Στην εποχή της συνεχούς σύνδεσης, με αδιάκοπη ροή ειδήσεων, μηνυμάτων και κοινωνικών δικτύων, πολλοί από εμάς καταλήγουμε να «σκρολάρουμε» ασταμάτητα, αναζητώντας την επόμενη δόση ντοπαμίνης. Αυτή η συνήθεια, όμως, τροφοδοτεί το άγχος μας και ο εγκέφαλός μας εκλιπαρεί για ένα διάλειμμα. Τι πραγματικά χρειάζεται ο εγκέφαλός μας; Λίγο χρόνο μακριά από τη συγκέντρωση και την εστίαση. Εδώ έρχεται να μας βοηθήσει η θεωρία αποκατάστασης προσοχής (Attention Restoration Theory – ART).
Υποστηρίζεται από νευροεπιστήμες και μας διδάσκει πώς να αφήνουμε το μυαλό μας να ξεκουραστεί. Το να επιτρέψουμε στο μυαλό μας να «πλανηθεί» χωρίς να προσπαθούμε συνειδητά να συγκεντρωθούμε, μειώνει το στρες και βελτιώνει τη νοητική διαύγεια. Ακούγεται εύκολο, αλλά στην πράξη δεν είναι πάντα έτσι.
Τι είναι η θεωρία αποκατάστασης προσοχής;
Η θεωρία αποκατάστασης προσοχής προτάθηκε το 1989 από τους ψυχολόγους Ρέιτσελ και Στίβεν Κάπλαν, οι οποίοι ανέπτυξαν την ιδέα πως η επαφή με τη φύση μπορεί να αποκαταστήσει τη συγκέντρωση και την προσοχή.
Διαχώρισαν την προσοχή σε δύο είδη:
-
Κατευθυνόμενη προσοχή: Είναι η επίμονη συγκέντρωση, όπως όταν μελετάμε, διασχίζουμε έναν πολυσύχναστο δρόμο ή δημοσιεύουμε στα social media.
-
Μη κατευθυνόμενη προσοχή: Όταν αφήνουμε το μυαλό μας να περιπλανηθεί ελεύθερα, όπως όταν ακούμε τα πουλιά ή παρατηρούμε τα φύλλα να κουνιούνται απαλά από τον άνεμο.
Όταν στερούμαστε χρόνο για τη μη κατευθυνόμενη προσοχή, η θεωρία λέει ότι βιώνουμε κόπωση προσοχής, με αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε όλο και περισσότερο να συγκεντρωθούμε.
Γιατί η σύγχρονη ζωή μας έχει στερήσει αυτά τα διαλείμματα;
Παλιότερα, τα βαρετά διαλείμματα στη ζωή μας – όπως το να περιμένουμε το λεωφορείο ή στην ουρά του σούπερ μάρκετ – ήταν στιγμές που άφηναν το μυαλό να ξεκουραστεί. Σήμερα όμως, τα smartphones μας παρέχουν συνεχή ψυχαγωγία και ερεθίσματα, καταλαμβάνοντας κάθε κενό χρόνο, χωρίς να αφήνουν χώρο για ξεκούραση. Η θεωρία αποκατάστασης προσοχής μάς δείχνει πόσο σημαντικό είναι να δημιουργούμε συνειδητά τέτοιες στιγμές «επαναφοράς» για τον εγκέφαλό μας.
Η επιστημονική βάση πίσω από τη θεωρία
Η ιδέα της προσοχής με προσπάθεια («voluntary attention») πρωτοδιατυπώθηκε από τον ψυχολόγο Γουίλιαμ Τζέιμς τον 19ο αιώνα, μέσα στο πνεύμα του Ρομαντισμού που λάτρευε τη φύση. Σήμερα, νευροεπιστημονικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η έκθεση στη φύση μειώνει τη δραστηριότητα της αμυγδαλής – του μέρους του εγκεφάλου που σχετίζεται με το άγχος και το στρες. Αντίθετα, η παραμονή σε αστικό περιβάλλον δεν έχει τέτοια αποτελέσματα.
Μια σειρά από μελέτες δείχνουν ότι λίγα λεπτά σε φυσικά περιβάλλοντα βελτιώνουν την προσοχή και μειώνουν την κόπωση της προσοχής. Μια μελέτη μάλιστα έδειξε ότι ένας 40λεπτος περίπατος στη φύση μείωσε το στρες περισσότερο από έναν περίπατο στην πόλη. Ακόμη και δέκα λεπτά μη κατευθυνόμενης προσοχής μπορεί να βελτιώσουν την απόδοση σε νοητικά τεστ και να ανακουφίσουν την κόπωση. Ακόμη και το να περπατήσουμε σε διάδρομο γυμναστικής παρακολουθώντας μια εικόνα φύσης μπορεί να έχει παρόμοιο όφελος.
Πώς να εφαρμόσεις τη θεωρία στην καθημερινότητά σου
-
Βρες έναν χώρο με πράσινο: Ένα πάρκο, μια όχθη ποταμού ή ένα δάσος.
-
Απόφυγε τα κινητά και τις ηλεκτρονικές συσκευές όσο βρίσκεσαι εκεί.
-
Αντί να γεμίζεις κάθε βαρετή στιγμή με σκρολάρισμα, άφησε το μυαλό σου να περιπλανηθεί.
-
Επίλεξε το κατάλληλο περιβάλλον για να αποσυμπιεστείς — αν βλέπεις ότι το μυαλό σου παγιδεύεται σε σκέψεις προγραμματισμού ή υποχρεώσεων, άλλαξε χώρο σε κάτι που σε βοηθά να χαλαρώσεις.
Είτε παρακολουθείς μια πασχαλίτσα που περπατά στο γραφείο σου είτε απολαμβάνεις ένα μεγάλο φυσικό τοπίο, άσε την προσοχή σου να περιπλανηθεί. Δεν είναι τεμπελιά, είναι συντήρηση του εγκεφάλου. Μια απλή πρακτική που μπορούμε όλοι να υιοθετήσουμε και που μπορεί να αλλάξει ριζικά την ψυχική μας υγεία και την πνευματική μας ευεξία. Δώσε χώρο στο μυαλό σου να ξεκουραστεί – το αξίζει!
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!