Ακούσια νοσηλεία στην Ελλάδα: Το θέμα ξαναβγαίνει στο προσκήνιο μετά τον Γιώργο Μαζωνάκη

Η ιστορία  του Γιώργου Μαζωνάκη έφερε ξανά στο φως ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα: την ακούσια ψυχιατρική νοσηλεία στην Ελλάδα.

Παραμονές του Δεκαπενταύγουστου, ο δημοφιλής τραγουδιστής εισήχθη στο «Δρομοκαΐτειο» κατόπιν εισαγγελικής εντολής, χωρίς τη συγκατάθεσή του, ύστερα από αίτημα της οικογένειάς του. Ο δικηγόρος του καλλιτέχνη κατήγγειλε  παρέμβαση των δύο αδερφών του κατά των γιατρών για την αποτροπή της απελευθέρωσής του.

Το περιστατικό πυροδότησε έντονες συζητήσεις στα social media γύρω από τα δικαιώματα των ψυχικά νοσούντων, την ασφάλεια του ατόμου και της κοινωνίας, αλλά και τα κενά του ελληνικού συστήματος ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους ακούσιους εγκλεισμούς.

Σημειώνεται πως τα τελευταία χρόνια οι ακούσιες νοσηλείες έχουν αυξηθεί σημαντικά, ειδικά μετά την πανδημία του COVID, και αφορούν ολοένα και νεότερους ανθρώπους.

Σύμφωνα με τον Γιώργο Αβραμίδη, πρόεδρο της Πανελλήνιας Συνδικαλιστικής Νοσηλευτικής Ομοσπονδίας ΕΣΥ, το ποσοστό των ακούσια νοσηλευομένων ξεπερνά το 67%, ενώ ο Μιχάλης Γιαννάκος της ΠΟΕΔΗΝ επισημαίνει ότι, σε αντίθεση με την Ευρώπη όπου δεν ξεπερνά το 5%, στην Ελλάδα σταθερά πάνω από το 55% των ψυχικά νοσούντων εισάγεται σε κλινικές με εισαγγελική εντολή.

Τι είναι η ακούσια νοσηλεία ψυχικά νοσούντων;

Η ακούσια νοσηλεία ψυχικά νοσούντων είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο με ψυχική ασθένεια εισάγεται και νοσηλεύεται σε ψυχιατρική μονάδα χωρίς τη συγκατάθεσή του, όταν πληρούνται συγκεκριμένα νομικά και ιατρικά κριτήρια. Συνήθως εφαρμόζεται όταν το άτομο:

1. Αποτελεί άμεσο κίνδυνο για τον εαυτό του (π.χ. αυτοτραυματισμός ή απόπειρα αυτοκτονίας).
2. Αποτελεί άμεσο κίνδυνο για άλλους (π.χ. επιθετική συμπεριφορά).
3. Δεν έχει την ικανότητα να αποφασίσει για την περίθαλψή του λόγω σοβαρής ψυχικής νόσου και η άρνησή του θεραπείας μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση.

Ο σκοπός της ακούσιας νοσηλείας είναι η προστασία της ζωής και της ασφάλειας του ασθενούς και του περιβάλλοντός του, καθώς και η εξασφάλιση της κατάλληλης θεραπείας όταν το άτομο δεν μπορεί να τη δεχθεί αυτοβούλως.

Στην Ελλάδα, η διαδικασία αυτή ρυθμίζεται από τον Νόμο 2071/1992 (και μεταγενέστερες τροποποιήσεις), ο οποίος ορίζει ότι η ακούσια νοσηλεία πρέπει να γίνεται με απόφαση γιατρού και, σε πολλές περιπτώσεις, με έγκριση δικαστηρίου, ώστε να διασφαλίζεται η νομική προστασία του ατόμου.

Η περιγραφή της διαδικασίας ακούσιας νοσηλείας ψυχικά νοσούντων στην Ελλάδα, βήμα-βήμα:

1. Αναγνώριση της ανάγκης ακούσιας νοσηλείας

Η διαδικασία ξεκινά όταν:

• Ο ασθενής παρουσιάζει σοβαρή ψυχική διαταραχή.
• Υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τη ζωή του ή για άλλους.
• Ο ασθενής αρνείται θεραπεία ή δεν μπορεί να λάβει συνειδητές αποφάσεις για την περίθαλψή του.

Η αρχική εκτίμηση γίνεται από ψυχίατρο ή επαγγελματία υγείας.

2. Απόφαση εισαγωγής

• Ο ψυχίατρος εκτιμά την κατάσταση και αποφασίζει αν είναι απαραίτητη η ακούσια νοσηλεία.
• Συνήθως απαιτούνται τουλάχιστον δύο ιατρικές γνωματεύσεις: μία από τον ψυχίατρο που παρακολουθεί τον ασθενή και μία δεύτερη ανεξάρτητη.
• Η απόφαση πρέπει να τεκμηριώνεται εγγράφως, με αναφορά στα στοιχεία κινδύνου και στη διάγνωση.

3. Ειδοποίηση συγγενών ή υπεύθυνων

• Αν είναι δυνατόν, ενημερώνονται οι συγγενείς ή οι νόμιμοι εκπρόσωποι του ασθενούς για την εισαγωγή.
• Σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης, η ενημέρωση μπορεί να γίνει μετά την εισαγωγή.

4. Εισαγωγή στη μονάδα

• Ο ασθενής εισάγεται στη ψυχιατρική κλινική ή νοσοκομείο για παρακολούθηση και θεραπεία.
• Η διάρκεια αρχικής ακούσιας νοσηλείας συνήθως είναι βραχεία, μέχρι να αξιολογηθεί η κατάσταση.

5. Νομική διαδικασία και δικαστική έγκριση

• Η νομοθεσία προβλέπει ότι η ακούσια νοσηλεία πρέπει να γνωστοποιείται σε αρμόδιο δικαστήριο εντός συγκεκριμένων προθεσμιών (συνήθως εντός 48 ωρών).
• Το δικαστήριο εξετάζει:
  • Την ύπαρξη ψυχικής διαταραχής.
  • Τον κίνδυνο για τον ίδιο ή για άλλους.
  • Τη συνειδητή άρνηση ή αδυναμία λήψης απόφασης.
• Το δικαστήριο αποφασίζει αν η νοσηλεία παραμένει ακούσια ή μπορεί να μετατραπεί σε εκούσια.

6. Παρακολούθηση και θεραπεία

• Ο ασθενής λαμβάνει θεραπεία και φροντίδα από εξειδικευμένο προσωπικό.
• Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας, γίνεται συνεχής αξιολόγηση της κατάστασης και του κινδύνου.
• Αν βελτιωθεί, μπορεί να μετατραπεί η νοσηλεία σε εκούσια ή να γίνει εξιτήριο με κατάλληλη παρακολούθηση.

7. Δικαίωμα έφεσης

• Ο ασθενής έχει δικαίωμα να αμφισβητήσει την ακούσια νοσηλεία ενώπιον δικαστηρίου ή μέσω δικηγόρου.
• Ο νόμος διασφαλίζει πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας του ατόμου.