Η λέξη «πανούκλα» (πανώλη) παραπέμπει σχεδόν αυτόματα στον Μεσαίωνα και στη Μαύρη Θανάτωση που αποδεκάτισε την Ευρώπη τον 14ο αιώνα. Ωστόσο, παρά τις εντυπωσιακές ιατρικές εξελίξεις, η ασθένεια αυτή δεν έχει εξαφανιστεί. Πρόσφατα, ένας κάτοικος της περιοχής South Lake Tahoe στις ΗΠΑ μολύνθηκε από το βακτήριο Yersinia pestis, θυμίζοντάς μας ότι η πανούκλα εξακολουθεί να υπάρχει – αν και σε ελάχιστες περιπτώσεις.
Ένα ιστορικό φάντασμα που επιμένει
Τον 14ο αιώνα η πανούκλα εξόντωσε περίπου 25 εκατομμύρια Ευρωπαίους, δηλαδή έως και το 50% του πληθυσμού της ηπείρου. Ο καθηγητής John Swartzberg από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του UC Berkeley εξηγεί: «Η πανούκλα αποτελεί μια συγκεκριμένη ασθένεια που, ξανά και ξανά στην ιστορία, εμφανίστηκε και προκάλεσε μαζικούς θανάτους».
Αν και σήμερα δεν απειλεί σε τέτοια κλίμακα, εξακολουθεί να είναι σοβαρή. Στις ΗΠΑ αναφέρονται κάθε χρόνο λίγα περιστατικά, συνήθως σε αγροτικές ή δασικές περιοχές. Το πρόσφατο κρούσμα πιθανόν συνδέεται με δάγκωμα μολυσμένου ψύλλου κατά τη διάρκεια κατασκήνωσης. Παρόμοια περιστατικά είχαν καταγραφεί στην Καλιφόρνια το 2020 και το 2015, σε σημεία όπως το Yosemite.
Τι είναι η πανούκλα και πώς μεταδίδεται
Η ασθένεια προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis. Υπάρχουν τρεις μορφές:
-
Βουβωνική πανούκλα: χαρακτηρίζεται από διογκωμένους λεμφαδένες.
-
Σηψαιμική πανούκλα: το βακτήριο εξαπλώνεται σε όλο το σώμα.
-
Πνευμονική πανούκλα: προσβάλλει τους πνεύμονες και είναι η πιο μεταδοτική.
Η μετάδοση στον άνθρωπο γίνεται κυρίως μέσω δαγκώματος ψύλλων που έχουν μολυνθεί από τρωκτικά (π.χ. ποντίκια, σκίουρους, μαρμότες). Μπορεί επίσης να συμβεί από άμεση επαφή με μολυσμένο ζώο. Η πανούκλα έφτασε στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα με πλοία από την Ασία. Σήμερα, τα περισσότερα περιστατικά συνδέονται με άγρια τρωκτικά σε ορεινές και δασικές περιοχές.
Πού συναντάται σήμερα
Στην Καλιφόρνια, οι υγειονομικές αρχές εντοπίζουν τη νόσο κυρίως σε υψίπεδα, ορεινές περιοχές και δασικά οικοσυστήματα, όπως στο Angeles National Forest και τα San Gabriel Mountains. Τα κατοικίδια, ιδίως οι γάτες και τα σκυλιά, μπορεί να μολυνθούν μέσω ψύλλων, αποτελώντας έμμεσο κίνδυνο και για τους ανθρώπους.
Γιατί δεν έχει εξαλειφθεί;
Σε αντίθεση με την ευλογιά, η οποία εξαλείφθηκε μέσω εμβολιασμού, η πανούκλα παραμένει. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εγκεκριμένο εμβόλιο από τον FDA. Ο Swartzberg τονίζει: «Δεν γνωρίζουμε πώς να εξαλείψουμε μια λοίμωξη που μεταδίδεται από θηλαστικά μέσω φορέα, όπως οι ψύλλοι. Έτσι δεν αναμένεται να την εκριζώσουμε». Ωστόσο, η πανούκλα δεν θεωρείται πλέον κορυφαία απειλή για τη δημόσια υγεία. Οι εστίες είναι περιορισμένες και η νόσος ελέγχεται.
Πρέπει να ανησυχούμε;
Οι ειδικοί είναι καθησυχαστικοί. Αν διαγνωστεί εγκαίρως, η πανούκλα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με αντιβιοτικά. Το πρόβλημα προκύπτει μόνο αν παραμείνει αθεράπευτη, καθώς τότε το βακτήριο εξαπλώνεται γρήγορα στο αίμα και μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Ashok Chopra από το University of Texas Medical Branch: «Αν η λοίμωξη είναι ανεξέλεγκτη, τότε γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνη».
Η πανούκλα σήμερα δεν θυμίζει σε τίποτα την τρομακτική μάστιγα του Μεσαίωνα. Παραμένει, ωστόσο, μια σπάνια αλλά υπαρκτή απειλή σε συγκεκριμένες περιοχές. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι το κλειδί: χάρη στην ιατρική επιστήμη, μια ασθένεια που άλλοτε σκότωνε εκατομμύρια, σήμερα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ένα σχήμα αντιβιοτικών. Με λίγα λόγια: δεν χρειάζεται να φοβόμαστε όπως οι πρόγονοί μας τον 14ο αιώνα, αλλά καλό είναι να είμαστε ενημερωμένοι και προσεκτικοί, ειδικά όταν ερχόμαστε σε επαφή με άγρια ζώα ή επισκεπτόμαστε περιοχές όπου η νόσος εξακολουθεί να ενδημεί.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!