Η αμβλυωπία, γνωστή και ως «τεμπέλικο μάτι», θεωρείται παραδοσιακά δύσκολη ή ακόμη και αδύνατη στην αντιμετώπιση στην ενήλικη ζωή. Ωστόσο, νέα μελέτη από το MIT ανατρέπει αυτή την αντίληψη, δείχνοντας ότι – υπό συγκεκριμένες συνθήκες – η όραση μπορεί να «επαναφορτιστεί» ακόμα και σε ώριμα εγκεφαλικά κυκλώματα.

Τι έκαναν οι ερευνητές

Οι νευροεπιστήμονες του Ινστιτούτου Picower στο MIT χρησιμοποίησαν ένα πειραματικό πρωτόκολλο σε ποντίκια για να διερευνήσουν αν η περιορισμένη όραση από το αμβλυωπικό μάτι μπορεί να ενισχυθεί. Συγκεκριμένα, αναισθητοποίησαν προσωρινά τον αμφιβληστροειδή του αδύναμου ματιού για μερικές ημέρες – μια διαδικασία που αναστρέψιμα «απενεργοποιεί» την είσοδο οπτικών ερεθισμάτων από αυτό το μάτι.

Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: μετά την περίοδο αναισθησίας, η δραστηριότητα του οπτικού συστήματος επανήλθε σε πρότυπα που παρατηρούνται κατά την πρώιμη ανάπτυξη, επιτρέποντας το αμβλυωπικό μάτι να «ξαναμιλήσει» στο εγκεφαλικό δίκτυο με ισχυρότερο τρόπο.

Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός

Η έρευνα έδειξε ότι κατά την αναισθητοποίηση του αμφιβληστροειδούς, οι νευρώνες σε μια περιοχή του θάλαμου του εγκεφάλου, που ονομάζεται πλάγιο γαγγλιοειδές σώμα (LGN), αρχίζουν να εκπέμπουν συγχρονισμένα «παλμούς» ή «εκρήξεις» ηλεκτρικής δραστηριότητας.

Αυτή η μορφή ενεργοποίησης – που μοιάζει με εκείνη που υπάρχει στο αναπτυσσόμενο οπτικό σύστημα των νεογνών – φαίνεται να «παραξυπνά» τις συνδέσεις του αμβλυωπικού ματιού με τον φλοιό της όρασης. Όταν οι ερευνητές απέκλεισαν γενετικά ένα συγκεκριμένο τύπο καναλιού ασβεστίου (τύπου Τ) στους νευρώνες του LGN, η θεραπευτική επίδραση εξαφανίστηκε, αποδεικνύοντας ότι αυτά τα «μπερστ» είναι κρίσιμα για την ανάταξη της όρασης.

Δοκιμή με ένεση

Προχωρώντας το πείραμά τους, οι επιστήμονες έκαναν ένεση μιας ουσίας (τετραδοτοξίνη, TTX) απευθείας στο αμβλυωπικό μάτι, ώστε να το «απενεργοποιήσουν» προσωρινά για περίπου δύο ημέρες. Μετά από επτά ημέρες, όταν μέτρησαν πάλι την ενεργότητα στο οπτικό φλοιό, διαπίστωσαν ότι η συνεισφορά του αδύναμου ματιού είχε αυξηθεί σημαντικά — πιο πολύ σε σχέση με τον έλεγχο που δεν είχε λάβει την ένεση.

Τι σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο

Οι ερευνητές τονίζουν ότι, αν και τα αποτελέσματα είναι πολύ ελπιδοφόρα, είναι απαραίτητο να επαναληφθούν σε μεγαλύτερα θηλαστικά και τελικά σε ανθρώπους, πριν θεωρηθεί ασφαλής και αποτελεσματική αυτή η θεραπευτική προσέγγιση. Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα αυτής της στρατηγικής είναι ότι δεν απαιτεί περιορισμό της όρασης από το «καλό» μάτι. Σε αντίθεση με άλλες θεραπείες, δεν χρειάζεται να «μπαζάρεις» το υγιές μάτι — μπορείς να στοχεύσεις μόνο το αμβλυωπικό μάτι και να το «ξυπνήσεις».

Προκλήσεις και επόμενα βήματα

Παρά την προοπτική, υπάρχουν εμπόδια πριν η θεραπεία γίνει κλινικά διαθέσιμη:

• Πρέπει να επιβεβαιωθεί ότι αυτή η μέθοδος είναι ασφαλής σε ανθρώπινο μάτι

• Χρειάζεται κατανόηση του πόσο διαρκές θα είναι το όφελος

• Απαιτείται σχεδιασμός πρωτοκόλλου που να είναι πρακτικά εφαρμόσιμος στην οφθαλμολογική κλινική

Οι επιστήμονες είναι όμως προσεκτικά αισιόδοξοι. Αν πετύχουν και στο ανθρώπινο επίπεδο, μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για μία επανάσταση στη θεραπεία της αμβλυωπίας στους ενήλικες, κάτι που έως σήμερα θεωρούνταν πολύ περιορισμένα εφικτό.

Η νέα αυτή έρευνα του MIT προσφέρει – για πρώτη φορά με σαφή πειραματικά δεδομένα – την πιθανότητα ότι ακόμα και σε ενήλικες με «τεμπέλικο μάτι», η όραση μπορεί να «επαναρυθμιστεί». Μέσω προσωρινής αναισθησίας του αμβλυωπικού ματιού και ενεργοποίησης νευρωνικών κυκλωμάτων που παραπέμπουν στην πρώιμη ανάπτυξη, ανοίγει μια νέα οπτική στην αποκατάσταση της όρασης. Αν η τεχνική μεταφερθεί με ασφάλεια σε ανθρώπους, μπορεί να σηματοδοτήσει μια σημαντική πρόοδο στην αντιμετώπιση της αμβλυωπίας σε ενήλικα άτομα — κάτι που μέχρι σήμερα έμοιαζε πολύ δύσκολο ή ακόμη και αδύνατο.