Συνειρμική μάθηση: Γιατί κάποιοι άνθρωποι τείνουν να κάνουν συνεχώς κακές επιλογές

Ο Giuseppe di Pellegrino και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια διεξήγαγαν μια μελέτη για να κατανοήσουν πώς η συνειρμική μάθηση επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων στους ανθρώπους και γιατί ορισμένα άτομα παρουσιάζουν δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ψυχαναγκαστικών διαταραχών, εθισμών και αγχώδους συμπεριφοράς. Η έρευνα τους, που δημοσιεύθηκε στο JNeurosci, εστιάζει στην επίδραση των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, όπως οπτικά και ακουστικά σήματα, στις επιλογές των ατόμων και στις συνέπειες όταν αυτές οι συσχετίσεις οδηγούν σε λανθασμένες ή επικίνδυνες αποφάσεις.

Η Διαδικασία της Συνειρμικής Μάθησης

Η συνειρμική μάθηση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα συσχετίζουν περιβαλλοντικά σήματα με συγκεκριμένα αποτελέσματα. Στην καθημερινή ζωή, αυτά τα ερεθίσματα μπορούν να λειτουργούν ως οδηγοί για τη συμπεριφορά, βοηθώντας κάποιον να προβλέψει το αποτέλεσμα μιας επιλογής με βάση προηγούμενες εμπειρίες. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει μάθει ότι ένας συγκεκριμένος ήχος σηματοδοτεί κάτι θετικό ή αρνητικό, θα τείνει να προσεγγίζει ή να αποφεύγει αυτό το ερέθισμα στο μέλλον. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία μπορεί να γίνει προβληματική όταν οι συσχετίσεις μεταξύ ερεθισμάτων και αποτελεσμάτων είναι ασταθείς ή επικίνδυνες.

Δυσπροσαρμοστική Λήψη Αποφάσεων

Η μελέτη του di Pellegrino έδειξε ότι ορισμένα άτομα βασίζονται περισσότερο στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα για να καθοδηγήσουν τις επιλογές τους, ενώ άλλα εμφανίζουν μεγαλύτερη ικανότητα να αγνοούν ή να αναπροσαρμόζουν αυτές τις συσχετίσεις. Η δυσκολία να ενημερωθούν οι πεποιθήσεις σχετικά με τα ερεθίσματα, όταν οι συσχετίσεις αλλάζουν, οδηγεί σε επίμονη λήψη λανθασμένων αποφάσεων. Στην πράξη, αυτή η δυσκολία να “ξεμάθουν” τις παλιές συσχετίσεις συνδέεται με προβλήματα όπως η εμμονή σε αρνητικά μοτίβα συμπεριφοράς, η επαναλαμβανόμενη λήψη αποφάσεων που δεν εξυπηρετεί τον στόχο του ατόμου και η τάση προς επικίνδυνες επιλογές.

Εφαρμογές σε Ψυχολογικές Διαταραχές

Τα ευρήματα της μελέτης έχουν ιδιαίτερη σημασία για ψυχολογικές και ψυχιατρικές καταστάσεις όπου η δυσπροσαρμοστική λήψη αποφάσεων είναι εμφανής. Σε περιπτώσεις ψυχαναγκαστικών διαταραχών, εθισμών και άγχους, οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν μοτίβα συμπεριφοράς που επαναλαμβάνονται παρά τις αρνητικές συνέπειες. Σύμφωνα με την έρευνα, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να συνδέεται με αυξημένη ευαισθησία σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα που καθοδηγούν τις επιλογές τους. Για παράδειγμα, κάποιος με εθισμό μπορεί να επηρεάζεται έντονα από οπτικά ή ακουστικά σήματα που σχετίζονται με την ουσία ή τη συνήθεια, οδηγώντας τον σε υποτροπή παρά τις προηγούμενες προσπάθειες διακοπής.

Η Δυσκολία στην Αναπροσαρμογή των Πεποιθήσεων

Η δυσκολία στην αναπροσαρμογή των πεποιθήσεων απέναντι σε αλλάζοντα περιβαλλοντικά σήματα είναι κρίσιμος παράγοντας για τη διατήρηση επιβλαβών προτύπων συμπεριφοράς. Τα άτομα που εμφανίζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στα ερεθίσματα αυτά δυσκολεύονται να “ξεμάθουν” τις συσχετίσεις, ακόμα και όταν οι συνθήκες αλλάζουν και οι προηγούμενες στρατηγικές καθίστανται μη επωφελείς. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί κάποιοι άνθρωποι παραμένουν εγκλωβισμένοι σε επαναλαμβανόμενες, δυσπροσαρμοστικές αποφάσεις και συμπεριφορές. Η κατανόηση αυτού του μηχανισμού προσφέρει σημαντικές ενδείξεις για την ανάπτυξη νέων παρεμβάσεων και θεραπειών.

Μελλοντικές Έρευνες και Θεραπείες

Οι ερευνητές σκοπεύουν να συνεχίσουν τη διερεύνηση της συνειρμικής μάθησης σε πληθυσμούς ασθενών, προκειμένου να καθορίσουν αν η αυξημένη ευαισθησία σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη επιβλαβών προτύπων λήψης αποφάσεων. Αυτή η έρευνα μπορεί να οδηγήσει σε στοχευμένες θεραπευτικές στρατηγικές, όπως προγράμματα που εκπαιδεύουν τους ασθενείς να επαναπροσδιορίζουν τις συσχετίσεις μεταξύ ερεθισμάτων και αποτελεσμάτων, ή παρεμβάσεις που μειώνουν την υπερβολική ευαισθησία σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα.

Η μελέτη του Giuseppe di Pellegrino προσφέρει σημαντικές γνώσεις για το πώς η συνειρμική μάθηση μπορεί να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων και να συνεισφέρει σε δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά σε ψυχολογικές διαταραχές. Η έρευνα δείχνει ότι ορισμένα άτομα είναι πιο ευαίσθητα στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα και δυσκολεύονται να προσαρμόσουν τις πεποιθήσεις τους όταν τα σήματα αλλάζουν, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε επίμονες κακές επιλογές. Η περαιτέρω μελέτη αυτού του φαινομένου μπορεί να ανοίξει νέες οδούς για την ανάπτυξη θεραπειών που βελτιώνουν τη λήψη αποφάσεων και μειώνουν την επαναλαμβανόμενη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά σε ασθενείς με εθισμούς, ψυχαναγκαστικές διαταραχές και αγχώδεις διαταραχές.