Η γνωστική υγεία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ποιότητας ζωής, ειδικά καθώς ο πληθυσμός γηράσκει. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Άρλινγκτον (University of Texas at Arlington) μελετούν πώς η καθοδηγούμενη γνωστική εκπαίδευση μπορεί να βελτιώσει το πώς αποδίδει ο εγκέφαλος και να καθυστερήσει τη γνωστική έκπτωση, προσφέροντας ελπίδα για παθήσεις όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Η ανάγκη για νέες παρεμβάσεις στη γνωστική υγεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία του National Institutes of Health (NIH), περισσότεροι από 6 εκατομμύρια Αμερικανοί ζουν με κάποια μορφή άνοιας, ενώ εκτιμάται ότι το 42% των ατόμων άνω των 55 ετών θα αναπτύξει γνωστική έκπτωση κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι αριθμοί αυτοί καταδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματικές στρατηγικές που διατηρούν ή ενισχύουν τη γνωστική λειτουργία.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Steven Weisberg, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, ερευνά πώς η στοχευμένη γνωστική εκπαίδευση μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη και την ικανότητα προσανατολισμού, ενεργοποιώντας τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με αυτές τις λειτουργίες.
Η μελέτη και η επιστημονική προσέγγιση
Η πρόσφατη έρευνα του Weisberg, σε συνεργασία με τους Arne Ekstrom και Li Zheng από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό eLife και εστίασε στη μελέτη του ιππόκαμπου — της περιοχής του εγκεφάλου που υποστηρίζει τη μνήμη και τον χωρικό προσανατολισμό.
Η έρευνα περιλάμβανε 75 νέους ενήλικες, οι οποίοι συμμετείχαν για έναν μήνα σε 12 δίωρες συνεδρίες εκπαίδευσης. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες:
-
Ομάδα προσανατολισμού,
-
Ομάδα λεκτικής μνήμης,
-
Ομάδα ελέγχου.
Η ομάδα προσανατολισμού εκπαιδεύτηκε μέσω ενός εικονικού περιβάλλοντος τύπου video game, όπου οι συμμετέχοντες έπρεπε να πλοηγηθούν σε μια εικονική πόλη, ξεκινώντας από σημεία αναφοράς όπως το φανταστικό “Nakatomi Plaza”.
Η ομάδα λεκτικής μνήμης, από την άλλη, εξασκήθηκε στην απομνημόνευση λέξεων μέσω συναισθηματικών και προσωπικών συνδέσεων. Οι συμμετέχοντες καλούνταν να συνδέσουν λέξεις όπως «μητέρα», «στρατιώτης», «πόνυ» ή «φανέλα» με προσωπικές εμπειρίες της ζωής τους — μια τεχνική γνωστή για την ενίσχυση της αυτοβιογραφικής μνήμης.
Τα αποτελέσματα της γνωστικής εκπαίδευσης
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, παρόλο που ο ιππόκαμπος δεν αυξήθηκε σε μέγεθος, η λειτουργία του βελτιώθηκε σημαντικά. Όπως εξήγησε ο Weisberg, η πρόοδος δεν προήλθε από «ανάπτυξη» του εγκεφάλου αλλά από λειτουργικές αλλαγές — δηλαδή από το πώς επικοινωνούν τα διάφορα μέρη του εγκεφάλου μεταξύ τους.
Ο ίδιος παρομοίασε τη διαδικασία με την εκπαίδευση ενός αθλητή: «Όταν μαθαίνεις κάτι νέο, ο εγκέφαλος δεν “μεγαλώνει” σαν μυς· απλώς αλλάζει ο τρόπος που τα μέρη του συνεργάζονται. Αυτή η πλαστικότητα οδηγεί στη βελτίωση της συμπεριφοράς και της απόδοσης».
Οι συμμετέχοντες της ομάδας προσανατολισμού παρουσίασαν σαφή βελτίωση στην ικανότητα πλοήγησης, μαθαίνοντας γρηγορότερα νέα μέρη μέσα στο εικονικό περιβάλλον — φαινόμενο γνωστό ως “near transfer”, δηλαδή η άμεση μεταφορά γνώσης σε παρόμοιες καταστάσεις. Η ομάδα λεκτικής μνήμης έδειξε επίσης ανάλογη πρόοδο, καταφέρνοντας να θυμάται μεγαλύτερες λίστες λέξεων μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Ωστόσο, η μελέτη δεν έδειξε “far transfer” — δηλαδή μεταφορά των γνωστικών δεξιοτήτων σε άσχετους τομείς. Παρ’ όλα αυτά, τα αποτελέσματα αποδεικνύουν ότι η καθοδηγούμενη εκπαίδευση μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου.
Επόμενο βήμα: έρευνα σε ηλικιωμένους ενήλικες
Επόμενος στόχος της ομάδας του Weisberg είναι η διεξαγωγή παρόμοιας μελέτης σε ηλικιωμένους συμμετέχοντες άνω των 63 ετών. Η ερευνητική ομάδα σκοπεύει να εξετάσει:
-
Την αποτελεσματικότητα της εικονικής πραγματικότητας ως μέσο εκπαίδευσης,
-
Την ικανότητα μεταφοράς των δεξιοτήτων σε καθημερινές δραστηριότητες,
-
Και την εφικτότητα εφαρμογής τέτοιων προγραμμάτων σε πραγματικά κλινικά περιβάλλοντα.
Στη νέα μελέτη, η ομάδα λεκτικής μνήμης θα αντικατασταθεί από μια ομάδα εκπαίδευσης προσοχής, καθώς η προσοχή έχει δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τη βελτίωση της συνολικής γνωστικής λειτουργίας σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Προς μια νέα εποχή γνωστικής ενδυνάμωσης
Οι ερευνητές σχεδιάζουν να επεκτείνουν την εργασία τους σε μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές, ώστε να αξιολογήσουν σε βάθος πώς η καθοδηγούμενη γνωστική εκπαίδευση μπορεί να προστατεύσει τη μνήμη, τον προσανατολισμό και τη σκέψη με την πάροδο των ετών.
«Είναι συναρπαστικό να εργαζόμαστε σε ένα πανεπιστήμιο που επενδύει τόσο δυναμικά στην έρευνα για την υγεία του εγκεφάλου», δήλωσε ο Weisberg. «Με τα εργαλεία απεικόνισης και τη νευροεπιστημονική γνώση που διαθέτουμε, μπορούμε πλέον να θέτουμε πιο ουσιαστικά ερωτήματα για το πώς αλλάζει ο εγκέφαλος με την ηλικία και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να παραμένουν πνευματικά οξυδερκείς για περισσότερα χρόνια».
Η νέα αυτή προσέγγιση δείχνει πως η νοητική ενδυνάμωση δεν είναι πια απλώς θέμα τύχης ή γενετικής — αλλά εκπαίδευσης, προσαρμογής και πλαστικότητας.
Ο εγκέφαλος, όπως αποδεικνύεται, μπορεί να μαθαίνει και να ανανεώνεται σε κάθε ηλικία — αρκεί να του δώσουμε τα σωστά «εργαλεία».
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!