FluWarning: Ψηφιακός συναγερμός για επικίνδυνες μεταλλάξεις

Μια νέα ψηφιακή τεχνολογία υπόσχεται να ενισχύσει την παρακολούθηση της γρίπης των πτηνών (avian flu), ιδίως όσον αφορά τη μετάδοση του ιού μεταξύ διαφορετικών ειδών (spillover). Η ομάδα ερευνητών του Politecnico di Milano και του Πανεπιστημίου του Μιλάνου ανέπτυξε το σύστημα FluWarning, το οποίο ανιχνεύει μη φυσιολογικές γενετικές αλλαγές σε στελέχη ιών γρίπης — ενδείξεις ότι ο ιός μπορεί να «πηδά» από πτηνά σε θηλαστικά, όπως αγελάδες ή ανθρώπους.

Τι Είναι το FluWarning και Πώς Λειτουργεί

Το FluWarning αναλύει τον γενετικό κώδικα των ιών της γρίπης και επισημαίνει «ανωμαλίες» — μικρές, αλλά σημαντικές μεταλλάξεις που μπορεί να μαρτυρούν ότι ο ιός έχει αλλάξει συμπεριφορά ή έχει προσαρμοστεί για νέα είδη-ξενιστές. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από τη διεθνή πλατφόρμα GISAID, όπου καταχωρούνται αλληλουχίες ιών από εργαστήρια σε όλο τον κόσμο. Το σύστημα μαθαίνει ποιοι είναι «φυσιολογικοί» ιοί γρίπης και εκπέμπει προειδοποίηση όταν εντοπίζει γενετικά σήματα που αποκλίνουν σημαντικά από το φυσιολογικό.

Παραδείγματα Κινδύνου και Προειδοποιήσεις

Κατά την περίοδο 2024–2025, το fluWarning εντόπισε δύο διαφορετικά γονότυπα του στελέχους H5N1 στις ΗΠΑ, τα οποία σχετίζονται με επιδημίες σε αγελάδες γαλακτοπαραγωγής. Σε κάποιες πολιτείες —όπως η Καλιφόρνια, όπου ανακοινώθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης τον Δεκέμβριο του 2024— το σύστημα πρόλαβε να εντοπίσει μεταλλάξεις νωρίτερα από επίσημες αναφορές. Ένα από τα κρίσιμα σημεία που έδειξε το FluWarning είναι η ανίχνευση μεταλλάξεων στο γονίδιο της αιμοσυγγλιτινίνης (HA), το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς ο ιός προσκολλάται και εισέρχεται στα κύτταρα ξενιστή.

Γιατί Είναι Σημαντικό

Η ικανότητα πρόβλεψης της «διαφυγής» του ιού σε νέα είδη είναι κρίσιμη για τη δημόσια υγεία. Όσο πιο γρήγορα εντοπίζονται αλλαγές που μπορεί να δείχνουν ότι ο ιός ετοιμάζεται να προσβάλει θηλαστικά ή ανθρώπους, τόσο πιο αποτελεσματικά μπορούν να ληφθούν μέτρα πρόληψης. Η ομάδα ανάπτυξης τονίζει ότι το FluWarning είναι «ελαφρύ» (σε επίπεδο πόρων) και μπορεί να εγκατασταθεί εύκολα από εργαστήρια ή οργανισμούς επιτήρησης γενετικού υλικού — το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα, παγκοσμίως. Μέσω αυτής της τεχνολογίας, οι ερευνητές ελπίζουν να ενισχύσουν την επιτήρηση των ιών της γρίπης και να μειώσουν τον κίνδυνο που σχετίζεται με πιθανές πανδημικές απειλές.

Προκλήσεις και Μελλοντικές Προοπτικές

Παρά τη δύναμη του συστήματος, δεν είναι πανάκεια. Κάθε προειδοποίηση που εκπέμπεται από το FluWarning πρέπει να αξιολογείται από ιολόγους, ώστε να επιβεβαιώνεται αν οι αλλαγές πράγματι δείχνουν «spillover» ή απλώς φυσιολογική ποικιλότητα του ιού. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η συνεργασία μεταξύ εργαστηρίων, πανεπιστημίων και διεθνών υγειονομικών οργανισμών.

Ένας συνδυασμός γενετικής παρακολούθησης, οικολογικής ανάλυσης (ποια είδη πτηνών ή θηλαστικών κυκλοφορούν σε μια περιοχή) και επιδημιολογικής επιτήρησης είναι κρίσιμος για την έγκαιρη ανίχνευση κινδύνων. Η ευρεία χρήση τέτοιων συστημάτων όπως το FluWarning θα μπορούσε να γίνει κομμάτι μιας παγκόσμιας στρατηγικής πρόληψης, μειώνοντας τον χρόνο από τη δημιουργία μιας ανησυχητικής μετάλλαξης έως την αντίδραση των υγειονομικών αρχών.

Σύνδεση με Τρέχουσες Τάσεις

Η σημασία τέτοιων συστημάτων επιτείνεται από τις πρόσφατες εξελίξεις: η γρίπη των πτηνών H5N1 έχει αναφερθεί σε αγελάδες στις ΗΠΑ, γεγονός που έχει ανησυχήσει τις υγειονομικές αρχές. Παράλληλα, η μελέτη του Σεν Τζούντ (St. Jude) δείχνει ότι οι ιοί H5N1 που εντοπίζονται στις αγελάδες διατηρούν χαρακτηριστικά που θυμίζουν πτηνά, πράγμα που ίσως περιορίζει προς το παρόν την προσαρμογή τους στους ανθρώπους. Επιπλέον, οι επιστήμονες προσέχουν στενά τη γενετική εξέλιξη του ιού, καθώς υπάρχουν μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη μετάδοση σε ανθρώπινα κύτταρα.

Η ανάπτυξη του συστήματος FluWarning αποτελεί σημαντικό βήμα προς μια πιο προληπτική προσέγγιση στην καταπολέμηση της γρίπης των πτηνών. Με την ανίχνευση πρώιμων σημείων μετάδοσης μεταξύ ειδών, αυξάνονται οι πιθανότητες να προβλέψουμε και να αποτρέψουμε την εμφάνιση κρίσιμων στελεχών πριν εξαπλωθούν ευρύτερα — προστατεύοντας όχι μόνο τα ζώα, αλλά και την ανθρώπινη υγεία.