Παιδιά γονέων με ψυχικές διαταραχές διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου

Μια εκτενής σουηδική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα (Karolinska Institutet) και δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Psychiatry, αποκαλύπτει ότι τα παιδιά γονέων με ψυχικές διαταραχές αντιμετωπίζουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα υψηλός σε περιπτώσεις «μη φυσικών» θανάτων, όπως αυτοκτονίες και ατυχήματα, και όταν και οι δύο γονείς έχουν διαγνωσθεί με ψυχική νόσο.

Η μελέτη και το δείγμα

Η έρευνα με τίτλο «Parental Mental Disorders and Offspring Mortality up to Middle Age» (Ψυχικές Διαταραχές των Γονέων και Θνησιμότητα Απογόνων έως τη Μέση Ηλικία) βασίστηκε σε δεδομένα από εθνικά μητρώα της Σουηδίας και περιέλαβε 3.548.788 γεννήσεις που καταγράφηκαν από το 1973 έως το 2014. Οι συμμετέχοντες συνδέθηκαν με τους βιολογικούς τους γονείς και παρακολουθήθηκαν έως το τέλος του 2023, καλύπτοντας ηλικίες από 9 έως 51 ετών. Από το συνολικό δείγμα, 1.818.232 ήταν άνδρες και 1.730.556 γυναίκες. Οι ερευνητές συνέδεσαν τα δεδομένα με 1.791.038 μητέρες και 1.762.659 πατέρες, αποκλείοντας περιπτώσεις με ελλιπή στοιχεία.

Ποιες ψυχικές διαταραχές μελετήθηκαν

Οι ψυχικές διαταραχές των γονέων εντοπίστηκαν μέσω του Εθνικού Μητρώου Ασθενών (National Patient Register), χρησιμοποιώντας διεθνείς ταξινομήσεις ασθενειών (ICD-8, ICD-9 και ICD-10). Οι διαγνώσεις ταξινομήθηκαν σε κατηγορίες όπως:

• Διαταραχές χρήσης αλκοόλ ή ουσιών

• Ψυχωτικές διαταραχές

• Διαταραχές διάθεσης (όπως κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή)

• Διαταραχές άγχους ή στρες

• Διατροφικές διαταραχές

• Διαταραχές προσωπικότητας

• Νοητική αναπηρία

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το Μητρώο Αιτιών Θανάτου για να καταγράψουν τα αίτια θανάτου των απογόνων, διαχωρίζοντας τα σε φυσικά και μη φυσικά αίτια (όπως αυτοκτονία ή ακούσια τραύματα).

Αποτελέσματα και ποσοστά θνησιμότητας

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά που είχαν εκτεθεί σε γονική ψυχική διαταραχή εμφάνισαν ποσοστό θανάτων 7,93 ανά 10.000 ανθρωπο-έτη, έναντι 3,55 ανά 10.000 στα παιδιά χωρίς τέτοιο ιστορικό. Σύμφωνα με τα προσαρμοσμένα στατιστικά μοντέλα, οι απόγονοι γονέων με ψυχική διαταραχή είχαν:

• Διπλάσιο κίνδυνο για θάνατο από κάθε αιτία (HR 2,13)

• Σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο για φυσικά αίτια (HR 1,88)

• Περισσότερο από διπλάσιο κίνδυνο για μη φυσικά αίτια (HR 2,45)

Οι υψηλότεροι σχετικοί κίνδυνοι παρατηρήθηκαν στις περιπτώσεις νοητικής αναπηρίας (HR 2,22) και διαταραχών προσωπικότητας, ενώ ο χαμηλότερος κίνδυνος σημειώθηκε στις διατροφικές διαταραχές (HR 1,58).

Διπλή διάγνωση και ηλικιακή επίδραση

Η παρουσία ψυχικών διαταραχών και στους δύο γονείς αύξανε δραματικά τον κίνδυνο. Οι ερευνητές κατέγραψαν:

• HR 3,35 για θάνατο από κάθε αιτία

• HR 2,57 για φυσικό θάνατο

• HR 4,24 για μη φυσικό θάνατο

Τα υψηλότερα ποσοστά κινδύνου καταγράφηκαν όταν και οι δύο γονείς είχαν διαγνωσθεί κατά τα πρώτα 1–2 έτη της ζωής του παιδιού:

• HR 4,92 για κάθε αιτία

• HR 4,50 για φυσικό θάνατο

• HR 5,27 για μη φυσικό θάνατο

Οι αυξημένοι κίνδυνοι παρέμειναν σταθεροί από τη βρεφική έως και την ενήλικη ζωή, με τα υψηλότερα ποσοστά να εμφανίζονται στην ενήλικη ηλικία.

Δημόσια υγεία και ανάγκη παρέμβασης

Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη ενισχυμένης υποστήριξης των οικογενειών όπου ένας ή και οι δύο γονείς αντιμετωπίζουν ψυχική διαταραχή. Οι συγγραφείς τονίζουν ότι η έγκαιρη παρέμβαση και η ψυχοκοινωνική στήριξη μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου στα παιδιά αυτών των οικογενειών.

Καθώς τα άτομα της μελέτης μεγαλώνουν και το απόλυτο ρίσκο θνησιμότητας αυξάνεται με την ηλικία, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι δημόσιες πολιτικές υγείας θα πρέπει να λάβουν υπόψη τη μεγάλη συχνότητα των ψυχικών διαταραχών στους γονείς και τον διαγενεακό τους αντίκτυπο.

Η μελέτη του Ινστιτούτου Καρολίνσκα αποδεικνύει με σαφήνεια ότι η ψυχική υγεία των γονέων έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για την επιβίωση και την ευημερία των παιδιών τους. Η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η ολοκληρωμένη φροντίδα των ψυχικών διαταραχών στους γονείς αποτελούν ουσιώδη βήματα για τη μείωση του κινδύνου πρόωρου θανάτου και την προώθηση της ισόβιας υγείας των επόμενων γενεών.