Αλτσχάιμερ: Γιατί οι ασθενείς ξεχνούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα;

Η απώλεια της ικανότητας αναγνώρισης αγαπημένων προσώπων είναι μια από τις πιο σκληρές επιπτώσεις της νόσου Αλτσχάιμερ — και μια νέα έρευνα ξετυλίγει το πώς συμβαίνει και γιατί. Παράλληλα, ανοίγει δρόμους για πιθανές θεραπείες που στοχεύουν σε δομικά στοιχεία του εγκεφάλου, πέραν των παραδοσιακών θεωριών.

Τι δείχνει η έρευνα

Επιστήμονες μελέτησαν συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου που ονομάζονται «περινευρωνικά πλέγματα» — δομές που περιβάλλουν τα νευρικά κύτταρα και φαίνεται ότι παίζουν ρόλο στην κοινωνική μνήμη. Όπως φάνηκε, όταν αυτά τα «δίχτυα» υποστούν βλάβη ή αποδομηθούν, οι ασθενείς μπορεί να διατηρούν τη δυνατότητα να θυμούνται αντικείμενα, αλλά να χάνουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν και να θυμούνται σημαντικές κοινωνικές σχέσεις: φίλους, συγγενείς, συντρόφους. Η έρευνα σε πειραματόζωα έδειξε ότι η προστασία αυτών των δομών με συγκεκριμένα φάρμακα — σε προκαταρκτικά στάδια — μείωσε την απώλεια κοινωνικής μνήμης.

Γιατί είναι σημαντικό

Η παραδοσιακή θεωρία για τη νόσο Αλτσχάιμερ έδινε έμφαση στη συσσώρευση αμυλοειδών πλακών και τανυ‐πρωτεϊνών. Η νέα μελέτη όμως υποστηρίζει ότι υπάρχουν δομικές αλλαγές ανεξάρτητες από αυτές τις πλάκες, που επηρεάζουν άμεσα την κοινωνική μνήμη.
Αυτό σημαίνει δύο πράγματα: πρώτον, ότι η απώλεια της αναγνώρισης συνανθρώπων μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα — και δεύτερον, ότι ανοίγει το ενδεχόμενο για νέες θεραπευτικές στρατηγικές που στοχεύουν αυτές τις δομές.

Πρακτικές συνέπειες για φροντιστές και οικογένειες

Η κατανόηση αυτού του μηχανισμού προσφέρει υποστήριξη σε όσους φροντίζουν ασθενείς. Αν διαπιστωθεί ότι η απώλεια σύνδεσης με αγαπημένα πρόσωπα οφείλεται εν μέρει σε δομική αλλαγή και όχι μόνο σε «ξεχασιάρα» κατάσταση, τότε:

• Μπορεί να μειωθεί η εσωτερική πίεση του φροντιστή και του ασθενούς, καθώς η αλλαγή αυτή δεν είναι «απλώς» θέμα βούλησης ή προσπάθειας.

• Να σχεδιαστούν πιο στοχευμένες παρεμβάσεις — για παράδειγμα, περισσότερη επικοινωνία, χρήση οπτικοακουστικών βοηθημάτων, επαναληπτικές δράσεις που ενισχύουν την αναγνώριση προσώπων.

• Να ενημερωθεί το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον ώστε να αντιμετωπίζει την απώλεια αναγνώρισης με κατανόηση και υπομονή, αντί για ενοχές ή φόβο.

Τι μένει στο δρόμο προς τη θεραπεία

Παρόλο που τα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα, οι ερευνητές τονίζουν ότι βρίσκονται αρχικά στάδια. Τα φάρμακα που δοκιμάστηκαν χρειάζονται περαιτέρω έρευνα για ασφάλεια και αποτελεσματικότητα στον άνθρωπο. Η επόμενη φάση θα αφορά κλινικές δοκιμές, ανιχνεύσεις των περινευρωνικών πλεγμάτων σε ανθρώπινο εγκεφαλικό ιστό, και εξερεύνηση του κατά πόσο η προστασία τους μπορεί να καθυστερήσει ή να αποτρέψει την απώλεια κοινωνικής μνήμης.

Η έρευνα προσφέρει νέα ελπίδα για την κατανόηση μιας από τις πιο οδυνηρές πτυχές της νόσου Αλτσχάιμερ — την αδυναμία ενός ανθρώπου να αναγνωρίζει φίλους και συγγενείς.
Ενώ δεν έχουμε ακόμη θεραπεία που να «ανά­καμ­ψε» πλήρως τη νόσο, η στοχοθέτηση των περινευρωνικών πλεγμάτων ανοίγει έναν εντελώς νέο δρόμο στη μάχη κατά της απώλειας κοινωνικής μνήμης.

Με καλύτερη κατανόηση, μεγαλύτερη υποστήριξη για τους φροντιστές και συνεχόμενη έρευνα, μπορούμε να φανταστούμε ένα μέλλον όπου η απώλεια της «σύνδεσης» με τα αγαπημένα πρόσωπα θα επαναλαμβάνεται όλο και λιγότερο. Και αυτό είναι κάτι που αξίζει — για τους ασθενείς, για τις οικογένειές τους, για όλους μας.