Η πρόληψη ως θεμέλιο της υγείας – Τι αναφέρει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ

Η πρόληψη αναδεικνύεται σήμερα στην πιο αποδοτική «επένδυση» για τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας. Η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη δίνουν νέα δυναμική στην πρώιμη διάγνωση, στην προαγωγή της υγείας και στην ενίσχυση της δημόσιας υγείας σε όλα τα επίπεδα.

Ο κ. Χρήστος Χατζηχριστοδούλου, Πρόεδρος του ΕΟΔΥ και Καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίαςα αναφέρθηκε στον ρόλο της πρόληψης και της καινοτομίας στη διαμόρφωση ενός ανθεκτικού και ανθρώπινου συστήματος υγείας.

Οι νέες προκλήσεις για τη βιωσιμότητα των συστημάτων Υγείας

Οι δημογραφικές και επιδημιολογικές αλλαγές, με χαρακτηριστικά την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, τη γήρανση του πληθυσμού και την άνοδο των χρόνιων νοσημάτων, επιβαρύνουν τα συστήματα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης. Η ανάγκη μετάβασης από το παραδοσιακό μοντέλο αντιμετώπισης ασθενειών σε ένα μοντέλο προληπτικής ιατρικής είναι επιτακτική.

Η προαγωγή της υγείας μέσω παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής, προληπτικών ελέγχων και εμβολιασμών, αποτελεί βασικό πυλώνα. Σύμφωνα με ευρωπαϊκές μελέτες, κάθε 1 ευρώ που επενδύεται στην πρόληψη αποδίδει 14 ευρώ στην οικονομία της υγείας.

Τεχνολογία και τεχνητή νοημοσύνη: Σύμμαχοι στη σύγχρονη πρόληψη

Η ραγδαία ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογικών εργαλείων και η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) έχουν προσφέρει ανεκτίμητες δυνατότητες στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων, επιτρέποντας εξατομικευμένες προσεγγίσεις στη διάγνωση και τη θεραπεία.

Το παράδειγμα της πανδημίας COVID-19 ανέδειξε τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας, αλλά και το πολλαπλασιαστικό όφελος της τεχνολογίας στη διάγνωση, τη θεραπεία και τα εμβόλια.

Big data και εξατομίκευση: Η νέα εποχή της πρόληψης

Στη βάση της προληπτικής στρατηγικής βρίσκεται η αναγνώριση παραγόντων κινδύνου. Οι ψηφιακές πλατφόρμες και τα ηλεκτρονικά μητρώα υγείας επιτρέπουν την παρακολούθηση πληθυσμών σε πραγματικό χρόνο και τη στοχευμένη δράση των υπηρεσιών υγείας.

Η τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει τον υπολογισμό εξατομικευμένου κινδύνου, με εφαρμογές κινητών και φορητές συσκευές να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο δείκτες όπως αρτηριακή πίεση, καρδιακό ρυθμό, κορεσμό οξυγόνου, επίπεδα γλυκόζης και ποιότητα ύπνου. Με τον τρόπο αυτό, καθίσταται δυνατή η έγκαιρη παρέμβαση και η πρόληψη επιπλοκών.

Υγιεινός τρόπος ζωής: Ο πρώτος κρίκος της πρόληψης

Η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για τη μακροχρόνια υγεία. Ένας ανθυγιεινός τρόπος ζωής αυξάνει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου κατά 78%, ανεξάρτητα από τη γενετική προδιάθεση.

Οι βασικοί άξονες ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι:

• η αποφυγή καπνίσματος,

• η τακτική σωματική άσκηση,

• ο ποιοτικός ύπνος,

• και η ισορροπημένη διατροφή.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 60% των παραγόντων που επηρεάζουν την υγεία συνδέονται με τις καθημερινές επιλογές του ατόμου.

Προσυμπτωματικός έλεγχος: Κλειδί για την πρώιμη διάγνωση

Τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση ασθενειών και βελτιώνουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα των θεραπειών. Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση κατά 10% της συμμετοχής μπορεί να μειώσει τους θανάτους από καρκίνο παχέος εντέρου κατά 21%, από καρκίνο μαστού κατά 4% και από καρκίνο τραχήλου μήτρας κατά 40%.

Η ενημέρωση και η επικοινωνία με το κοινό είναι απαραίτητες για να εξασφαλιστεί η ευρεία συμμετοχή και η κατανόηση του οφέλους των ελέγχων αυτών.

Λοιμώδη νοσήματα, AI και έγκαιρη προειδοποίηση

Η τεχνητή νοημοσύνη αξιοποιείται για την παρακολούθηση επιδημιών και την πρόβλεψη εξάρσεων με τοποχρονική ακρίβεια. Με τη βοήθεια των αλγορίθμων, οι φορείς υγείας έχουν τη δυνατότητα έγκαιρης προετοιμασίας και άμεσης απόκρισης.

Οι μοριακές διαγνωστικές μέθοδοι όπως η PCR και η γονιδιωματική αλληλούχιση προσφέρουν ταχεία και ακριβή διάγνωση, εντοπίζοντας νέα παθογόνα πριν εξαπλωθούν. Η εμπειρία της πανδημίας COVID-19 κατέδειξε την αξία των point-of-care tests, που επιτρέπουν διάγνωση στο σημείο φροντίδας.

Μοριακή επιδημιολογία και ιατρική ακριβείας

Η γονιδιωματική ανάλυση παθογόνων οργανισμών επιτρέπει τον εντοπισμό γενετικών κλώνων, την παρακολούθηση εξάρσεων και τη χαρτογράφηση αντοχής στα αντιμικροβιακά φάρμακα. Οι τεχνολογίες Next Generation Sequencing (NGS) και οι μεταγονιδιωματικές προσεγγίσεις (metagenomics) διευρύνουν την επιστημονική γνώση για τη δυναμική των μικροβιακών κοινοτήτων.

Παράλληλα, η μελέτη των πρωτεϊνών (proteomics) και των βιοδεικτών προσφέρει δυνατότητες για ανίχνευση προδιάθεσης ασθενειών πριν την εμφάνιση συμπτωμάτων, ενισχύοντας την εξατομικευμένη πρόληψη.

Εμβόλια: Το δημόσιο αγαθό που σώζει ζωές

Τα εμβόλια παραμένουν ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός πρόληψης λοιμωδών νοσημάτων. Ο ΠΟΥ τα κατατάσσει δεύτερα μετά το καθαρό νερό σε σημασία για τη δημόσια υγεία. Χάρη στους εμβολιασμούς, νοσήματα όπως η ευλογιά έχουν εκριζωθεί, ενώ άλλα, όπως η πολιομυελίτιδα και η ιλαρά, βρίσκονται σε φάση εξάλειψης.

Οι νέες τεχνολογίες mRNA και νανοσωματιδίων επιτρέπουν την ταχεία ανάπτυξη εμβολίων, ενώ η τεχνητή νοημοσύνη συμβάλλει στην επιτάχυνση κλινικών δοκιμών και στη βελτιστοποίηση διανομής. Η επένδυση στην καινοτομία των εμβολίων παραμένει καθοριστική για την προστασία του πληθυσμού.

Η πρόληψη ως κοινωνική και οικονομική επένδυση

Η πρόληψη δεν είναι μόνο ιατρική στρατηγική αλλά και κοινωνική επένδυση. Η έγκαιρη ανίχνευση κινδύνων, η ενδυνάμωση των πολιτών, η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής και η αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων συνθέτουν τον πυρήνα ενός σύγχρονου συστήματος δημόσιας υγείας.

Η ηθική, η διαφάνεια, η ισότιμη πρόσβαση και η προστασία προσωπικών δεδομένων είναι απαραίτητα στοιχεία για τη βιώσιμη εφαρμογή αυτών των πολιτικών.

Η υγεία αποτελεί πυλώνα παραγωγικότητας, κοινωνικής συνοχής και ευημερίας. Η πρόληψη, ως στρατηγική ζωής, απαιτεί συνεργασίες, σχεδιασμό και συλλογική δέσμευση από όλους τους φορείς πολιτικής και κοινωνίας.