Υπέρταση: Χτυπά τον εγκέφαλο πριν ακόμη φανεί

Η νέα έρευνα από το Weill Cornell Medicine δείχνει ότι η υπέρταση επηρεάζει τον εγκέφαλο πολύ νωρίτερα απ’ όσο πιστεύαμε. Σύμφωνα με τη μελέτη, υπάρχουν κυτταρικές και μοριακές αλλαγές που συμβαίνουν ακόμη και πριν ανέβει μετρήσιμα η αρτηριακή πίεση.

Τι βρήκαν οι επιστήμονες

• Σε πειράματα σε ποντίκια, οι ερευνητές προκάλεσαν υπέρταση με τη χορήγηση της ορμόνης αγγειοτενσίνης.

• Μόλις τρεις ημέρες μετά την έναρξη της αγωγής — και πριν δηλαδή η πίεση ανέβει σημαντικά — παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές στην έκφραση γονιδίων σε τρία είδη εγκεφαλικών κυττάρων: ενδοθηλιακά κύτταρα, διαμεσολαβητικά νευρικά κύτταρα (interneurons) και ολιγοδενδροκύτταρα.

• Τα ενδοθηλιακά κύτταρα «γήρασαν» πρόωρα: είχαν χαμηλότερο μεταβολισμό ενέργειας και αυξημένα σημάδια κυτταρικής φθοράς.

• Επίσης, εντοπίστηκαν πρώιμα σημάδια εξασθένησης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, που είναι κρίσιμος για την προστασία του εγκεφάλου.

• Στα διαμεσολαβητικά νευρικά κύτταρα παρατηρήθηκε αδυναμία στη ρύθμιση της ισορροπίας μεταξύ ανασταλτικών και διεγερτικών σημάτων — κάτι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει στην άνοια.

• Τα ολιγοδενδροκύτταρα, που σχηματίζουν τη μυελίνωση των νευρικών ινών, δεν ανανέωναν σωστά τα γονίδιά τους, κάτι που μπορεί μακροχρόνια να διαταράξει την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων.

• Σε πιο προχωρημένο στάδιο (μέσα σε 42 ημέρες), όταν η υπέρταση είναι πλήρως εγκατεστημένη, οι αλλαγές αυτές γίνονται ακόμα πιο έντονες και συνοδεύονται από έκπτωση της γνωστικής λειτουργίας.

Γιατί έχει σημασία

Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι η υπέρταση δεν είναι απλώς θέμα αυξημένης πίεσης — προκαλεί κυτταρική «γήρανση» και διαταραχές σε κρίσιμα εγκεφαλικά κύτταρα πολύ πριν γίνει αισθητή με τις συνήθεις μετρήσεις. Αυτό εξηγεί γιατί οι άνθρωποι με υπέρταση έχουν αυξημένο κίνδυνο για γνωστικές διαταραχές, όπως η αγγειακή άνοια ή η νόσος του Αλτσχάιμερ.

Κατευθύνσεις για το μέλλον

• Οι ερευνητές δοκίμασαν ήδη ένα υπαρκτό αντιυπερτασικό φάρμακο, τη λοσαρτάνη, που αναστέλλει τους υποδοχείς της αγγειοτενσίνης. Σε ποντίκια, αυτό το φάρμακο αναίρεσε ορισμένες από τις πρώιμες βλάβες σε ενδοθηλιακά κύτταρα και νευρώνες.

• Επόμενος στόχος είναι να κατανοηθεί με ποιο τρόπο η πρώιμη «γήρανση» των μικρών αγγείων μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στους νευρώνες, καθώς και πώς μπορούμε να αναστρέψουμε αυτές τις αλλαγές.

• Αν επιβεβαιωθεί και στους ανθρώπους ότι η υπέρταση ξεκινά να επηρεάζει τον εγκέφαλο τόσο νωρίς, ίσως χρειάζονται νέες στρατηγικές θεραπείας — φάρμακα που δεν στοχεύουν μόνο στη μείωση της πίεσης, αλλά και στην προστασία των εγκεφαλικών κυττάρων.

Τι μπορούμε να κάνουμε

1. Έγκαιρη διαγνώση και ρύθμιση της πίεσης
   Η διατήρηση της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα είναι κρίσιμη, όχι μόνο για την καρδιά αλλά και για τον εγκέφαλο.

2. Φαρμακευτική αγωγή
   Τα αντιυπερτασικά φάρμακα, πέρα από τη μείωση της πίεσης, ίσως πρέπει να αξιολογούνται και για τη δράση τους στο μυαλό.

3. Υγιεινός τρόπος ζωής
   Διατροφή, άσκηση, διαχείριση στρες — όλα παίζουν ρόλο στην πρόληψη και τη μείωση της υπέρτασης.

Η έρευνα αυτή μας υπενθυμίζει ότι η υπέρταση είναι πολύ περισσότερα από ένα απλό νούμερο στην πίεση. Είναι μια «σιωπηλή» νόσος που μπορεί να «χτυπήσει» τον εγκέφαλο πολύ νωρίς. Η πρόληψη και η σωστή θεραπεία αποκτούν έτσι ακόμη μεγαλύτερη σημασία.