Τα Χριστούγεννα συχνά παρουσιάζονται ως περίοδος χαράς, ζεστασιάς και σύνδεσης. Για πολλούς ανθρώπους, όμως, συνοδεύονται από αυξημένη μοναξιά, θλίψη, οικογενειακή ένταση και ένα αίσθημα πίεσης που δύσκολα αγνοείται – το εορταστικό άγχος. Δεν είναι απαραίτητα ότι κάτι κακό πρόκειται να συμβεί, αλλά ότι αυτή την εποχή «διακυβεύονται περισσότερα»: χρήματα, χρόνος, οικογενειακές σχέσεις, ταξίδια και προσδοκίες. Αυτή η συσσώρευση απαιτήσεων έχει την τάση να μετατρέπει τις καθημερινές ανησυχίες σε κάτι που μοιάζει επείγον.
Η ανησυχία ως ψυχολογική διαδικασία
Μελέτες δείχνουν ότι την περίοδο πριν από τα Χριστούγεννα παρατηρείται μια μικρή αλλά σταθερή μείωση της γενικής ευημερίας. Ένας βασικός ψυχολογικός μηχανισμός πίσω από αυτό είναι η ανησυχία. Αν και συχνά συγχέεται με το άγχος, πρόκειται για διαφορετικές εμπειρίες. Η ανησυχία αφορά κυρίως τη σκέψη και εκδηλώνεται με ερωτήματα του τύπου «τι θα γίνει αν…», όπως «τι θα γίνει αν απογοητεύσω τους άλλους;» ή «τι θα γίνει αν όλα πάνε στραβά;». Είναι κατά κανόνα προσανατολισμένη στο μέλλον και έχει αρνητικό χαρακτήρα.
Το άγχος, αντίθετα, είναι η σωματική ενεργοποίηση του συστήματος απειλής: ταχυκαρδία, ένταση, σφίξιμο στο στομάχι. Ωστόσο, αυτό που συχνά συντηρεί την ανησυχία δεν είναι η πρώτη σκέψη, αλλά το τι ακολουθεί μετά από αυτήν.
Οι πεποιθήσεις που τροφοδοτούν την ανησυχία
Η μεταγνωστική θεραπεία εστιάζει στις πεποιθήσεις που έχουμε για την ίδια την ανησυχία. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η ανησυχία είναι χρήσιμη ή ακόμα και απαραίτητη. Σκέψεις όπως «η ανησυχία με βοηθά να προετοιμαστώ», «αν ανησυχώ, θα αποφύγω τα χειρότερα» ή «η ανησυχία δείχνει ότι νοιάζομαι» είναι συχνές και ακούγονται καθησυχαστικές.
Παράλληλα, υπάρχουν και αρνητικές πεποιθήσεις, όπως «η ανησυχία μου είναι ανεξέλεγκτη» ή «η ανησυχία μπορεί να με βλάψει». Ο συνδυασμός αυτών των αντιλήψεων κάνει την ανησυχία να φαίνεται ταυτόχρονα απαραίτητη και επικίνδυνη, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς.
Όταν οι προσπάθειες ελέγχου αποτυγχάνουν
Όταν η ανησυχία μοιάζει επείγουσα και ανεξέλεγκτη, οι άνθρωποι συχνά καταφεύγουν σε στρατηγικές που τελικά την εντείνουν. Προσπαθούν να απαντήσουν σε κάθε «τι θα γίνει αν» με ένα νέο σενάριο, ζητούν συνεχώς καθησυχασμό, καταναλώνουν περισσότερο αλκοόλ ή προσπαθούν να μπλοκάρουν εντελώς τις σκέψεις τους. Αντί να μειώνουν την ένταση, αυτές οι αντιδράσεις συντηρούν την ανησυχία.
Η τεχνική της αναβολής ανησυχίας
Ένας αποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης είναι να εντοπίζεται η ανησυχία νωρίς και να αντιμετωπίζεται σαν ένα μήνυμα στο κινητό. Το μήνυμα εμφανίζεται αυτόματα – δεν το επιλέγουμε. Περιέχει όμως έναν «σύνδεσμο» που μας καλεί να ασχοληθούμε μαζί του. Κάνοντας κλικ, μπαίνουμε σε έναν κύκλο παρατεταμένης ανησυχίας.
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι, αν και δεν ελέγχουμε ποια μηνύματα εμφανίζονται, μπορούμε να επιλέξουμε να μην πατήσουμε κάθε σύνδεσμο. Η τεχνική της αναβολής ανησυχίας προτείνει να ορίσουμε ένα συγκεκριμένο, σύντομο χρονικό διάστημα μέσα στην ημέρα – για παράδειγμα δέκα λεπτά – όπου επιτρέπεται να ασχοληθούμε με τις ανησυχίες μας. Όταν εμφανίζονται εκτός αυτού του πλαισίου, τις αναγνωρίζουμε, τις ονομάζουμε και τις αναβάλλουμε.
Συχνά, όταν φτάνει η «ώρα ανησυχίας», οι άνθρωποι διαπιστώνουν ότι η ένταση έχει μειωθεί ή ότι δεν νιώθουν πλέον την ανάγκη να ανησυχήσουν.
Αμφισβητώντας τη χρησιμότητα της ανησυχίας
Ένα ακόμη σημαντικό βήμα είναι να επανεξετάσουμε την ιδέα ότι η ανησυχία μας προστατεύει. Έρευνες δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των ανησυχιών δεν πραγματοποιείται ποτέ. Ακόμη και όταν υπάρχει πραγματικό πρόβλημα, η ανησυχία δεν ισοδυναμεί με επίλυση. Ο πρακτικός σχεδιασμός, η θέσπιση ορίων και οι συγκεκριμένες πράξεις φροντίδας είναι πολύ πιο αποτελεσματικές από την ατέρμονη ανησυχία.
Μια δεξιότητα για τα Χριστούγεννα και για τη ζωή
Τα Χριστούγεννα μπορεί να εντείνουν τις πιέσεις, αλλά προσφέρουν και μια ευκαιρία να καλλιεργήσουμε νέες δεξιότητες ψυχικής ανθεκτικότητας. Το να μάθουμε να μην «κλικάρουμε» σε κάθε ανησυχητική σκέψη δεν κάνει μόνο τις γιορτές πιο διαχειρίσιμες. Είναι μια δεξιότητα που μπορεί να βελτιώσει την καθημερινότητά μας, πολύ πέρα από την εορταστική περίοδο.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!