Το συναισθηματικό κόστος των fitness apps

Μια νέα μελέτη από ερευνητές του University College London (UCL) και του Loughborough University αποκαλύπτει ότι οι δημοφιλείς fitness apps, εφαρμογές γυμναστικής και καταμέτρησης θερμίδων — όπως το MyFitnessPal και το Strava — μπορεί να προκαλούν ντροπή, απογοήτευση και αποθάρρυνση στους χρήστες τους, επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχική τους υγεία και ευεξία.

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο British Journal of Health Psychology, ανέλυσε 58.881 αναρτήσεις στο Twitter (πριν μετονομαστεί σε “X”), οι οποίες σχετίζονταν με πέντε δημοφιλείς fitness εφαρμογές. Με τη βοήθεια αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, οι ερευνητές εντόπισαν 13.799 αναρτήσεις με αρνητικό συναισθηματικό περιεχόμενο, τις οποίες ομαδοποίησαν σε θεματικές ενότητες.

Όταν η εφαρμογή σε κάνει να νιώθεις ενοχές

Πολλοί χρήστες εξέφρασαν ντροπή επειδή κατέγραψαν “ανθυγιεινά” τρόφιμα, ενόχληση από τις υπενθυμίσεις για καταγραφή θερμίδων ή μείωση ζάχαρης και απογοήτευση για την αργή πρόοδό τους προς τους στόχους που όριζαν οι αλγόριθμοι των εφαρμογών.

Σε αρκετές περιπτώσεις, αυτή η συναισθηματική πίεση οδήγησε σε απώλεια κινήτρου, κάνοντας τους χρήστες να εγκαταλείψουν την προσπάθεια — ακριβώς το αντίθετο από τον σκοπό αυτών των εργαλείων.

Η Δρ. Paulina Bondaronek (UCL Institute of Health Informatics) εξηγεί: «Σε πολλές αναρτήσεις είδαμε αυτοκριτική και ενοχή. Οι άνθρωποι ένιωθαν ότι δεν τα κατάφερναν όσο θα έπρεπε. Αυτά τα συναισθήματα, τελικά, βλάπτουν το κίνητρο και την υγεία τους».

Η “άκαμπτη” μέτρηση της επιτυχίας

Η μελέτη καλεί τις εταιρείες ανάπτυξης fitness apps να εγκαταλείψουν την άκαμπτη καταμέτρηση θερμίδων και την ποσοτικοποίηση της άσκησης, και να στραφούν σε μια πιο ολιστική προσέγγιση που εστιάζει στη γενική ευεξία και στην εσωτερική παρακίνηση — δηλαδή στην ευχαρίστηση και ικανοποίηση που προσφέρει η ίδια η δραστηριότητα. Η Δρ. Bondaronek επισημαίνει επίσης ότι οι περισσότερες εφαρμογές λειτουργούν ατομικά, χάνοντας έτσι τη δύναμη της κοινωνικής σύνδεσης, η οποία είναι καθοριστική για τη μακροχρόνια υγεία και ευτυχία.

Τι είπαν οι χρήστες

Οι ερευνητές ανέλυσαν τα αρνητικά σχόλια και εντόπισαν αρκετές κατηγορίες θεμάτων:

• Απογοήτευση από την πολυπλοκότητα της καταμέτρησης θερμίδων. Πολλοί χρήστες θεωρούσαν τις εφαρμογές μη ρεαλιστικές ή ανεπαρκώς εξατομικευμένες. Ένας χρήστης ανέφερε ότι δεν μπορούσε να καταγράψει το θηλασμό — μια δραστηριότητα που καταναλώνει σημαντικές θερμίδες.

• Τεχνικά προβλήματα και απώλεια δεδομένων, που προκαλούσαν θυμό και απογοήτευση.

• Συναισθηματική εξάντληση από την καταγραφή καθημερινών δραστηριοτήτων. Ορισμένοι ένιωθαν πίεση από ειδοποιήσεις ή από την απώλεια “σειρών επιτυχίας” (streaks), οδηγούμενοι σε αποφυγή ή πλήρη εγκατάλειψη της προσπάθειας.

Όταν η μέτρηση μειώνει την απόλαυση

Η ομάδα παρατήρησε ότι μερικοί χρήστες ένιωθαν λιγότερη χαρά από τη φυσική δραστηριότητα επειδή την παρακολουθούσαν συνεχώς. Για παράδειγμα, ένας δρομέας που πέτυχε προσωπικό ρεκόρ σε ημιμαραθώνιο δήλωσε απογοητευμένος επειδή ο χρόνος του δεν καταγράφηκε σωστά στο Strava.

Άλλος χρήστης ανέφερε ότι πήγε στο γυμναστήριο “με μιζέρια” μόνο και μόνο επειδή είχε υπερβεί τα επιτρεπόμενα όρια θερμίδων που του υπενθύμιζε η εφαρμογή. Η πράξη δεν πηγάζει από ευχαρίστηση ή αυτοβελτίωση, αλλά από ενοχή και πίεση.

Η ανάγκη για μια πιο ανθρώπινη προσέγγιση

Η συν-συγγραφέας Δρ. Lucy Porter (UCL Division of Psychology & Language Sciences) τόνισε ότι οι εφαρμογές αλλαγής συμπεριφοράς πρέπει να ελέγχονται για απρόβλεπτες συνέπειες: «Ακούγοντας τους ίδιους τους χρήστες, βλέπουμε ότι κάποιες εφαρμογές αφήνουν τους ανθρώπους απογοητευμένους και έτοιμους να τα παρατήσουν — το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να επιτυγχάνουν».

Η Δρ. Τρισευγενή Παπακωνσταντίνου, επίσης από το UCL, πρόσθεσε ότι η μη επιβλεπόμενη μηχανική μάθηση (AI) επιτρέπει την ανάλυση μεγάλων όγκων δεδομένων από τα social media, προσφέροντας πολύτιμες γνώσεις για τη δημόσια υγεία με μηδενικό κόστος.

Προς μια νέα φιλοσοφία ευεξίας

Η μελέτη δεν αγνοεί τα θετικά των εφαρμογών, όπως την αυτοπαρακολούθηση και τον προγραμματισμό δράσης, αλλά προειδοποιεί για την υπερβολική χρήση τους. Όπως τονίζει η Δρ. Bondaronek: «Πρέπει να μάθουμε να είμαστε πιο επιεικείς με τον εαυτό μας. Η αυστηρότητα και η ενοχή δεν βοηθούν — το αντίθετο, μας αποδυναμώνουν».

Το συμπέρασμα είναι σαφές: Η τεχνολογία μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε πιο υγιείς, μόνο αν παραμείνει ανθρώπινη — αν ενισχύει τη χαρά, τη σύνδεση και την αυτοαποδοχή, αντί να μετρά κάθε μας βήμα σαν αριθμό.