνάκων.

Συχνά ζητείται και η καταγραφή ημερολογίου ύπνου ή η χρήση αισθητήρα καρπού για αρκετές εβδομάδες, προκειμένου να αποκλειστούν άλλες διαταραχές, όπως η υπνική άπνοια.

Αιτίες της ναρκοληψίας

Η ακριβής αιτία δεν είναι πλήρως γνωστή, αλλά η έλλειψη της νευροδιαβιβαστικής ουσίας υποκρετίνης φαίνεται να παίζει κεντρικό ρόλο. Η υποκρετίνη ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου–αφύπνισης και την είσοδο στον ύπνο REM. Η απώλειά της μπορεί να προκληθεί από αυτοάνοσες διαδικασίες, γενετική προδιάθεση ή περιβαλλοντικούς παράγοντες. Άλλοι πιθανοί παράγοντες περιλαμβάνουν: αυτοάνοσες διαταραχές, τραυματισμό ή όγκο στον εγκέφαλο, περιβαλλοντικές τοξίνες και οικογενειακό ιστορικό.

Τύποι ναρκοληψίας

• Τύπος 1: Ναρκοληψία με καταπληξία και χαμηλά επίπεδα υποκρετίνης.

• Τύπος 2: Ναρκοληψία χωρίς καταπληξία και με φυσιολογικά επίπεδα υποκρετίνης.

Υπάρχει επίσης η δευτερογενής ναρκοληψία, που προκύπτει από βλάβη στον υποθάλαμο, περιοχών του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τον ύπνο. Η ναρκοληψία αποτελεί μια σοβαρή αλλά αντιμετωπίσιμη διαταραχή ύπνου, που απαιτεί έγκαιρη διάγνωση και κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση για να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ασθενών.