Πρόσφατα, η Amanda Maree Power από το Queensland καταδικάστηκε σε φυλάκιση μετά από πλαστογράφηση ότι είχε καρκίνο και κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου 24.000 Α$ από φίλους, συγγενείς και άγνωστους για χρόνια, χρησιμοποιώντας τα χρήματα για διακοπές και ψεύτικους ιατρικούς λογαριασμούς. Ανάμεσα στα θύματά της ήταν και άτομα που είχαν πραγματική διάγνωση καρκίνου, καθώς και ο πρώην εργοδότης της, Cancer Council Queensland.
Η Amanda Power είναι η τελευταία σε μια σειρά περιπτώσεων ανθρώπων που πλαστογραφούν ασθένειες και αποκομίζουν οικονομικά ή άλλα οφέλη. Από την Αυστραλία μέχρι τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν υπάρξει καταδίκες για απάτες που βασίζονται στο ψεύτικο προφίλ ασθενείας, με πιο διάσημο παράδειγμα την Belle Gibson, που έχτισε μια αυτοκρατορία υγείας πάνω στο ψέμα ότι είχε θεραπεύσει τον καρκίνο με διατροφή και lifestyle. Αλλά γιατί κάποιος θα έκανε κάτι τέτοιο; Οι ακριβείς λόγοι παραμένουν προσωπικοί, όμως η ψυχολογία προσφέρει κάποιες απαντήσεις.
Ψυχολογικοί λόγοι πίσω από το ψέμα
Ένα βασικό φαινόμενο είναι το malingering, που δεν αποτελεί διάγνωση αλλά συμπεριφορά. Πρόκειται για σκόπιμο ψέμα σχετικά με ασθένεια, με στόχο κάποιο εξωτερικό όφελος, όπως χρήματα, αποφυγή εργασίας ή άλλων ευθυνών. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι:
-
Η πλαστογράφηση ασθένειας που δεν υπάρχει.
-
Η ισχυροποίηση ότι η ασθένεια συνεχίζει ενώ έχει ξεπεραστεί.
-
Η υπερβολική περιγραφή των συμπτωμάτων μιας υπάρχουσας ασθένειας.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, όμως, κάποιοι δεν το κάνουν για χρήματα ή υποχρεώσεις, αλλά για να καλύψουν εσωτερικές ανάγκες ψυχολογικής φύσης: ανάγκη για φροντίδα, επιβεβαίωση της αυτοεκτίμησης, αποδοχή και κοινωνική ένταξη. Το οικονομικό όφελος μπορεί να υπάρξει ως συνέπεια, αλλά δεν είναι ο πρωταρχικός στόχος. Αυτή η συμπεριφορά σχετίζεται με το factitious disorder, που παλαιότερα ονομαζόταν σύνδρομο Munchausen. Όταν πλαστογραφείται η ασθένεια τρίτου, συνήθως παιδιού, μιλάμε για Munchausen δια αντιπροσώπου.
Πόσο συχνό είναι;
Η συχνότητα του malingering και του factitious disorder είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, καθώς η ανίχνευση είναι δύσκολη και απαιτεί σαφή στοιχεία ή ομολογία. Τα περιστατικά είναι σπάνια και η λανθασμένη διάγνωση μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη θεραπεία ή αδικίες. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι με factitious disorder χρειάζονται ψυχολογική θεραπεία, ενώ όσοι επιλέγουν να πλαστογραφούν για όφελος θεωρούνται υπεύθυνοι και υπόλογοι.
Η επίδραση της απάτης
Οι συνέπειες του ψέματος είναι σοβαρές. Τα θύματα συχνά αισθάνονται προδομένα, θυμωμένα και συναισθηματικά εξαντλημένα, αφού έχουν δώσει χρόνο, ενέργεια και χρήματα για βοήθεια. Οι πραγματικοί ασθενείς, όπως οι καρκινοπαθείς, βιώνουν επιπλέον ψυχολογικό σοκ και απώλεια εμπιστοσύνης. Τα κοινωνικά δίκτυα και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις που δέχονται δωρεές μπορεί να πληγούν, καθώς οι άνθρωποι γίνονται πιο διστακτικοί να βοηθήσουν στο μέλλον.
Γιατί οι απατεώνες είναι δύσκολο να εντοπιστούν
Δεν είμαστε πάντα καλοί στο να εντοπίζουμε την εξαπάτηση. Οι μικρές αντιφάσεις συχνά παραβλέπονται, και η τάση μας να πιστεύουμε σε ό,τι ήδη θεωρούμε αληθινό (confirmation bias) δυσκολεύει την ανίχνευση. Η επιθυμία να βοηθήσουμε αγαπημένα πρόσωπα μας κάνει ακόμα πιο ευάλωτους στο να πιστέψουμε ψέματα.
Ο ρόλος των social media και του crowdfunding
Τα κοινωνικά δίκτυα κάνουν την εξαπάτηση πιο εύκολη. Η ανακοίνωση σοβαρής ασθένειας στα social media προκαλεί άμεση συμπάθεια, υποστήριξη και δωρεές. Η πρόσβαση σε ομάδες υποστήριξης και φιλανθρωπικές οργανώσεις δίνει στον απατεώνα πληροφορίες για να μιμηθεί την ασθένεια. Πλατφόρμες όπως το GoFundMe επιτρέπουν γρήγορη συγκέντρωση χρημάτων χωρίς ιατρική επαλήθευση.
Η πλαστογράφηση ασθένειας έχει καταστροφικές συνέπειες για θύματα, κοινωνία και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Παρά τη σπανιότητά της, η κατανόηση των ψυχολογικών αιτιών και των μηχανισμών που επιτρέπουν την εξαπάτηση είναι σημαντική για την πρόληψη και την προστασία των ευάλωτων. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ζητούν βοήθεια σε σοβαρές καταστάσεις είναι ειλικρινείς, και η εμπιστοσύνη σε αυτούς πρέπει να διατηρηθεί.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!