Οι φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (IBD), όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn, επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Παρά τις σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις, η ιατρική κοινότητα δεν έχει ακόμη βρει μια οριστική θεραπεία για τη φλεγμονή. Οι περισσότεροι ασθενείς λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, τα οποία συχνά δεν είναι αποτελεσματικά για όλους και ενέχουν κινδύνους, όπως αυξημένη προδιάθεση σε λοιμώξεις και καρκίνο.
Στο επίκεντρο αυτής της παγκόσμιας πρόκλησης βρίσκεται η έρευνα του καθηγητή Εδουάρδο Βιγιαμπλάνκα (Eduardo Villablanca), ο οποίος μόλις εντάχθηκε στο διδακτικό προσωπικό του Karolinska Institutet στη Σουηδία. Στην ερευνητική του ομάδα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο πώς αρχίζει η φλεγμονή στο έντερο, πώς μπορεί να επουλωθεί και πώς οι μηχανισμοί αυτοί συνδέονται με ασθένειες όπως η IBD και ο καρκίνος του παχέος εντέρου (CRC).
Η ισορροπία του εντέρου με το περιβάλλον
Το έντερο είναι ένα όργανο που βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του – από τα τρόφιμα και τα μικρόβια μέχρι τα φάρμακα και το ανοσοποιητικό σύστημα. Η ερευνητική ομάδα του Βιγιαμπλάνκα μελετά τον τρόπο με τον οποίο τα ανοσοκύτταρα και τα εντερικά κύτταρα συνεργάζονται για να διατηρήσουν αυτή την εύθραυστη ισορροπία. Όταν ο μηχανισμός αυτός διαταράσσεται, μπορεί να προκληθεί χρόνια φλεγμονή, η οποία όχι μόνο υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής των ασθενών, αλλά ενδέχεται και να εξελιχθεί σε καρκίνο.
Αντί να επικεντρώνεται σε μεμονωμένα κύτταρα ή σε συγκεκριμένες μοριακές οδούς, η ομάδα επιχειρεί να δει τη «μεγάλη εικόνα». Χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνολογίες, όπως η ανάλυση μεμονωμένων κυττάρων (single-cell analysis) και η χωρική πρωτεογενωμική (spatial proteogenomics), οι ερευνητές αποκωδικοποιούν τα κυτταρικά κυκλώματα και τα μοριακά δίκτυα που είτε διατηρούν την ισορροπία είτε οδηγούν στη φλεγμονή.
Από τα βασικά ευρήματα στις κλινικές δοκιμές
Τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της προσέγγισης είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Η ομάδα έχει καταφέρει να ταξινομήσει διακριτούς μοριακούς υπότυπους της IBD και να εντοπίσει προφίλ γονιδιακής έκφρασης που μπορούν να προβλέψουν ποιοι ασθενείς θα ανταποκριθούν καλύτερα σε συγκεκριμένες θεραπείες.
Ένα ακόμη καθοριστικό εύρημα αφορά τον υποδοχέα του ήπατος Χ (Liver X Receptor – LXR). Ο LXR φαίνεται να προάγει την αναγέννηση του εντερικού ιστού και ταυτόχρονα να καταστέλλει την ανάπτυξη όγκων. Αυτό το διπλό αποτέλεσμα τον καθιστά πολλά υποσχόμενο στόχο για νέες θεραπείες.
Το επόμενο βήμα είναι η μεταφορά αυτών των ευρημάτων σε κλινικές δοκιμές, ώστε να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια των πιθανών θεραπειών σε ασθενείς. Αν επιβεβαιωθούν τα μέχρι τώρα δεδομένα, θα ανοίξει ο δρόμος για στοχευμένες παρεμβάσεις που όχι μόνο θα αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα αλλά και θα επανορθώνουν τις βλάβες στο έντερο.
Γιατί είναι σημαντική αυτή η έρευνα
Παρά την πρόοδο στη φαρμακευτική αγωγή, η πραγματική αιτία που πυροδοτεί τη χρόνια φλεγμονή παραμένει ασαφής. Χωρίς πλήρη κατανόηση των μηχανισμών που εμπλέκονται, είναι δύσκολο να σχεδιαστούν θεραπείες που να προσφέρουν οριστική λύση.
Η συμβολή της έρευνας του Βιγιαμπλάνκα είναι ότι στοχεύει σε μια ολιστική κατανόηση: όχι μόνο πώς ξεκινά η φλεγμονή, αλλά και πώς ο οργανισμός μπορεί να επουλώσει τις βλάβες. Έτσι, ανοίγει η προοπτική για θεραπείες πρόληψης, που θα σταματούν την ασθένεια πριν εκδηλωθεί, και για θεραπείες αποκατάστασης, που θα βοηθούν το έντερο να ανακτήσει τη λειτουργικότητά του μετά από κρίσεις.
Προοπτικές για το μέλλον
Η έρευνα αυτή δεν αφορά μόνο την IBD. Οι μηχανισμοί που μελετώνται σχετίζονται και με άλλες παθήσεις όπου η χρόνια φλεγμονή παίζει ρόλο, όπως ο καρκίνος και οι μεταβολικές νόσοι. Συνεπώς, τα ευρήματα της ομάδας του Karolinska Institutet ενδέχεται να έχουν πολύ ευρύτερο αντίκτυπο στη σύγχρονη ιατρική.
Στις 9 Οκτωβρίου 2025, στο πλαίσιο της τελετής εγκατάστασης νέων καθηγητών του Karolinska Institutet, ο Εδουάρδο Βιγιαμπλάνκα θα παρουσιαστεί επισήμως στο ακαδημαϊκό κοινό της Σουηδίας. Η έρευνά του, ωστόσο, έχει ήδη αφήσει το αποτύπωμά της στη διεθνή επιστημονική σκηνή, δίνοντας ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν με φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!