Μελέτη εγκεφαλικών κυμάτων ρίχνει φως στην αιτία του «να ακούει κανείς φωνές»

Μια νέα μελέτη από ψυχολόγους του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας (UNSW Sydney) παρέχει την πιο ισχυρή έως τώρα ένδειξη ότι οι ακουστικές λεκτικές ψευδαισθήσεις – ή αλλιώς το «να ακούει κανείς φωνές» – στη σχιζοφρένεια, μπορεί να οφείλονται σε διαταραχή της ικανότητας του εγκεφάλου να αναγνωρίζει τη δική του εσωτερική φωνή.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Schizophrenia Bulletin, αποτελεί σημαντικό βήμα προς την αναζήτηση βιολογικών δεικτών που θα μπορούσαν να αποκαλύπτουν την παρουσία σχιζοφρένειας. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν εξετάσεις αίματος ή εγκεφαλικές απεικονίσεις που να παρέχουν μοναδικά χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής.

Η εσωτερική φωνή και ο εγκέφαλος

Ο καθηγητής Thomas Whitford, από τη Σχολή Ψυχολογίας του UNSW, μελετά εδώ και χρόνια τον ρόλο της εσωτερικής ομιλίας στη σκέψη τόσο υγιών ατόμων όσο και ατόμων με διαταραχές του φάσματος της σχιζοφρένειας.

Όπως εξηγεί: «Η εσωτερική ομιλία είναι η φωνή μέσα στο κεφάλι μας που αφηγείται σιωπηλά τι κάνουμε, τι σκεφτόμαστε ή τι σχεδιάζουμε. Οι περισσότεροι τη βιώνουμε καθημερινά, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούμε».

Η έρευνα δείχνει ότι όταν μιλάμε – ακόμα και «μέσα μας» – η περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τους εξωτερικούς ήχους μειώνει τη δραστηριότητά της, επειδή ο εγκέφαλος προβλέπει τον ήχο της δικής μας φωνής. Ωστόσο, στα άτομα που «ακούν φωνές», αυτή η προβλεπτική λειτουργία φαίνεται να αποτυγχάνει — και ο εγκέφαλος αντιδρά σαν η φωνή να προέρχεται από κάποιον άλλον.

Ανάλυση εγκεφαλικών κυμάτων

Ο καθηγητής Whitford επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν μια θεωρία 50 ετών: πως οι ακουστικές ψευδαισθήσεις στη σχιζοφρένεια προκύπτουν επειδή η εσωτερική ομιλία του ατόμου παρερμηνεύεται ως εξωτερική. Για να το ελέγξουν, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG) για να καταγράψουν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου σε τρεις ομάδες συμμετεχόντων:

1. 55 άτομα με σχιζοφρένεια που είχαν πρόσφατα ακουστικές ψευδαισθήσεις.

2. 44 άτομα με σχιζοφρένεια χωρίς πρόσφατες ή καθόλου ψευδαισθήσεις.

3. 43 υγιή άτομα χωρίς ιστορικό ψυχωσικών συμπτωμάτων.

Οι συμμετέχοντες άκουγαν μέσω ακουστικών συλλαβές όπως «μπα» ή «μπι» και έπρεπε ταυτόχρονα να φαντάζονται ότι λένε τη μία από αυτές στο μυαλό τους. Το EEG κατέγραφε πώς αντιδρούσε ο εγκέφαλος όταν ο ήχος που φαντάζονταν ταίριαζε ή δεν ταίριαζε με τον εξωτερικό ήχο.

Τι έδειξαν τα αποτελέσματα

• Στους υγιείς συμμετέχοντες, όταν ο εξωτερικός ήχος ταίριαζε με την εσωτερική φωνή, η δραστηριότητα στον ακουστικό φλοιό μειωνόταν — ένδειξη ότι ο εγκέφαλος «προέβλεπε» τον ήχο.

• Στους συμμετέχοντες με πρόσφατες ψευδαισθήσεις, συνέβη το αντίθετο: ο εγκέφαλος αντιδρούσε πιο έντονα όταν οι δύο ήχοι ταίριαζαν.

Αυτό το «αντεστραμμένο» μοτίβο σημαίνει ότι ο εγκέφαλος δεν αναγνωρίζει σωστά ότι ο ήχος προέρχεται από τον ίδιο τον εαυτό, οδηγώντας σε ψευδαίσθηση ότι είναι εξωτερικός. Οι συμμετέχοντες της δεύτερης ομάδας – με σχιζοφρένεια αλλά χωρίς πρόσφατες ψευδαισθήσεις – παρουσίασαν ενδιάμεση δραστηριότητα, γεγονός που δείχνει πιθανή σταδιακή απορρύθμιση του μηχανισμού πρόβλεψης.

Γιατί είναι σημαντικό

Η μελέτη αυτή αποτελεί την πιο άμεση επιβεβαίωση μέχρι σήμερα ότι ο εγκέφαλος των ατόμων με σχιζοφρένεια παρερμηνεύει την εσωτερική ομιλία ως εξωτερική φωνή.  «Πάντα θεωρούσαμε πιθανό ότι οι ασθενείς ακούνε τις ίδιες τους τις σκέψεις “να μιλούν”, αλλά τώρα έχουμε μια βιολογική επιβεβαίωση αυτής της υπόθεσης», τονίζει ο καθηγητής Whitford.

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι αυτή η μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας θα μπορούσε στο μέλλον να προβλέπει ποια άτομα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ψύχωσης, επιτρέποντας έγκαιρη παρέμβαση και θεραπεία. «Αν μπορέσουμε να εντοπίσουμε έναν αξιόπιστο βιοδείκτη για την εμφάνιση ψύχωσης, θα έχουμε στα χέρια μας ένα πολύτιμο εργαλείο για την πρόληψη», επισημαίνει.

Το επόμενο βήμα στην κατανόηση της σχιζοφρένειας

Η κατανόηση των βιολογικών αιτίων των συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας θεωρείται απαραίτητη για την ανάπτυξη πιο στοχευμένων και αποτελεσματικών θεραπειών.
Η μελέτη της ομάδας του UNSW ανοίγει τον δρόμο για νέες μεθόδους διάγνωσης και παρέμβασης, βασισμένες στη λειτουργία του εγκεφάλου και όχι μόνο στην παρατήρηση της συμπεριφοράς.

Σε μια εποχή όπου η ψυχική υγεία αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία, τέτοιες έρευνες φέρνουν ελπίδα ότι σύντομα η επιστήμη θα μπορεί να προσφέρει πιο εξατομικευμένες και βιολογικά τεκμηριωμένες λύσεις για όσους ζουν με σχιζοφρένεια και άλλες ψυχωσικές διαταραχές.