Από την 1η έως τις 7 Οκτωβρίου, τα διαστημόπλοια ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) και Mars Express της ESA έστρεψαν τα όργανά τους προς τον διαστρικό κομήτη 3I/ATLAS, ο οποίος πέρασε κοντά στον Άρη.
Τα δύο σκάφη είχαν την πιο κοντινή θέαση του κομήτη από όλα τα διαστημικά μέσα της ESA. Κατά τη στενότερη προσέγγισή του στις 3 Οκτωβρίου, ο διαστρικός επισκέπτης βρισκόταν 30 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον Κόκκινο Πλανήτη.
Κάθε διαστημόπλοιο χρησιμοποίησε την ειδική κάμερά του για να καταγράψει την πορεία του κομήτη. Οι κάμερες αυτές έχουν σχεδιαστεί να φωτογραφίζουν την φωτεινή επιφάνεια του Άρη λίγες εκατοντάδες ή μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα χαμηλότερα. Οι επιστήμονες δεν γνώριζαν τι να περιμένουν από την παρατήρηση ενός σχετικά αμυδρού αντικειμένου σε τόσο μεγάλη απόσταση.
Το ExoMars TGO κατέγραψε τη σειρά εικόνων που φαίνονται στο GIF με το Colour and Stereo Surface Imaging System (CaSSIS). Ο κομήτης 3I/ATLAS εμφανίζεται ως μια ελαφρώς θαμπή λευκή κουκίδα κοντά στο κέντρο της εικόνας, η οποία αντιστοιχεί στον πυρήνα και στην κόμη του.
Το CaSSIS δεν μπόρεσε να διακρίνει τον πυρήνα από την κόμη, καθώς ο κομήτης ήταν πολύ μακριά. Η απεικόνιση ενός πυρήνα μεγέθους λίγων χιλιομέτρων θα ήταν τόσο δύσκολη όσο το να δει κανείς ένα κινητό τηλέφωνο στη Σελήνη από τη Γη.
Η κόμη, που έχει μέγεθος μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα, είναι ωστόσο εμφανής. Δημιουργείται καθώς ο κομήτης πλησιάζει τον Ήλιο και η θερμότητα απελευθερώνει αέρια και σκόνη, σχηματίζοντας το νέφος γύρω από τον πυρήνα.
Το πλήρες μέγεθος της κόμης δεν μπορούσε να μετρηθεί από το CaSSIS, καθώς η φωτεινότητα της σκόνης μειώνεται όσο απομακρύνεται από τον πυρήνα και σβήνει στο θόρυβο της εικόνας.
Συνήθως, υλικό από την κόμη παρασύρεται και σχηματίζει μια μακριά ουρά που μπορεί να φτάσει σε μήκος εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Η ουρά είναι πολύ πιο αμυδρή από την κόμη και δεν φαίνεται στις εικόνες του CaSSIS, ίσως όμως καταστεί ορατή σε μελλοντικές παρατηρήσεις καθώς ο κομήτης θερμαίνεται περισσότερο.
Ο Nick Thomas, επικεφαλής ερευνητής της κάμερας CaSSIS, εξηγεί: «Ήταν μια πολύ δύσκολη παρατήρηση για το όργανο. Ο κομήτης είναι περίπου 10.000 έως 100.000 φορές πιο αμυδρός από τους συνήθεις στόχους μας».
Η δουλειά συνεχίζεται
Ο κομήτης 3I/ATLAS δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί στις εικόνες του Mars Express, καθώς εκεί χρησιμοποιήθηκε μέγιστος χρόνος έκθεσης 0,5 δευτερολέπτων, έναντι των πέντε δευτερολέπτων του ExoMars TGO.
Οι επιστήμονες θα συνεχίσουν να αναλύουν τα δεδομένα, συνδυάζοντας πολλές εικόνες από το Mars Express, ώστε να εντοπίσουν τον αμυδρό κομήτη.
Έγινε επίσης προσπάθεια να μετρηθεί το φάσμα φωτός του κομήτη μέσω των OMEGA και SPICAM στο Mars Express και του NOMAD στο ExoMars TGO. Παραμένει αβέβαιο αν η κόμη και η ουρά ήταν αρκετά φωτεινές για πλήρη φασματική ανάλυση.
Η ανάλυση θα συνεχιστεί τις επόμενες εβδομάδες και μήνες ώστε να αποκαλυφθεί η σύσταση και η συμπεριφορά του καθώς πλησιάζει τον Ήλιο.
Ο Colin Wilson, επιστήμονας των αποστολών Mars Express και ExoMars, δήλωσε: «Αν και οι αποστολές μας συνεχίζουν να συμβάλλουν στην έρευνα του Άρη, είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό να ανταποκρίνονται και σε απρόβλεπτες καταστάσεις σαν αυτή».
Ένας σπάνιος επισκέπτης
Ο κομήτης 3I/ATLAS προέρχεται από το διάστημα εκτός του Ηλιακού Συστήματος και είναι μόλις ο τρίτος διαστρικός κομήτης που έχει εντοπιστεί, μετά τους 1I/ʻOumuamua το 2017 και 2I/Borisov το 2019.
Οι διαστρικοί κομήτες είναι πραγματικοί ξένοι, φέροντας στοιχεία για τον τρόπο σχηματισμού πλανητών πολύ πέρα από το δικό μας σύστημα.
Ο κομήτης 3I/ATLAS παρατηρήθηκε για πρώτη φορά την 1η Ιουλίου 2025 από το τηλεσκόπιο ATLAS στη Χιλή. Έκτοτε, παρακολουθείται από επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια.
Με βάση την τροχιά του, οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι ίσως είναι ο αρχαιότερος κομήτης που έχει ποτέ παρατηρηθεί, πιθανόν τρία δισεκατομμύρια χρόνια παλαιότερος από το ίδιο το Ηλιακό Σύστημα.
Τι ακολουθεί;
Τον επόμενο μήνα, ο κομήτης θα παρατηρηθεί από το διαστημόπλοιο Juice (Jupiter Icy Moons Explorer). Αν και θα βρίσκεται πιο μακριά από ό,τι τα σκάφη στον Άρη, τότε ο κομήτης θα είναι πιο ενεργός καθώς θα έχει πλησιάσει περισσότερο στον Ήλιο. Τα δεδομένα αναμένονται τον Φεβρουάριο 2026.
Η ESA προετοιμάζει και την αποστολή Comet Interceptor, που θα εκτοξευθεί το 2029 σε τροχιά αναμονής, ώστε να αναχαιτίσει έναν παρθένο κομήτη από το Νέφος του Όορτ ή, σε ιδανική περίπτωση, έναν διαστρικό επισκέπτη όπως ο 3I/ATLAS.
Ο Michael Kueppers, επιστήμονας της αποστολής, εξηγεί: «Όταν επιλέχθηκε το 2019, γνωρίζαμε μόνο τον ʻOumuamua. Από τότε βρέθηκαν δύο ακόμη τέτοια αντικείμενα, δείχνοντας τη μεγάλη ποικιλομορφία τους. Μια επίσκεψη θα ήταν καθοριστική για την κατανόησή τους».
Αν και είναι απίθανο να βρεθεί ένας διαστρικός στόχος προσβάσιμος από το Comet Interceptor, η αποστολή αυτή θα λειτουργήσει ως πιλότος για μελλοντικές αποστολές που θα αναχαιτίσουν τέτοιους μυστηριώδεις επισκέπτες.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!