Ο εθισμός στις οθόνες και τα κινητά προκαλεί οικογενειακές συγκρούσεις

Σε μια εποχή όπου τα κινητά τηλέφωνα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας, δύο νέες έρευνες από το Πανεπιστήμιο της Georgia (UGA) αποκαλύπτουν τις επιπτώσεις της πρώιμης χρήσης οθονών στην οικογενειακή δυναμική και στην ψυχική υγεία των παιδιών. Οι μελέτες, που δημοσιεύθηκαν στα περιοδικά Journal of Family Psychology και Development and Psychopathology, δείχνουν ότι η χρήση ηλεκτρονικών μέσων από νεαρή ηλικία μπορεί να αυξήσει τις συγκρούσεις μέσα στην οικογένεια και να δημιουργήσει συναισθηματική απόσταση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά.

Όσο νωρίτερα το κινητό, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος

Σύμφωνα με την επικεφαλής ερευνήτρια Kalsea Koss, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ανάπτυξης Ανθρώπου και Οικογενειακής Επιστήμης, η ηλικία στην οποία ένα παιδί αποκτά το πρώτο του κινητό παίζει καθοριστικό ρόλο. «Εισάγοντας το κινητό σε πολύ μικρή ηλικία, αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανιστούν δυσκολίες στην επικοινωνία και στη συναισθηματική σύνδεση με τους γονείς. Οι γονείς πρέπει να σκεφτούν πότε είναι η κατάλληλη στιγμή και να θέσουν σαφή όρια στη χρήση», εξηγεί η Koss.

Τα δεδομένα της έρευνας, που αφορούσαν πάνω από 11.000 οικογένειες επί μία δεκαετία, δείχνουν ότι τα παιδιά που άρχισαν να χρησιμοποιούν κινητά γύρω στα 9 με 11 έτη εμφάνισαν περισσότερες συγκρούσεις στο σπίτι καθώς μεγάλωναν. Οι καβγάδες αφορούσαν συχνά τη χρήση του τηλεφώνου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τον χρόνο μπροστά στην οθόνη.

Περισσότερες συγκρούσεις, λιγότερη επικοινωνία

Ο Cory Carvalho, κύριος συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί πως η εφηβεία είναι ήδη μια περίοδος έντονων συναισθηματικών και βιολογικών αλλαγών. Η προσθήκη της ψηφιακής πίεσης από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάνει τη μετάβαση ακόμη δυσκολότερη. «Τα παιδιά αρχίζουν να διαφοροποιούνται από τους γονείς τους και τα social media προσθέτουν συγκρίσεις, άγχος και εντάσεις. Παρατηρήσαμε συχνές εκφράσεις θυμού, δυσκολία επίλυσης διαφορών και συναισθηματική απόσταση», σημειώνει.

Η έρευνα βρήκε ότι οι νεαρές κοπέλες ήταν ιδιαίτερα ευάλωτες, καθώς εκτίθενται πιο έντονα σε κοινωνικές συγκρίσεις μέσω των κοινωνικών δικτύων, επηρεάζοντας την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμησή τους. Αντίθετα, βιντεοπαιχνίδια ή παρακολούθηση βίντεο (όπως στο YouTube) δεν συσχετίστηκαν άμεσα με αυξημένες εντάσεις, εφόσον δεν υπήρχε υπερβολική χρήση ή κοινωνική πίεση.

Η ψυχική υγεία σε κίνδυνο

Η δεύτερη μελέτη των ερευνητών αποκάλυψε ότι η πρώιμη χρήση κινητών δεν επηρεάζει μόνο τη σχέση γονέα-παιδιού αλλά και τη συναισθηματική ανάπτυξη των εφήβων. Η Niyantri Ravindran, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο ίδιο τμήμα, υπογραμμίζει ότι όσο πιο νωρίς ένα παιδί αποκτά κινητό, τόσο πιο δύσκολο είναι για τους γονείς να αντιληφθούν σημάδια άγχους ή κατάθλιψης.

«Τα παιδιά που αποκτούν smartphone σε μικρότερη ηλικία τείνουν να μοιράζονται λιγότερο τα συναισθήματά τους. Έτσι, τα προβλήματα εσωτερικεύονται και μπορεί να περάσουν απαρατήρητα για χρόνια», εξηγεί η Ravindran. Η έρευνα διαπίστωσε ότι τα παιδιά αυτά εμφάνισαν μεγαλύτερη τάση για απομόνωση, εσωτερικό άγχος και χαμηλότερη διάθεση να ζητήσουν βοήθεια. Με τον καιρό, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εξελιχθούν σε σοβαρές ψυχικές διαταραχές στην ενήλικη ζωή.

Καθυστερήστε το πρώτο κινητό

Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η πλήρης αποφυγή ενός κινητού τηλεφώνου στη σύγχρονη εποχή είναι δύσκολη. Ωστόσο, προτείνουν καθυστέρηση στην απόκτηση έως ότου το παιδί φτάσει σε πιο ώριμη ηλικία, καθώς και σαφή όρια στη χρήση. Ενδεικτικά προτείνουν:

• Περιορισμό του χρόνου οθόνης ανά ημέρα.

• Δημιουργία «ζωνών χωρίς κινητό» στο σπίτι (π.χ. τραπέζι, υπνοδωμάτιο).

• Ενθάρρυνση για πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία.

• Ανοιχτό διάλογο για τους κινδύνους του διαδικτύου και των social media.

«Η οικογένεια παραμένει ο σημαντικότερος πυρήνας στήριξης. Αν δεν ενισχύσουμε την επικοινωνία στο σπίτι, τα παιδιά θα στραφούν αλλού για κατανόηση και αποδοχή», υπογραμμίζει ο Carvalho.

Η έρευνα του Πανεπιστημίου της Georgia υπενθυμίζει ότι η τεχνολογία, αν και χρήσιμη, χρειάζεται ισορροπία και καθοδήγηση. Η πρώιμη χρήση κινητών και κοινωνικών δικτύων μπορεί να διαταράξει την ψυχική υγεία και να επιβαρύνει τις οικογενειακές σχέσεις. Η λύση δεν είναι η απαγόρευση, αλλά η εκπαίδευση και η παρουσία: γονείς που θέτουν όρια, ακούν και μοιράζονται χρόνο με τα παιδιά τους μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο σύγκρουσης και απομόνωσης. Η ψηφιακή εποχή απαιτεί νέους τρόπους επικοινωνίας — αλλά, πάνω απ’ όλα, αληθινή ανθρώπινη σύνδεση.