Επέμβαση: Η έγκαιρη μετάγγιση αίματος μειώνει τις καρδιακές επιπλοκές

Μια νέα κλινική μελέτη ρίχνει φως σε ένα κρίσιμο ερώτημα που απασχολεί την ιατρική κοινότητα: πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να γίνει μετάγγιση αίματος σε ασθενείς με καρδιοπάθεια μετά από μεγάλη χειρουργική επέμβαση; Σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης TOP (Transfusion Trigger after Operations in High Cardiac Risk Patients), η χορήγηση αίματος σε υψηλότερα επίπεδα αιμοσφαιρίνης — δηλαδή νωρίτερα — μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ορισμένων επιπλοκών, χωρίς όμως να επηρεάζει τα πιο σοβαρά περιστατικά όπως η καρδιακή προσβολή ή το εγκεφαλικό.

Η μελέτη παρουσιάστηκε στο συνέδριο American Heart Association Scientific Sessions 2025, στη Νέα Ορλεάνη, και αφορά περισσότερους από 1.400 βετεράνους των ΗΠΑ που υποβλήθηκαν σε μεγάλες γενικές ή αγγειακές επεμβάσεις. Οι ερευνητές συνέκριναν δύο προσεγγίσεις:

• “Πρώιμη” μετάγγιση (liberal transfusion): όταν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης πέφτουν κάτω από 10 g/dL.

• “Καθυστερημένη” μετάγγιση (restrictive transfusion): όταν τα επίπεδα πέφτουν κάτω από 7 g/dL.

Η αιμοσφαιρίνη, βασικό συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς. Όταν τα επίπεδά της μειώνονται σημαντικά μετά από επέμβαση, η παροχή οξυγόνου στην καρδιά και τα όργανα μπορεί να επηρεαστεί, αυξάνοντας τον κίνδυνο επιπλοκών.

Τι έδειξε η μελέτη

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά:

• Τα σοβαρά συμβάματα όπως θάνατος, έμφραγμα, νεφρική ανεπάρκεια, ανάγκη καρδιολογικής επέμβασης ή εγκεφαλικό, εμφανίστηκαν σε 9,1% των ασθενών που έλαβαν νωρίτερα μετάγγιση, έναντι 10,1% αυτών που περίμεναν περισσότερο. Δηλαδή, δεν υπήρχε σημαντική διαφορά.

• Όμως, οι καρδιακές αρρυθμίες και η καρδιακή ανεπάρκεια ήταν αισθητά χαμηλότερες στους ασθενείς με πρώιμη μετάγγιση: 5,9% έναντι 9,9%, δηλαδή 41% μικρότερο κίνδυνο.

Ο επικεφαλής της έρευνας, Πάνος Κούγιας, καθηγητής Χειρουργικής στο SUNY Downstate Health Sciences University, εξηγεί: «Παραδοσιακά πιστεύαμε ότι η χορήγηση περισσότερου αίματος μπορεί να επιβαρύνει την καρδιά. Ωστόσο, τα ευρήματα μας δείχνουν ότι η παρατεταμένη αναιμία ίσως προκαλεί μεγαλύτερη καταπόνηση στο καρδιακό σύστημα από ό,τι ο όγκος του αίματος μιας μετάγγισης».

Με άλλα λόγια, το να καθυστερεί κανείς τη μετάγγιση περιμένοντας τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης να πέσουν πολύ χαμηλά μπορεί να αφήσει την καρδιά να «δουλεύει στο κόκκινο». Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Κούγιας:
«Είναι σαν να κρατάς το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου πάντα μισογεμάτο αντί να περιμένεις να ανάψει το λαμπάκι της βενζίνης».

Ποιοι ασθενείς ωφελούνται περισσότερο

Η μελέτη επικεντρώθηκε σε ασθενείς με υψηλό καρδιολογικό κίνδυνο, δηλαδή άτομα με ιστορικό καρδιακής νόσου, στεφανιαίας νόσου ή καρδιακής ανεπάρκειας, που υποβλήθηκαν σε σοβαρές επεμβάσεις. Για αυτούς, η πρώιμη μετάγγιση φαίνεται να δρα προστατευτικά απέναντι σε ήπιες αλλά κρίσιμες επιπλοκές, όπως η αρρυθμία ή η συμφόρηση της καρδιάς.

Από την άλλη, για ασθενείς χωρίς σοβαρό καρδιολογικό υπόβαθρο, η καθυστερημένη προσέγγιση παραμένει ασφαλής και επαρκής, αποφεύγοντας τις άσκοπες μεταγγίσεις και τις πιθανές επιπλοκές από αυτές, όπως η υπερφόρτωση υγρών ή η ανοσολογική αντίδραση.

Γιατί έχει σημασία η χρονική στιγμή της μετάγγισης

Η μετάγγιση αίματος είναι σωτήρια, αλλά δεν είναι χωρίς κινδύνους. Κάθε μονάδα αίματος φέρει πιθανά προβλήματα όπως λοιμώξεις, υπερφόρτωση κυκλοφορικού όγκου και ανοσολογικές αντιδράσεις. Ο σωστός χρόνος είναι, λοιπόν, καθοριστικός.

Σύμφωνα με τη μελέτη TOP, μια πιο ευέλικτη προσέγγιση, που λαμβάνει υπόψη το ιατρικό ιστορικό, την ηλικία και τη φυσική κατάσταση του ασθενούς, μπορεί να προσφέρει τα μεγαλύτερα οφέλη. Δεν υπάρχει, όπως τονίζουν οι ερευνητές, μία στρατηγική που να ταιριάζει σε όλους.

Περιορισμοί και επόμενα βήματα

Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ορισμένους περιορισμούς:

• Το 98% των συμμετεχόντων ήταν άνδρες, επομένως τα αποτελέσματα ίσως δεν αντανακλούν πλήρως τον γυναικείο πληθυσμό.

• Οι γιατροί γνώριζαν ποια στρατηγική μετάγγισης ακολουθούσε κάθε ασθενής, κάτι που μπορεί να επηρέασε την κλινική τους κρίση.

• Ο αριθμός των σοβαρών περιστατικών ήταν μικρότερος από τον αναμενόμενο, κάτι που σημαίνει ότι μικρές διαφορές μπορεί να μην εντοπίστηκαν στατιστικά.

Παρά τα παραπάνω, τα δεδομένα ανοίγουν μια νέα συζήτηση για την εξατομίκευση της ιατρικής φροντίδας σε ασθενείς με καρδιοπάθεια. Οι γιατροί ίσως χρειαστεί να επανεξετάσουν τα πρωτόκολλα που εφαρμόζονται μετά από μεγάλες επεμβάσεις, λαμβάνοντας υπόψη το καρδιολογικό ιστορικό και την ανοχή κάθε ασθενούς στην απώλεια αίματος.

Η μελέτη TOP καταδεικνύει ότι η πρώιμη μετάγγιση αίματος μπορεί να έχει προληπτικό ρόλο σε ασθενείς με καρδιοπάθειες, μειώνοντας τον κίνδυνο αρρυθμιών και καρδιακής ανεπάρκειας. Αν και δεν μειώνει τα πιο σοβαρά συμβάματα, φαίνεται να ενισχύει τη σταθερότητα του οργανισμού σε μια κρίσιμη περίοδο αποκατάστασης.

Το μήνυμα των ερευνητών είναι σαφές: η καρδιακή υγεία μετά από χειρουργείο δεν εξαρτάται μόνο από τα φάρμακα και την επέμβαση, αλλά και από το πότε και πώς παρεμβαίνουμε για να διατηρήσουμε την ισορροπία του οργανισμού. Μια πιο προσωποποιημένη, «έξυπνη» στρατηγική μετάγγισης μπορεί να είναι το επόμενο βήμα στη σύγχρονη μετεγχειρητική ιατρική.