Η μέτρηση των μικροσκοπικών παλμών του αίματος αποκαλύπτει γιατί ορισμένοι εγκέφαλοι γερνούν ταχύτερα από άλλους, ακόμα κι αν οι άνθρωποι έχουν την ίδια ηλικία.
Ο ρυθμός γήρανσης του εγκεφάλου διαφέρει εντυπωσιακά από άτομο σε άτομο — και το «μυστικό» φαίνεται να κρύβεται στους ανεπαίσθητους παλμούς που διατρέχουν τα αιμοφόρα αγγεία του. Η δυνατότητα μέτρησης αυτών των αγγειακών παλμών μπορεί να προσφέρει πρώιμες ενδείξεις εγκεφαλικής φθοράς, πολύ πριν εμφανιστούν ορατές βλάβες. Τώρα, Αμερικανοί επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά να καταγράψουν αυτούς τους παλμούς — ένα επίτευγμα που ίσως εξηγεί γιατί κάποιοι άνθρωποι παραμένουν πνευματικά αιχμηροί, ενώ άλλοι χάνουν σταδιακά τη διαύγειά τους, παρά την ίδια χρονολογική ηλικία. Οι ερευνητές ανέπτυξαν έναν δείκτη, τον microvascular volumetric pulsatility index (mvPI), που αποτυπώνει τη μεταβολή του όγκου του αίματος σε κάθε καρδιακό παλμό.
Πώς διεξήχθη η έρευνα
Η ερευνητική ομάδα από το Ινστιτούτο Νευροαπεικόνισης και Πληροφορικής Stevens του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας χρησιμοποίησε έναν εξαιρετικά ισχυρό σαρωτή μαγνητικής τομογραφίας για να εξετάσει τον εγκέφαλο νεότερων και ηλικιωμένων εθελοντών. Η μελέτη αποκάλυψε ότι η λευκή ουσία στα βαθιά τμήματα του εγκεφάλου των ηλικιωμένων παρουσίαζε εντονότερους παλμούς σε σχέση με των νεότερων. Ωστόσο, δεν παρουσίαζαν όλοι οι ηλικιωμένοι την ίδια εικόνα: κάποιοι 60χρονοι εμφάνιζαν παλμούς παρόμοιους με 20χρονους, ενώ άλλοι —κυρίως όσοι είχαν υπέρταση— παρουσίαζαν πολύ αυξημένα επίπεδα.
Η ομάδα, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Ντάνι Γουάνγκ, ανέπτυξε μια καινοτόμο μέθοδο παρακολούθησης των μικροσκοπικών κινήσεων αυτών των αγγείων σε ζωντανούς ανθρώπους. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές απεικονίσεις που δείχνουν βλάβες αφού έχουν ήδη συμβεί, η νέα τεχνική καταγράφει τη μηχανική συμπεριφορά των αγγείων σε πραγματικό χρόνο, με κάθε χτύπο της καρδιάς.
Ο «παλμός» του εγκεφάλου
Κάθε καρδιακός παλμός προκαλεί διαστολή και συστολή των αρτηριών του εγκεφάλου. Αυτές οι ρυθμικές κινήσεις συμβάλλουν στη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού και στη ρύθμιση της αιματικής παροχής στις πιο ενεργές περιοχές. Σε έναν νεαρό, υγιή εγκέφαλο, οι παλμοί αυτοί ακολουθούν προβλέψιμο μοτίβο — ισχυρότεροι στην επιφάνεια, πιο ήπιοι σε βάθος.
Η ομάδα σάρωσε τους εγκεφάλους 11 νεαρών ενηλίκων (μέση ηλικία 28 ετών) και 12 μεγαλύτερων (μέση ηλικία 60 ετών) με μαγνητικό τομογράφο 7 Tesla, σχεδόν διπλάσιας ισχύος από εκείνους των νοσοκομείων. Ένας αισθητήρας στο δάχτυλο κατέγραφε τον καρδιακό παλμό, ενώ ο τομογράφος αποτύπωνε καρέ-καρέ τις μεταβολές του όγκου του αίματος — δημιουργώντας μια «4D ταινία» του παλλόμενου εγκεφάλου.
Οι επιστήμονες χαρτογράφησαν τον εγκέφαλο σε στρώματα. Στους νέους, οι παλμοί ξεκινούσαν ισχυροί στην επιφάνεια και εξασθενούσαν σταδιακά σε βάθος. Στους ηλικιωμένους, η λευκή ουσία εμφάνιζε σημαντικά εντονότερους παλμούς, ενώ οι εξωτερικές περιοχές παρέμεναν σχεδόν αμετάβλητες. Οι διαφορές μεταξύ των ηλικιωμένων ήταν πολύ μεγαλύτερες από ό,τι στους νέους.
Η σύνδεση με την αρτηριακή πίεση
Οι μισοί ηλικιωμένοι συμμετέχοντες έπασχαν από υπέρταση και παρουσίασαν ισχυρότερους παλμούς. Αυτό δείχνει ότι ο εγκέφαλος γερνάει με δύο τρόπους: αφενός με το πέρασμα του χρόνου, αφετέρου λόγω παραγόντων κινδύνου όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, που επιταχύνει τη φθορά. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων καθορίζει τον ατομικό ρυθμό γήρανσης του εγκεφάλου.
Τα γνωστά σημάδια γήρανσης, όπως η συρρίκνωση και η μειωμένη ροή αίματος, χρειάζονται χρόνια για να εμφανιστούν. Όταν εντοπίζονται στις τομογραφίες, η βλάβη έχει ήδη προκληθεί. Αντίθετα, οι παλμοί των αιμοφόρων αγγείων αντικατοπτρίζουν σε πραγματικό χρόνο τη λειτουργική κατάσταση του εγκεφάλου.
Γιατί έχει σημασία η ανακάλυψη
Οι μικρές αρτηρίες του εγκεφάλου λειτουργούν ως αποσβεστήρες κραδασμών, προστατεύοντας τον ευαίσθητο ιστό. Με την ηλικία, τα τοιχώματά τους γίνονται πιο άκαμπτα, το αγγειακό δίκτυο λιγότερο πολύπλοκο και τα μυϊκά κύτταρα χάνουν την ελαστικότητά τους. Όλα αυτά μειώνουν την ικανότητα των αγγείων να απορροφούν την παλμική πίεση.
«Ο παλμός των αρτηριών είναι σαν την αντλία του εγκεφάλου, που βοηθά στην απομάκρυνση των αποβλήτων. Χάρη στη νέα μας μέθοδο, μπορούμε να δούμε πώς αλλάζουν αυτοί οι όγκοι με την ηλικία και τους **αγγειακούς παράγοντες κινδύνου» εξηγεί ο ερευνητής.
Η ομάδα διαπίστωσε ότι οι παλμοί των μικρών αγγείων αντανακλούν μεταβολές στο ευρύτερο αρτηριακό σύστημα. Στους ηλικιωμένους, οι αλλαγές στη λευκή ουσία ήταν δραματικές, σε αντίθεση με τη φαιά ουσία, όπου οι μεταβολές ήταν περιορισμένες — γεγονός που μπορεί να εξηγεί γιατί η βλάβη στη λευκή ουσία αποτελεί χαρακτηριστικό σημάδι της εγκεφαλικής γήρανσης.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Cardiovascular Research, αποκαλύπτει ότι κάθε εγκέφαλος ακολουθεί τη δική του πορεία γήρανσης. Η νέα απεικονιστική μέθοδος επιτρέπει πλέον στους επιστήμονες να μετρούν και να παρακολουθούν αυτή τη διαδικασία, ανοίγοντας δρόμους για έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη νευροεκφυλιστικών παθήσεων.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!