Γιατί ερωτευόμαστε τον… εαυτό μας; Η γενετική πίσω από την έλξη

Δεν είναι μυστικό ότι οι άνθρωποι συχνά έλκονται από ρομαντικούς συντρόφους που τους μοιάζουν. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως assortative mating (έλξη και επιλογή συντρόφου με βάση την ομοιότητα) και έχει καταγραφεί όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά και σε άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Τα ψάρια, για παράδειγμα, παρουσιάζουν συχνά αυτή τη συμπεριφορά, επιλέγοντας συντρόφους με παρόμοια χαρακτηριστικά. Η ίδια ιδέα έχει αποκτήσει δημοσιότητα και στα κοινωνικά δίκτυα, μέσα από viral παιχνίδια όπως το “Siblings or Dating”, όπου οι χρήστες προσπαθούν να μαντέψουν αν δύο άτομα που μοιάζουν είναι συγγενείς ή ζευγάρι.

Ομοιότητα και επιλογή συντρόφου

Ακαδημαϊκές έρευνες έχουν τεκμηριώσει ότι οι άνθρωποι τείνουν να επιλέγουν συντρόφους με παρόμοια σωματικά, προσωπικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά. Αυτό το μοτίβο μπορεί να επηρεάσει τη γενετική δομή των πληθυσμών, δημιουργώντας υποομάδες όπου ενισχύονται κοινά γνωρίσματα. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: πρόκειται μόνο για συνειδητή επιλογή ή υπάρχει ένας πιο θεμελιώδης μηχανισμός πίσω από αυτή την τάση;

Μια νέα γενετική εξήγηση

Μια πρόσφατη μελέτη που πρόκειται να δημοσιευτεί στο περιοδικό Psychological Science προτείνει μια πιο απλή, αλλά ισχυρή εξήγηση: το assortative mating μπορεί να εξηγηθεί μέσω της κληρονόμησης τόσο των χαρακτηριστικών όσο και των προτιμήσεων για αυτά τα χαρακτηριστικά. Οι ερευνητές Kaitlyn Harper και Brendan Zietsch από το Πανεπιστήμιο του Queensland παρουσίασαν το εξής σενάριο:

• Αν είσαι ψηλός, ίσως έχεις κληρονομήσει το ύψος σου από τη μητέρα σου.

• Παράλληλα, μπορεί να έχεις κληρονομήσει από τον πατέρα σου την προτίμηση για ψηλούς συντρόφους.

Ο συνδυασμός αυτών των κληρονομικών στοιχείων σε κάνει να είσαι ταυτόχρονα ψηλός και να έλκεσαι από άτομα με παρόμοιο ύψος.

Η συμβολή της εξελικτικής ψυχολογίας

Η ιδέα ότι οι προτιμήσεις μπορούν να κληρονομούνται και να οδηγούν σε γενετικούς συσχετισμούς δεν είναι εντελώς καινούργια στη βιολογία. Ωστόσο, αποτελεί μια πιο φρέσκια προσέγγιση στον χώρο της εξελικτικής ψυχολογίας, όπου μέχρι σήμερα η assortative mating εξηγούνταν κυρίως με κοινωνικούς ή πολιτισμικούς όρους. Η Harper εξήγησε: «Τα κομμάτια του παζλ υπήρχαν, αλλά δεν είχαν συνδεθεί με αυτόν τον τρόπο μέχρι τώρα. Με τη χρήση μοντέλων βασισμένων σε πράκτορες (agent-based modeling) μπορέσαμε να δούμε ότι η assortative mating αναδύεται φυσικά, χωρίς να χρειάζονται περίπλοκες υποθέσεις».

Προσομοιώσεις 100 γενεών

Για να δοκιμάσουν τη θεωρία τους, οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα μοντέλο προσομοίωσης πληθυσμού, όπου οι σύντροφοι επιλέγονταν με βάση κληρονομικά χαρακτηριστικά και αντίστοιχες προτιμήσεις. Η προσομοίωση επεκτάθηκε σε 100 γενεές, συμπεριλαμβάνοντας σενάρια με και χωρίς «επιλογή πίεσης» (selection pressure) στον αριθμό απογόνων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ακόμα και με έως 10 διαφορετικές προτιμήσεις για χαρακτηριστικά, σχηματίζονταν ξεκάθαροι γενετικοί συσχετισμοί ανάμεσα στα χαρακτηριστικά και στις προτιμήσεις γι’ αυτά. Έτσι, οι «πράκτορες» κατέληγαν να επιλέγουν συντρόφους που τους έμοιαζαν. Όταν εισάγονταν πιέσεις επιλογής, οι συσχετισμοί ήταν λιγότερο σταθεροί – κάτι που οι ερευνητές απέδωσαν στη μειωμένη γενετική ποικιλότητα.

Μια απλή αλλά ισχυρή ιδέα

Η Harper τόνισε: «Η δύναμη αυτού του ευρήματος βρίσκεται στην απλότητά του. Ένα φαινόμενο που προβλημάτιζε τους ερευνητές για δεκαετίες μπορεί τώρα να κατανοηθεί με μια εξήγηση που ήταν μπροστά μας». Επιπλέον, επειδή ο μηχανισμός αυτός είναι τόσο γενικός, μπορεί να εφαρμοστεί όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά και σε ζώα, όπου οι εξηγήσεις που σχετίζονται με τον πολιτισμό δεν έχουν εφαρμογή.

Επιπτώσεις και μελλοντικές προοπτικές

Η νέα θεωρία προσφέρει μια ενοποιημένη βάση κατανόησης για την φυσική έλξη και την επιλογή συντρόφου. Αν οι προτιμήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό κληρονομήσιμες, τότε το assortative mating μπορεί να διαμορφώνει την εξέλιξη πληθυσμών πολύ πιο έντονα απ’ όσο πιστεύαμε. Ανοίγει επίσης νέους δρόμους έρευνας:

• Πώς αλληλεπιδρούν οι βιολογικοί και οι κοινωνικοί παράγοντες στις ερωτικές επιλογές;

• Σε ποιο βαθμό τα πολιτισμικά πρότυπα ενισχύουν ή αντισταθμίζουν τις γενετικές τάσεις;

• Μπορεί η ίδια θεωρία να εξηγήσει την ομοιότητα που παρατηρείται και σε άλλες ανθρώπινες σχέσεις πέρα από τον έρωτα, όπως στις φιλίες;

Η μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Queensland μας υπενθυμίζει ότι οι επιλογές μας δεν είναι ποτέ πλήρως ανεξάρτητες από τη βιολογία μας. Η τάση να επιλέγουμε συντρόφους που μας μοιάζουν ίσως δεν είναι απλώς θέμα γούστου, αλλά αποτέλεσμα μιας βαθύτερης γενετικής «συνομιλίας» που συνεχίζεται εδώ και γενεές.Όπως φαίνεται, το ρητό «όμοιος ομοίω αεί πελάζει» έχει πολύ πιο κυριολεκτική βάση απ’ όσο νομίζαμε.