Έμμηνος ρύση ως ταμπού: Γιατί πρέπει να σπάσει η σιωπή

Η έμμηνος ρύση — μια βιολογική και φυσιολογική διαδικασία για πολλές γυναίκες σε όλο τον κόσμο — εξακολουθεί να θεωρείται ταμπού σε πολλές κοινωνίες. Αν και πρόκειται για κάτι φυσιολογικό και αναμενόμενο, οι προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και ο στιγματισμός εμποδίζουν τη δημόσια συζήτηση και συχνά στερούν από τις γυναίκες την αξιοπρέπεια, την υγεία και την πρόσβαση σε βασικές ανάγκες. Αυτό το σιωπηλό πρόβλημα δεν είναι απλώς «πολιτισμικό» — έχει άμεσες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική ευημερία.

Στίγμα, σιωπή και κοινωνική πίεση

Σε πολλές κουλτούρες, η περίοδος θεωρείται κάτι «ντροπιαστικό», «βρώμικο» ή «ακάθαρτο». Αυτό δεν είναι νέο — οι θρησκείες και οι παραδοσιακές κοινωνικές αντιλήψεις εδώ και αιώνες έχουν στιγματίσει την έμμηνο ρύση ως κάτι με το οποίο δεν «πρέπει» να μιλάμε. Αυτή η σιωπή, όμως, έχει σοβαρές συνέπειες: πολλές γυναίκες δεν μαθαίνουν ποτέ πώς να διαχειρίζονται τον κύκλο τους με ασφάλεια ή αξιοπρέπεια. Σε αρκετές περιοχές, οι νέες κοπέλες μεγαλώνουν με ντροπή — ακόμα και η ίδια η λέξη «περίοδος» αποφεύγεται.

Φτώχεια περιόδου και έλλειψη πρόσβασης σε βασικά μέσα υγιεινής

Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που προκύπτουν λόγω του ταμπού είναι η έλλειψη πρόσβασης σε κατάλληλα προϊόντα εμμήνου ρύσης — όπως σερβιέτες, ταμπόν ή επαναχρησιμοποιούμενα προϊόντα. Ειδικά σε φτωχές, απομακρυσμένες ή μετακινούμενες κοινότητες — καταυλισμούς ή περιοχές με περιορισμένους πόρους — πολλές γυναίκες αναγκάζονται να χρησιμοποιούν ανασφαλείς λύσεις όπως κουρέλια, πανιά ή ακόμα και χώματα, με κίνδυνο για την υγεία τους.

Ακόμη κι όταν τα προϊόντα είναι διαθέσιμα, ο φόβος του στιγματισμού μπορεί να αποτρέψει τα κορίτσια και τις γυναίκες από το να τα αγοράσουν ή να τα χρησιμοποιήσουν ελεύθερα. Η «φτώχεια περιόδου» (period poverty) δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα — συνδέεται με την αξιοπρέπεια, την ασφάλεια και τη δυνατότητα να συμμετέχουν πλήρως στη ζωή της κοινωνίας (σχολείο, εργασία, δραστηριότητες).

Ψυχική και σωματική επιβάρυνση

Ο στιγματισμός και η έλλειψη υποστήριξης έχουν σοβαρές συνέπειες στην ψυχική υγεία των γυναικών. Η ντροπή, η απομόνωση και το άγχος για το πώς θα χειριστούν την περίοδό τους γίνονται “φόρτιση” που επαναλαμβάνεται κάθε μήνα. Πολλές αναφέρουν αίσθημα δυσφορίας, χαμηλή αυτοπεποίθηση, φόβο να μιλήσουν για κάτι που θεωρείται «ιδιωτικό» ή «απαγορευμένο».

Η σωματική υγεία επίσης πλήττεται: κακή υγιεινή, ανασφαλείς πρακτικές και έλλειψη πρόσβασης σε μέσα περιόδου μπορεί να οδηγήσουν σε λοιμώξεις, δυσφορία και μακροπρόθεσμες συνέπειες. Σε καταυλισμούς ή περιοχές με φτωχές συνθήκες υποδομών, η έλλειψη καθαρού νερού και υγιεινής επιτείνει το πρόβλημα.

Γιατί το ταμπού «βλάπτει» — και τι αλλάζει

Το να θεωρείται η περίοδος «ντροπή» ή «ακάθαρτη» δεν έχει καμία επιστημονική, ιατρική ή ηθική βάση — είναι αποτέλεσμα στερεοτύπων και κοινωνικών κατασκευών. Όταν μια φάση της ζωής που αφορά την υγεία και το σώμα στιγματίζεται, τότε χάνει τη δικαιοσύνη, την πρόσβαση και την αξιοπρέπεια.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχει αρχίσει να αλλάζει αυτή η εικόνα. Οργανώσεις υπεράσπισης δικαιωμάτων γυναικών, ΜΚΟ, φεμινιστικές ομάδες και κοινωνικές δράσεις υπογραμμίζουν ότι η εμμηνόρροια δεν είναι ντροπή — είναι φυσιολογική και ανθρώπινη.

Η ανάγκη για «menstrual literacy» (εκπαίδευση και ενημέρωση γύρω από την έμμηνο ρύση), για πρόσβαση σε ασφαλή προϊόντα και για ελεύθερη, ανοιχτή συζήτηση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Όσο περισσότερες γυναίκες και άνδρες μιλήσουν, τόσο πιο πολύ θα «ξεθωριάσει» το στίγμα.

Τι μπορούμε να κάνουμε — όλοι και όλες μαζί

• Να μιλάμε ανοιχτά και χωρίς ντροπή για την έμμηνο ρύση — στο σχολείο, στην οικογένεια, στις παρέες.

• Να στηρίζουμε πολιτικές που εξασφαλίζουν πρόσβαση σε προϊόντα περιόδου για όλες, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης.

• Να εκπαιδεύουμε τα νέα κορίτσια (και αγόρια) από μικρή ηλικία — σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και πληροφορίες για το σώμα.

• Να καταπολεμούμε τις προκαταλήψεις — όχι ως πράξη ντροπής, αλλά ως πράξη σεβασμού στο σώμα και την αξιοπρέπεια.

• Να απαιτούμε ασφαλείς, καθαρές και υγιεινές συνθήκες όπου κι αν ζει ή μεγαλώνει μια γυναίκα — από σχολεία και καταυλισμούς έως δημόσιους χώρους και υγειονομικές δομές.

Η έμμηνος ρύση δεν είναι ντροπή, δεν είναι «πρόβλημα» — είναι ανθρώπινη πραγματικότητα. Ορισμένες κοινωνίες την έχουν στιγματίσει, τη σιωπούν, την απομονώνουν. Αλλά η σεξουαλική υγεία, η αξιοπρέπεια και η ισότητα δεν μπορούν να συνυπάρχουν με τον φόβο και τη ντροπή. Όσο περισσότερο ανοίγουμε τη συζήτηση, όσο περισσότερες γυναίκες αισθάνονται ότι δεν είναι μόνες, τόσο πιο δυνατές γίνονται οι αλλαγές — για μια ζωή με υγεία, δικαιώματα και σεβασμό.