Αν η Ζεν Σου δεν είχε ενοχλήσει τους συναδέλφους της στο εργαστήριο, ίσως να μην είχε ανακαλύψει ποτέ μια πρωτοποριακή θεραπεία για τον καρκίνο του ήπατος, αναφέρει το BBC σε άρθρο του για το πώς τα εστιασμένα ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας – οι υπέρηχοι – προσφέρουν νέους τρόπους για την αντιμετώπιση του καρκίνου.
Ως διδακτορική φοιτήτρια βιοϊατρικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Σου προσπαθούσε να βρει μια λύση ώστε οι γιατροί να καταστρέφουν τον παθολογικό ιστό χωρίς χειρουργική επέμβαση. Κατέληξε στην ιδέα της χρήσης ηχητικών κυμάτων υψηλής συχνότητας – δηλαδή υπερήχων – για τη μηχανική διάλυση ιστού και ξεκίνησε δοκιμές σε καρδιές χοίρων.
Αν και οι υπέρηχοι είναι αθόρυβοι για το ανθρώπινο αυτί, η Σου χρησιμοποιούσε τόσο ισχυρό ενισχυτή, ώστε οι υπόλοιποι ερευνητές διαμαρτύρονταν για τον θόρυβο. Για να τους απαλλάξει από την ενόχληση, αύξησε τη συχνότητα των παλμών – κάτι που, προς έκπληξή της, έκανε τη μέθοδο πιο αποτελεσματική. Μέσα σε λιγότερο από ένα λεπτό, παρατήρησε μια τρύπα στον ιστό της καρδιάς του χοίρου. «Νόμιζα ότι ονειρευόμουν», λέει σήμερα η Σου, καθηγήτρια βιοϊατρικής μηχανικής στο Μίσιγκαν.
Η ανακάλυψη αυτή, γνωστή πλέον ως ιστοτριψία, θεωρείται σήμερα μία από τις πιο ελπιδοφόρες μη επεμβατικές θεραπείες καρκίνου, αξιοποιώντας ήχο αντί για νυστέρι.
Το 2023, η FDA ενέκρινε την ιστοτριψία για τη θεραπεία όγκων του ήπατος. Το 2024, μια μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την εταιρεία HistoSonics – που ίδρυσε η Σου – κατέγραψε 95% τεχνική επιτυχία. Αν και ενδέχεται να παρουσιαστούν παρενέργειες όπως πόνος στην κοιλιά ή αιμορραγία, οι ερευνητές σημειώνουν ότι είναι σπάνιες.
Τον Ιούνιο του 2025, το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που ενέκρινε τη χρήση της ιστοτριψίας μέσω του NHS, στο πλαίσιο πιλοτικού προγράμματος καινοτόμων ιατρικών συσκευών.
Σύμφωνα με την ερευνήτρια Τζούλι Ερλ από το Ινστιτούτο Ramón y Cajal, οι υπέρηχοι δεν είναι μόνο απεικόνιση. Μπορούν να διαλύσουν όγκους, να περιορίσουν μεταστάσεις και να ενισχύσουν άλλες θεραπείες κατά του καρκίνου, χωρίς να απαιτείται χειρουργείο.
Πώς δρουν οι υπέρηχοι
Στην ιατρική απεικόνιση, ο υπέρηχος στέλνει κύματα υψηλής συχνότητας που ανακλώνται από τους ιστούς και δημιουργούν εικόνες. Στη θεραπεία καρκίνου, αυτά τα κύματα συγκεντρώνονται σε ένα σημείο του όγκου για να τον καταστρέψουν.
Οι συσκευές ιστοτριψίας στοχεύουν με ακρίβεια μια μικρή περιοχή με ριπές υπερήχων. Οι παλμοί δημιουργούν μικροφυσαλίδες, οι οποίες εκρήγνυνται και διαλύουν τον ιστό. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναλαμβάνει έπειτα την απομάκρυνση των υπολειμμάτων.
Η διαδικασία είναι γρήγορη, μη τοξική και μη επεμβατική, με τους ασθενείς να επιστρέφουν στο σπίτι τους την ίδια μέρα. Συνήθως διαρκεί 1–3 ώρες και μπορεί να καταστρέψει όγκους σε μία μόνο συνεδρία.
Ωστόσο, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι λείπουν μακροπρόθεσμα δεδομένα για την επανεμφάνιση της νόσου. Υπάρχουν ανησυχίες πως η διάλυση των όγκων ίσως επιτρέψει σε καρκινικά κύτταρα να μεταφερθούν αλλού, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί σε πειράματα με ζώα.
Επίσης, η μέθοδος δεν είναι εξίσου αποτελεσματική σε όλους τους καρκίνους, π.χ. σε πνεύμονες ή περιοχές πίσω από οστά. Παράλληλα όμως διερευνάται για νεφρικούς και παγκρεατικούς όγκους.
Συνδυασμός με φάρμακα και άλλες θεραπείες
Μελέτες δείχνουν ότι οι υπέρηχοι μπορούν να συνδυαστούν με μικροφυσαλίδες ώστε να ανοίξουν προσωρινά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, επιτρέποντας σε φάρμακα να φτάσουν πιο αποτελεσματικά σε όγκους του εγκεφάλου.
Σύμφωνα με την ερευνήτρια Ντίπα Σάρμα από το Sunnybrook, αυτός ο συνδυασμός ενισχύει την αποτελεσματικότητα της ακτινοβολίας, καταστρέφοντας τα αγγεία των όγκων. Έτσι, ίσως χρειάζονται μικρότερες δόσεις χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας με λιγότερες παρενέργειες.
Επιπλέον, η μέθοδος φαίνεται να συνεργάζεται καλά με την ανοσοθεραπεία. Καθώς οι όγκοι καταστρέφονται με υπερήχους, γίνονται πιο «ορατοί» στο ανοσοποιητικό, το οποίο μπορεί να τους επιτεθεί πιο αποτελεσματικά.
Οι ερευνητές εξετάζουν αν αυτή η τακτική μπορεί να εφαρμοστεί και σε μεταστατικούς καρκίνους, ανοίγοντας τον δρόμο για θεραπεία πολλών όγκων μέσω της διάλυσης ενός και μόνο.
Προοπτικές
Παρότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα, η ιστοτριψία αντιπροσωπεύει μια νέα εποχή στην ογκολογία, που φιλοδοξεί να αντικαταστήσει ή να βελτιώσει τις επεμβατικές και τοξικές θεραπείες.
«Ο καρκίνος είναι φρικτός», λέει η Σου. «Αλλά πολλές φορές η θεραπεία είναι ακόμη χειρότερη. Ελπίζω η ανακάλυψή μας να βοηθήσει ώστε οι ασθενείς να υποφέρουν λιγότερο στο μέλλον».
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!