Ο κύριος Θεόδωρος Σκυλακάκης, Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Profarm, στην εκπομπή Opinion Health του Healthweb.gr με τη Νικολέτα Ντάμπου, εξηγεί πώς η Profarm από μια φαρμακοποθήκη του 1993 εξελίχθηκε σε φαρμακευτικό Όμιλο 9 εταιρειών. Αναφέρεται στη στρατηγική συνεργασία με το διεθνές fund Emma Capital, που ενίσχυσε δυναμικά την πιστοδοτική και επενδυτική ισχύ του Ομίλου, και παρουσιάζει το νέο μεγάλο στόχο: για πρώτη φορά μια ελληνική εταιρεία διανομής να επεκταθεί εκτός Ελλάδας, στα Βαλκάνια. Παράλληλα, αναλύει τις επενδύσεις σε ρομποτική αποθήκη και τεχνητή νοημοσύνη, καθώς και τις πραγματικές αιτίες των ελλείψεων φαρμάκων.
Κύριε Σκυλακάκη, ας τα πάρουμε με τη σειρά τα πράγματα. Θα ήθελα να μας πείτε πώς ξεκίνησε το όραμα της Profarm.
Είναι ωραία η ιστορία. Ξεκίνησε το 1993 με τον συνέταιρό μου, συμφοιτητή μου και πάρα πολύ στενό μου φίλο, Καλλιβρούση Αυγουστίνο, με την εις άτοπον απαγωγή. Δηλαδή δεν θέλαμε και οι δύο, ως απόφοιτοι Φαρμακευτικής, να κάνουμε φαρμακείο, δεν διαθέταμε αρκετούς πόρους για να κάνουμε βιομηχανία. Κατά συνέπεια, κάπου έπρεπε κι εμείς να βρούμε τη θέση μας στο οικοσύστημα του φαρμάκου. Συνεπώς, πήγαμε σε μια ενδιάμεση λύση. Φτιάξαμε τον μεσαίο κρίκο μεταξύ φαρμακείου και επιχειρήματος, που είναι η φαρμακοποθήκη. Φτιάξαμε την Profarm τον Μάιο του 1993. Άρα η ανάγκη δημιουργήθηκε από επαγγελματική αναζήτηση καταρχάς, και από το ότι κανένας από τους άλλους δύο χώρους δεν μας ταίριαζε.
Και ποια στοιχεία πιστεύετε ότι διαμόρφωσαν τη σημερινή ταυτότητα της Profarm;
Καταρχάς, το ότι και οι δύο είμαστε φαρμακοποιοί, το οποίο είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι ένα πράγμα το οποίο λέω και σε σεμινάρια στο Πανεπιστήμιο που μιλάω. Το σημαντικότερο πράγμα είναι να μπορείς να καταλάβεις την αγορά στην οποία απευθύνεσαι. Όταν εμείς συνομιλούμε με τους πελάτες μας, αντιλαμβανόμαστε αμέσως τις ανάγκες τους. Και βέβαια υπάρχει και μια αμεσότητα, μια φιλικότητα μεταξύ μας, μόνο και μόνο λόγω της συναδελφικότητας. Αυτό ήταν το πρώτο πράγμα, το οποίο καθόρισε την ταυτότητα της εταιρείας. Το δεύτερο πράγμα είναι ότι μοιραζόμασταν και οι δύο ένα κοινό όνειρο. Από πολύ νωρίς προσπαθούσαμε να βρούμε τον τρόπο να κάνουμε αυτό που ελληνιστί λέγεται consolidation, να συγκεντρώσουμε όσο μπορούμε τον κλάδο, γιατί θεωρούσαμε ότι σε μια χώρα δέκα εκατομμυρίων, οι εκατό και πλέον φαρμακαποθήκες είναι υπερβολικός αριθμός. Αυτά τα δύο ήταν, στην ουσία, που μας κατεύθυναν από το 1993, για να φτάσουμε στο σήμερα. Σήμερα η Profarm είναι ο μεγαλύτερος Όμιλος στην Ελλάδα, απαρτίζεται από 9 εταιρείες, έχει 450 εργαζομένους και επιχειρεί ουσιαστικά σε όλη την Ελλάδα, με έμφαση για την ώρα στη Νότια Ελλάδα.
Ναι, όντως έχετε μεγαλώσει πάρα πολύ, κύριε Σκυλακάκη. Το περιβάλλον είναι ανταγωνιστικό. Πιστεύετε ότι εσείς, γιατί ξεχωρίσατε και αυτή τη στιγμή η Profarm είναι ο μεγαλύτερος Όμιλος στην αγορά;
Είναι τέσσερα πράγματα τα οποία αποτελούν τις ειδοποιούς διαφορές. Καταρχάς, η αγορά είναι φοβερά ανταγωνιστική πλέον. Σε αντίθεση με το περιβάλλον του 2000, ο ανταγωνισμός δεν βρίσκεται σε επίπεδο τιμής. Τα περιθώρια κέρδους στο φαρμακεμπόριο είναι τρομακτικά χαμηλά, είναι τα χαμηλότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνεπώς, καμία φαρμακαποθήκη – φαρμακέμπορος δεν έχει δυνατότητα να παίξει με την τιμή. Άρα ουσιαστικά πουλάς υπηρεσίες. Η Profarm είναι πληρέστατη, και αυτό είναι το νούμερο ένα ζητούμενο σήμερα για τα φαρμακεία, η πληρότητα του προμηθευτή τους. Είναι ταχύτατη, παραδίδει τρεις φορές σε κάθε φαρμακείο σε ημερήσια βάση, στο intraday της, και αν χρειαστεί παραδίδει και τέταρτη, έκτακτα. Είναι ανταγωνιστική πιστοδοτικά, γιατί από πίσω της έχει έναν πολύ μεγάλο συμπαίκτη. Το 2020 συνέπραξε μαζί μας ένα διεθνές fund, η Emma Capital, το fund που ήταν πριν στον ΟΠΑΠ. Αυτό μας έχει δώσει τεράστια δυνατότητα πιστωτικής επέκτασης, προφανώς. Και το τέταρτο είναι ότι ακριβώς επειδή και οι δύο άνθρωποι που τρέχουμε τον Όμιλο προερχόμαστε ουσιαστικά από το περιβάλλον των πελατών μας, η ικανότητά μας να παρακολουθούμε τις διαφορές, τις μεταβολές ανά πάσα στιγμή στην αγορά είναι πολύ εύκολη. Δεν έχω παρά να μιλήσω με πέντε φίλους το απόγευμα, που είναι και πελάτες μου και προφανώς συνάδελφοί μου, για να καταλάβω τι αλλάζω, τι χρειάζεται να αλλάξω, τι πρέπει να αλλάξω και πώς.
Και σε πόσες περιοχές δραστηριοποιείστε αυτή τη στιγμή;
Οι θυγατρικές μας είναι δύο: είναι στην Αθήνα η «μαμά» εταιρεία, η Profarm, και η El-Pharm. Υπάρχει μία στο Αγρίνιο, η Pharmanet. Υπάρχει μία στην Πάτρα, η Pharma Group Αχαΐας. Μία στην Καλαμάτα, η Pharma Group Μεσσηνίας. Μία στην Αργολίδα, η Pharma Group Αργολίδας. Αυτές είναι οι έξι εταιρείες που κάνουν χονδρεμπόριο. Υπάρχει η Integris Pharma με φάρμακα πάρα πολύ σπανίων παθήσεων. Ορφανά λέγονται αυτά τα φάρμακα και είναι αυτά που έχουν λιγότερο από ένα περιστατικό ανά εκατό χιλιάδες.
Άρα πλέον έχετε και φαρμακευτική εταιρεία.
Βεβαίως. Υπάρχει η Medworld, η οποία ασχολείται με παραφαρμακευτικά προϊόντα, καλλυντικά, επιδεσμικά κ.λπ. Υπάρχει και άλλη μία εταιρεία, η οποία κάνει mediation μεταξύ φαρμακευτικών εταιρειών. Λέγεται Per Se. Ας υποθέσουμε ότι εσείς είστε ένας παραγωγός στο εξωτερικό και ψάχνετε να βρείτε αντιπρόσωπο. Η Per Se αναλαμβάνει λοιπόν να «ματσάρει» αυτή την ανάγκη, την ανάγκη του ενός με τον άλλον και, αν καταλήξει η συμφωνία, αμείβεται.
Άρα πλέον, κύριε Σκυλακάκη, δεν μιλάμε για φαρμακοποθήκη. Μιλάμε για Όμιλο με αποτύπωμα στο φάρμακο.
- Ακριβώς.
Η καθημερινή λειτουργία, φαντάζομαι, είναι πολύπλοκη. Το μέγεθος το δικό σας, της Profarm, είναι τεράστιο. Πώς αντιμετωπίζετε τις δυσκολίες, τη συνθήκη της καθημερινής λειτουργίας;
Είναι θέμα καθαρά ποιότητας ανθρώπων που απασχολούνται στην εταιρεία και εκπαίδευσής τους. Εμείς καυχιόμαστε καταρχάς για ένα πράγμα: στα οκτώ διαφορετικά τμήματα της εταιρείας, οι επτά από τους οκτώ ηγέτες των τμημάτων προέρχονται από τα σπλάχνα της εταιρείας. Δεν είναι στελέχη που αγοράστηκαν από την αγορά. Χτίστηκαν μαζί μας. Δύο από αυτούς είναι μαζί μας τριάντα χρόνια. Έχουμε χτίσει τα στελέχη μας με τον τρόπο που εμείς θεωρούμε πώς πρέπει να λειτουργούν και η ικανότητα που έχουν να λύνουν προβλήματα είναι σαφώς μεγαλύτερη από την ταχύτητα με την οποία παρουσιάζονται τα προβλήματα αυτά. Αυτό είναι το πρώτο.
- Το δεύτερο είναι ότι υπάρχουν διαδικασίες. Σε μια τόσο μεγάλη εταιρεία, θα πρέπει αναγκαστικά να μπουν κάποιες διαδικασίες που δημιουργούν και «στεγανά», έτσι ώστε να μην γίνονται λάθη. Λάθη γίνονται παντού, λάθη γίνονται και σε εμάς. Σε αυτή την κατεύθυνση, πάντως, προχωράμε τώρα.
- Τελειώνουμε τον Μάρτιο του 2026 μια πολύ μεγάλη επένδυση για τον φαρμακέμπορο, μια επένδυση 20 εκατομμυρίων ευρώ, μια αποθήκη στην οποία κατά 86-87% το picking, το μάζεμα των προϊόντων, θα είναι ρομποτικό. Δηλαδή θα υπάρχουν παντού ρομπότ, είτε ρομπότ με βραχίονες, είτε ρομπότ με αυτά που λέγονται A-frame, στα οποία τρέχουν από κάτω οι ιμάντες. Ουσιαστικά το μάζεμα των προϊόντων, στο 87%, δεν θα γίνεται με ανθρώπινο χέρι. Θα γίνεται μόνο με μηχανήματα, προσπαθώντας, όχι να μηδενίσουμε – ξαναλέω, δεν είναι εφικτό αυτό – να ελαττώσουμε τα λάθη όσο αυτό είναι εφικτό.
Αυτό είναι πολύ ευχάριστο, γιατί πλέον και ο Όμιλος Profarm θα εντάξετε την ψηφιακή εποχή, την τεχνολογία. Σε ποια άλλα σημεία την εντάσσετε;
Έχουμε κάνει ένα joint venture με την Qualco, εταιρεία που εισήχθη προσφάτως στο ελληνικό χρηματιστήριο, και η οποία είναι ηγέτης στην ελληνική αγορά του AI. Φτιάχνουμε μια ειδική εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, η οποία έχει να κάνει αφενός με την παρατήρηση ανωμαλιών στη ζήτηση – anomaly detection λέγεται αυτό – και αφετέρου με τη βελτιστοποίηση, το optimization, στη διαχείριση των αποθεμάτων. Αυτά τα δύο, τα οποία επί του παρόντος τα κάνουν άνθρωποι, σκοπεύουμε, πρώτα ο Θεός, τα επόμενα χρόνια με τη βοήθεια της Qualco, αυτού του μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης, να γίνονται πλέον αυτοματοποιημένα. Εκεί θα κερδίσεις, θα ελαχιστοποιήσεις τα λάθη και, προφανώς, θα κερδίσεις και εργατοώρες που μπορεί να αποδοθούν κάπου αλλού με μεγαλύτερη αποδοτικότητα.
Ποιες είναι οι πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στην καθημερινότητα, ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις σας;
Σε ό,τι αφορά το κομμάτι του χονδρεμπορίου και τη διανομή, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η ταχύτητα και η ποιότητα. Δηλαδή, όπως αντιλαμβάνεστε, επειδή δεν πουλάμε ένα εμπόρευμα καταναλωτικό – εγώ θεωρώ το φάρμακο, δεν είμαι οπαδός της θεωρίας ότι είναι κοινωνικό αγαθό, αλλά ένα πολύ ειδικό εμπόρευμα, ένα εμπόρευμα τρομακτικά άμεσης ανάγκης – πρέπει να παραδώσεις σωστά, σε σωστές συνθήκες και σωστό χρόνο. Ο ασθενής δεν μπορεί να περιμένει, δεν μπορεί να ξαναπηγαίνει και να ξαναπηγαίνει για να πάρει το φάρμακό του. Δεν πρέπει. Άρα, λοιπόν, αυτή είναι η νούμερο ένα πρόκληση. Η δεύτερη πρόκληση είναι να μπορείς συνεχώς να αφουγκράζεσαι την αγορά σου, να αφουγκράζεσαι και τον ανταγωνισμό σου, γιατί και ο ανταγωνισμός σου κάνει πράγματα, προφανώς, τα οποία είναι άξια μίμησης, αλλά κυρίως τους πελάτες σου. Και ξέρετε, όταν είναι πολλοί – γιατί συνολικά πλέον είναι 2.000 φαρμακεία και είναι πολλοί – είναι λίγο δύσκολο αυτό, να πάρεις, αν θέλετε, το consensus από όλους αυτούς, για να καταλάβεις προς τα πού πρέπει να στρίψεις και τι πρέπει να αλλάξεις. Θεωρώ ότι μέχρι τώρα αυτά τα πράγματα, για την ώρα τουλάχιστον, συνεχίζουμε να τα κάνουμε καλά. Θέλουμε να τα κάνουμε ακόμα καλύτερα, γι’ αυτό και επενδύσαμε στην τεχνολογία.
Και μέχρι αυτή τη στιγμή πώς το διασφαλίζετε όλο αυτό, δηλαδή την ταχύτητα, την ασφάλεια και την ποιότητα στην παράδοση;
Σας είπα ότι υπάρχουν διαδικασίες. Η Profarm είναι πιστοποιημένη με τρεις πιστοποιήσεις ISO, η μία είναι περιβαλλοντική, οι άλλες δύο είναι πιστοποιήσεις ποιότητας. Οι διαδικασίες είναι πάρα πολύ σκληρές. Από το πιο απλό θα σας πω, για τα φάρμακα ψυγείου: να πω καταρχάς ότι σε όλες τις εταιρείες, όλος ο στόλος της εταιρείας είναι ψυχόμενος. Τα αυτοκίνητα είναι και ψυγεία. Δεύτερον, ο τρόπος που παίρνονται τα φάρμακα ψυγείου είναι τα ψυγεία. Προσωρινά αποθηκεύονται σε ψυγείο αναμονής και φορτώνονται σε ψυχόμενο περιβάλλον και σε ειδική συσκευασία. Αυτό διασφαλίζει την ποιότητα. Ξέρετε, έχει μεγάλη σημασία το ratio, ο λόγος των λαθών. Όταν καθημερινά εκτελείς, στο σύνολο των εταιρειών, 45.000 γραμμές παραγγελίας φαρμακείων και τα λάθη σου είναι 10 ή 12 ή 13, το ποσοστό σου σημαίνει ότι έχει φτάσει κοντά στο άριστο. Το άριστο είναι το μηδέν. Το μηδέν είναι του Θεού.
Κύριε Σκυλακάκη, να πάμε στις ελλείψεις των φαρμάκων.
- Να πάμε. Αλλάζω καπέλο, τώρα γίνομαι Πρόεδρος Συλλόγου Φαρμακαποθηκών.
Τα τελευταία χρόνια οι ελλείψεις των φαρμάκων είναι ένα βασικό ζήτημα σε όλη τη δημόσια υγεία. Ήθελα να ρωτήσω από την πλευρά της Profarm, ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι βασικοί λόγοι που έχουμε ελλείψεις φαρμάκων;
Θα σας πω καταρχάς τι λέει κάποιος πιο έγκυρος απ’ την Profarm. Τι λέει η Διεύθυνση Υγείας της Κομισιόν. Λέει ότι το 60% των ελλείψεων οφείλεται στη λανθασμένη οργάνωση της παραγωγής στη βιομηχανία. Αυτό λέει η DG Health. Εγώ θεωρώ, λοιπόν, ότι καταρχάς, όπως σας είπα και πριν, το φάρμακο είναι βιομηχανικό αγαθό. Άρα, για να υπάρχει έλλειψη σε ένα βιομηχανικό αγαθό, προφανώς υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην παραγωγή του. Επίσης, θα σας πω το εξής: την προηγούμενη εβδομάδα ήμουν σε ένα πανευρωπαϊκό συνέδριο φαρμακαποθηκών.
- Στον κλάδο του φαρμάκου, σε όλη την Ευρώπη, αναφέρθηκαν την προηγούμενη χρονιά 33.000 κωδικοί φαρμάκων σε έλλειψη, που είναι το ίδιο φάρμακο με άλλο όνομα – αυτό εννοώ, κωδικοί – σε μια αγορά η οποία έχει 1.100.000 κωδικούς. Σημαίνει αυτό, σε απλή αριθμητική, ότι το 3% της αγοράς είναι σε έλλειψη. Αν πάτε στα τρόφιμα, θα δείτε ότι είναι το 6% της αγοράς. Αν πάτε στα υφάσματα, θα δείτε ότι είναι το 7% της αγοράς. Αν πάτε στα ανταλλακτικά αυτοκινήτων, θα δείτε ότι είναι το 20% της αγοράς. Όμως το φάρμακο «ποντάει», γιατί απευθύνεται στην υγεία. Αυτή είναι η διαφορά.
- Άρα, λοιπόν, το απόλυτο ποσοστό των ελλείψεων γενικά δεν είναι ψηλά σε σχέση με άλλους κλάδους. Τι συνέβη;
Καταρχάς, το supply chain, η εφοδιαστική αλυσίδα, με τον COVID «κράσαρε», διαλύθηκε και επανασχεδιάζεται από την αρχή στην Ευρώπη. Πλέον θα είναι πιο ευρωκεντρική απ’ ό,τι στο παρελθόν. Και στο παρελθόν, με την παγκοσμιοποίηση, υπήρχε πάρα πολύ outsourcing. Παίρναμε πρώτες ύλες από Ινδία, από Κίνα, παίρναμε υλικά συσκευασίας από διάφορες άλλες χώρες λόγω κόστους και το assembling, η συναρμολόγηση, μόνο γινόταν στο τελικό εργοστάσιο. Τώρα γίνεται πιο ευρωπαιοκεντρική όλη αυτή η διαδικασία. Βέβαια, από τη στιγμή που σχεδιάζεται κάτι από την Κομισιόν το 2023-2024, για να φτάσουμε στην υλοποίηση, εκτιμώ ότι θα χρειαστεί μια πενταετία στην καλύτερη περίπτωση. Ένα δεύτερο πρόβλημα, το οποίο έχει να κάνει με τις ελλείψεις της αγοράς, είναι ότι, κατά τη γνώμη μου, μία σειρά από μεγάλες – δεν μιλάω για ελληνικές, μιλάω για πολυεθνικούς παίκτες – σε χώρες όπως είναι η Ελλάδα, έχουν μάθει να λειτουργούν ασύνδετα. Υπάρχει ένα σύστημα το οποίο λέγεται quota system, το οποίο στην ουσία καθορίζει, χωρίς να μας λέει τα κριτήρια, με αδιαφανή εντελώς κριτήρια – τα οποία δεν γνωρίζει κανείς παρά μόνο αυτός, ο παραγωγός – πόσα τεμάχια από κάθε είδος θα πάρει ο κάθε χονδρέμπορος. Αν το quota system ήταν διάφανο, θα ξέραμε ότι μετράται το μερίδιο αγοράς σου με αυτόν τον τρόπο, θα ήταν πολύ εύκολο να ελέγξουμε και αν εφαρμόζεται. Εφόσον το quota system της κάθε μίας εταιρείας δεν είναι το ίδιο για όλες – κάθε μία εφαρμόζει το δικό της, είναι μη δημοσιευμένο – θα σας πω κάτι πάρα πολύ απλό: ας υποθέσουμε ότι για ένα φάρμακο χρειάζεται η ελληνική αγορά 10.000 κομμάτια και η φαρμακαποθήκη Profarm παίρνει και τα 10.000 κομμάτια.
- Το φάρμακο, προφανώς, θα παρουσιάσει έλλειψη. Η Profarm έχει μερίδιο αγοράς 13%, 12% σαν Όμιλος. Προφανώς, λοιπόν, το φάρμακο θα είναι σε έλλειψη. Η εταιρεία θα πει, «έχω δώσει». Ναι, έχεις δώσει τα κομμάτια. Δεν τα έχεις δώσει σωστά. Δεν τα έχεις δώσει αναλογικά. Τα έχεις δώσει με τρόπο αδιαφανή. Σε αυτό, λοιπόν, εμείς επιμένουμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Μ’ αρέσει αυτή η κουβέντα. Γιατί ξέρετε, οι φίλοι μας στο ΟΣΦΕ μιλάνε πολύ συχνά για διαφάνεια. Αλλά όποτε πας να ρίξεις τα φώτα της διαφάνειας προς τη μεριά αυτή, αποστρέφουν το κεφάλι. Ένας δεύτερος λόγος, λοιπόν, είναι αυτός. Ο αδιαφανής τρόπος κατανομής εμπορευμάτων.
- Στις φαρμακαποθήκες εννοείτε.
Ακριβώς, στους χονδρεμπόρους. Όταν ένας χονδρέμπορος πιο μεγάλος από την Profarm, όπως ο Όμιλος Συνεταιρισμού Αθηνών, με μερίδιο αγοράς 10,5%, έχει πάρει 9% των κομματιών σε ένα προϊόν, δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά του. Πολύ απλά. Το υπόλοιπο 1,5% που έχει πάρει είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα απορία. Ένας τρίτος λόγος – και σε αυτόν συμμετέχει ο δικός μας κλάδος – είναι η εξαγωγή φαρμάκων. Υπάρχει η ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση αγαθών εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης και το φάρμακο είναι αγαθό. Υπάρχει, όμως, και η εθνική νομοθεσία, η οποία λέει με σαφήνεια ότι η προτεραιότητα των χονδρεμπόρων, που έχουν άδεια χονδρικής πωλήσεως, είναι η κάλυψη εσωτερικής αγοράς. Εδώ «κουμπώνει» το προηγούμενο, αυτό που σας είπα, με αυτό.
- Αν λοιπόν προτεραιότητα – για να μην χρησιμοποιώ άλλο όνομα – της Profarm είναι η κάλυψη της εθνικής αγοράς και χρειάζεται 1.000 κομμάτια, αν έχει πάρει 900, δεν μπορεί ντε φάκτο να κάνει τη δουλειά της. Πρέπει να έχει πάρει τουλάχιστον 1.001, για να μπορέσει να εξάγει. Τι συμβαίνει πραγματικά; Μπορεί να έχει πάρει 900. Επειδή χρειάζεται, όμως, να επιβιώσει και οικονομικά και δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα, πιθανότατα θα εξάγει 50 από τα 900. Υπενθυμίζω ότι η αγορά ήθελε 1.000 πρωτογενώς. Το έλλειμμα, λοιπόν, στην αγορά που καλύπτει θα είναι 150 αντί για 100. Αυτό, λοιπόν, οξύνει την κατάσταση. Υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι σε αυτό το κύκλωμα, το οποίο καταρχάς είναι νόμιμο, και ένα κομμάτι το οποίο δεν είναι νόμιμο. Υπάρχει μια παραβατική συμπεριφορά από συναδέλφους μου φαρμακοποιούς, είτε με φαρμακείο, είτε με φαρμακαποθήκη. Φαρμακεία πουλάνε φάρμακα σε χονδρεμπόρους για εξαγωγή. Αυτό είναι άκρως παράνομο και από τη μεριά του φαρμακείου και από τη μεριά του χονδρεμπόρου. Εμείς, σαν Σύλλογος, έχουμε καταθέσει έξι νομοθετικές ρυθμίσεις στο Υπουργείο. Ξέρω προφορικά από τον Υπουργό ότι τις έχει εγκρίνει και θα τις νομοθετήσει. Νομίζω ότι είμαστε ο μόνος κλάδος που έχει ζητήσει επισήμως νομοθετική αυστηροποίηση του πλαισίου λειτουργίας του.
- Ζητάτε μόνοι σας την αυστηροποίηση.
Δεν μπορώ να φωνάζω για το ΣΦΕΕ που φωνάζω, δεν μπορώ να φωνάζω όταν η δικιά μου η αυλή δεν είναι καθαρή.
Και για να είσαι αξιόπιστος πρέπει το σπίτι σου να είναι καθαρό. Εμείς, λοιπόν, λέμε ότι δεν μπορεί να υπάρχουν αποθήκες με 30-40 τ.μ. Αυξήστε τα τετραγωνικά σε 150. Δεν μπορεί να υπάρχουν αποθήκες σε μια χώρα που έχει 6.000 φάρμακα αδειοδοτημένα, οι οποίες εμπορεύονται 100 κωδικούς. Βάλτε ένα ελάχιστο όριο 2.000 κωδικών. Βάλτε ένα ελάχιστο οικονομικό απόθεμα. Δεν μπορεί να υπάρχουν αποθήκες με άδεια ράφια. Γιατί, προσέξτε με, με βάση τον ισχύοντα νόμο αδειοδοτούνται με μηδενικό απόθεμα. Αυτό είναι μια κληρονομιά που μας άφησε ένα από τα μνημόνια, στα πλαίσια της διευκόλυνσης της επιχειρηματικότητας: χωρίς κεφάλαιο να αγοράσει φάρμακα να λαμβάνει την άδεια. Ήμαρτον. Θα αποκτήσει κάποια στιγμή χρήματα. Του δίνουμε την άδεια, όμως, γιατί μπορεί να έχει κάποια άλλη επιχειρηματική ιδέα. Ζητήσαμε, λοιπόν, να αυστηροποιηθεί ο κλάδος. Και παράλληλα ζητήσαμε στις περιπτώσεις που συλλαμβάνουμε κάποιον Σκυλακάκη να αγοράζει φάρμακα από φαρμακεία για εξαγωγή, τόσο ο Σκυλακάκης, όσο και το φαρμακείο που πουλάει, να χάνει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Να τελειώνουμε.
Άρα, από ό,τι καταλαβαίνω, κύριε Σκυλακάκη, οι εξαγωγές είναι το πρόβλημα.
Το πρόβλημα είναι, καταρχάς, η μη σωστή παραγωγή, στο 60% των περιπτώσεων.
- Το δεύτερο είναι η μη σωστή διάθεση και όλο αυτό το «γλυκό» έρχεται και «δένει» με τις εξαγωγές και πέφτει και το «σιρόπι» των παράνομων εξαγωγών. Γιατί όταν η κάθε φαρμακαποθήκη εξάγει κάτι, το δηλώνει στον ΕΟΦ σε real time. Άρα ο ΕΟΦ έχει εικόνα. Όταν κάτι εξάγεται παράνομα, προφανώς δεν δηλώνεται, άρα η εικόνα που έχει ο ΕΟΦ θα είναι λάθος. Γιατί τα στοιχεία του παράνομου αυτού εμπορίου λείπουν από τον ΕΟΦ. Άρα ο ΕΟΦ δεν μπορεί να διαμορφώσει άποψη για την αγορά, να πει ότι απαγορεύει ή επιτρέπει μια εξαγωγή. Και αν δεν κόψεις το παράνομο, δεν μπορείς να καταλάβεις αν τελικά το νόμιμο σου κάνει ζημιά και πόση ζημιά σου κάνει αυτό. Άρα, λοιπόν, ξαναλέω: με βάση τη Διεύθυνση Υγείας της Κομισιόν, το 60% των ελλείψεων οφείλεται στη βιομηχανία, de facto, και από εκεί και πέρα έχουμε την αδιαφάνεια στη διανομή, που είναι μέγα ζητούμενο δικό μας – να καταργηθεί η αδιαφάνεια – και, τρίτον, τις παράνομες εξαγωγές. Αυτό δημιουργεί ένα περιβάλλον ελλείψεων. Όμως, θα σας πω κάτι: επειδή την Παρασκευή ήμουν στις Βρυξέλλες σε ένα ευρωπαϊκό συνέδριο, η Ελλάδα το 2024 είχε τις λιγότερες reported ελλείψεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δε λέει κάτι αυτό. Το τέλειο θα ήταν να μην υπήρχε καμία. Αλλά, εν πάση περιπτώσει, θα πρέπει να συγκρίνεσαι πάντα με ό,τι γίνεται γύρω σου.
Εκτός κι αν πούμε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα η οποία είναι αυτάρκης παραγωγής σε όλα.
Είναι σημαντικό που το λέτε, γιατί στην Ελλάδα πιστεύουμε ότι έχουμε μοναδικά προβλήματα, τεράστια, μεγάλα προβλήματα, μοναδικά, και δεν υπάρχουν και σε κανέναν άλλον στον κόσμο.
Ούτε κατά διάνοια. Τα προβλήματα που έχουμε στο φάρμακο είναι λιγότερα από οποιονδήποτε άλλο Ευρωπαίο πολίτη. Και ξαναλέω, αυτό είναι συμπέρασμα που βγήκε σε συνέδριο χονδρεμπόρων, το οποίο ήταν ακριβώς την προηγούμενη εβδομάδα.
Και πόσο κρίσιμη πιστεύετε τη συνεργασία του Υπουργείου Υγείας, των φαρμακαποθηκών και των φαρμακείων;
Τεράστια. Και της βιομηχανίας. Και βρισκόμαστε σε μια περίοδο που, αν μη τι άλλο, το Υπουργείο Υγείας ακούει ισότιμα και τους συνομιλητές. Επειδή εγώ είμαι παλιός, ας πούμε ότι έχω βιώσει και πολιτικές ηγεσίες οι οποίες δεν άκουγαν κάποιους ή άκουγαν προνομιακά κάποιους. Εδώ έχουμε, αν μη τι άλλο, και μια πολιτειακή ηγεσία στον ΕΟΦ, η οποία δείχνει τη διάθεση να παίξεις 50-50. Δηλαδή να υπηρετήσει αυτό που πρέπει να υπηρετεί θεωρητικά, την αλήθεια και το συμφέρον των πολιτών και όχι το συμφέρον του οποιοδήποτε Σκυλακάκη, για να μην χρησιμοποιήσω άλλα ονόματα.
Κύριε Σκυλακάκη, έχετε κάτσει ποτέ στο ίδιο τραπέζι όλοι μαζί, και με τη φαρμακοβιομηχανία και με τους φαρμακοποιούς και το Υπουργείο Υγείας;
Βεβαίως, βεβαίως. Αλλά θα σας πω κάτι, δυστυχώς. Πλέον, μετά από 15 χρόνια ενεργούς δράσης και ενασχόλησης με τα συνδικαλιστικά, πιστεύω ότι όταν καθόμαστε στο ίδιο τραπέζι όλοι μαζί – όχι δύο μαζί, ένας με έναν – όταν είμαστε όλοι μαζί, είναι περισσότερο τραπέζι του μουντζούρη, «ποιος θα πάρει τον μουντζούρη», παρά ένα τραπέζι ειλικρινούς συζήτησης. Οπότε, όταν έχουμε κάτσει δύο μαζί, είτε εμείς με τα φαρμακεία, είτε εμείς με τη βιομηχανία – υποθέτω τα φαρμακεία με τη βιομηχανία – η συζήτηση είναι πιο ειλικρινής. Όταν είμαστε όλοι μαζί και είναι και η πολιτική ηγεσία μαζί, είναι ένα blame game. Φταίει αυτός, φταίει αυτός, φταίει αυτός, μέχρι να δούμε τελικά πού θα κάτσει η μπίλια και ποιος φταίει. Και ξέρετε, για μένα είναι θλιβερό ότι υπάρχουν ακόμα συνδικαλιστές στους κλάδους αυτούς, στους δικούς μας, που είναι επιστημονικοί κλάδοι, αν μη τι άλλο, «παλιάς κοπής». Για μένα ο συνδικαλισμός θέλει τεκμηρίωση. Θέλει φύλλα Excel, θέλει νούμερα, θέλει μελέτες, θέλει δεδομένα, data, δεν θέλει κορώνες, δεν θέλει τσιρίδες, δεν θέλει «τα φάρμακα του παππούλη». Αυτά ανήκουν σε δεκαετίες οι οποίες κόστισαν πάρα πολλά στη χώρα. Δυστυχώς – και το λέω μετά λόγου γνώσεως – αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχει ένα έλλειμμα ποιοτικό των συνδικαλιστικών φορέων. Δεν θέλω να επεκταθώ περαιτέρω. Υπάρχει πολύς λαϊκισμός, πάντως, μέσα στο δικό μας συνδικαλισμό. Εγώ προτιμώ τον συνδικαλισμό της τεκμηρίωσης. Δεν είμαι της λογικής να βγω να φωνάζω και να κλαίω.
Σίγουρα. Ποτέ οι φωνές χωρίς τεκμηρίωση δεν φέρνουν αποτέλεσμα.
Αποτέλεσμα φέρνουν, κυρία Ντάμπου, και αυτό είναι θλιβερό, γιατί οι φωνές δημιουργούν πολιτικό κόστος.
Σωστό. Πάμε λίγο να δούμε μπροστά, να κοιτάξουμε και λίγο το μέλλον. Πώς πιστεύετε ότι, για την επόμενη, ας πούμε, πενταετία, διαμορφώνεται το περιβάλλον στην Ελλάδα όσον αφορά στο κομμάτι του φαρμάκου και μετά θα πούμε και για την Profarm;
Επειδή «μαστίγωσα» πολύ τη βιομηχανία, θα αρχίσω ανάποδα τώρα, θα τους «χαϊδέψω» λίγο. Κατ’ εμένα, λοιπόν, ένα πράγμα το οποίο είναι ολέθριο στο περιβάλλον του φαρμάκου είναι το clawback. Χτυπάει τη βιομηχανία, χτυπάει, κατά την άποψή μου, την πρόσβαση των ασθενών σε καλύτερες θεραπείες και είναι και, κατά την άποψή μου – άποψη διατυπώνω – καταχρηστικό και παράλογο. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να υπάρχουν μηχανισμοί εκπτώσεως, σε συνδυασμό με τον όγκο που πουλάς, αλλά το να σου λέω έναν χρόνο μετά ότι «μου λείπουν τόσα και φέρ’ τα εσύ», το βρίσκω εντελώς παράλογο.
Υπάρχουν και εκπτώσεις, είναι το rebate.
- Δεν έχω κάποιο πρόβλημα με το rebate, ούτε να μπουν volume rebates. Αυτό είναι απολύτως εμπορικό και είναι πολύ λογικό. Το κράτος, που είναι ο μονοψώνιος πελάτης, θα ζητάει εκπτώσεις. Αυτό μπορείς να το ενσωματώσεις σε ένα business plan, άμα έχεις εταιρεία, και να κάνεις τα πλάνα σου. Το να ρίχνεις «βελάκια στον τοίχο» πόσο θα μου έρθει το clawback του χρόνου, δεν ενσωματώνεται και δεν είναι επιχειρηματικότητα. Είναι τζόγος. Άρα, λοιπόν, το πρώτο πράγμα το οποίο πλήττει τον κλάδο και θα έπρεπε να αντικατασταθεί από κάτι πιο δίκαιο και κυρίως πιο προβλέψιμο είναι η λογική του clawback. Δεύτερον, για να μιλήσω για τον δικό μου κλάδο. Σας είπα και πριν ότι στον δικό μου κλάδο αυτή τη στιγμή είναι 140 εταιρείες.
- Η άποψή μου είναι ότι στην Ελλάδα χωράνε 6, 7, 8 Όμιλοι. Μπορεί να είναι μια εταιρεία, η Profarm, και να έχει δέκα hubs. Γιατί η Ελλάδα έχει τρεις ιδιομορφίες. Έχει νησιά – που δεν έχουν οι άλλες χώρες. Έχει πάρα πολλά ορεινά χωριά – έχουν κάποιες, αλλά όχι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες. Και δεν έχει τρένα και δρόμους. Άρα, λοιπόν, δεν μπορείς να πεις ότι θα «σερβίρω» από την Αττική όλη τη χώρα, γιατί δεν έχω τρένα για να το κάνω. Δεν έχω δρόμους. Άρα, εγώ ως Profarm, για να μπορέσω να «σερβίρω» Θεσσαλονίκη, πρέπει να έχω ένα hub εκεί. Αλλά η ελληνική αγορά έχει χώρο για 7-8 τέτοιους παίκτες. Για να καταλάβετε, στη Γερμανία είναι 6 αυτοί οι παίκτες σε μια αγορά 100 εκατομμυρίων. Η Ελλάδα έχει 140. Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Είναι παρελθούσης εποχής και θεωρώ ότι στο μέλλον σύντομα θα αλλάξει. Άλλωστε, να δώσω ένα στοιχείο αριθμητικό πάλι: οι 8 μεγαλύτεροι όμιλοι διανομής σήμερα – η Profarm και οι άλλοι 7, δηλαδή – καλύπτουμε το 76% της αγοράς. Οι υπόλοιποι 130 παίκτες καλύπτουν το 24%. Δεν είναι διατηρήσιμο, σε μακρό χρονικό ορίζοντα, αυτό. Αυτό το βλέπω στον κλάδο μου. Και βέβαια, προφανώς, η επέλαση της τεχνολογίας.
- Μιλάμε όλοι για AI, πραγματικά είμαι πεπεισμένος ότι αυτή τη στιγμή ούτε που φανταζόμαστε τι αλλαγές θα επέλθουν με την τεχνητή νοημοσύνη σε δύο χρόνια. Μέχρι τώρα δεν έχουμε εφαρμοσμένη τεχνητή νοημοσύνη σε κάποιον τομέα του επιχειρείν. Μοντέλα φτιάχνουμε και τα δοκιμάζουμε. Όταν αυτό θα είναι εφαρμοσμένο και θα πλατειάσει, θεωρώ ότι η «καταιγίδα» αλλαγών που θα έρθει είναι εντελώς μη προβλέψιμη. Πάντως, σίγουρα, σε πάρα πολλές διαδικασίες θα αλλαχθεί ο τρόπος που σκεφτόμαστε. Σήμερα οι επιχειρήσεις είναι sentiment-driven. Αν θέλετε, κινούνται περισσότερο με νοητικά και συναισθηματικά κριτήρια. Πιστεύω ότι σε τρία χρόνια θα είναι data-driven.
- Θα αλλάξει η συνθήκη και η λειτουργία της κάθε εταιρείας.
Και πώς βλέπετε το μέλλον της Profarm;
Όπως το έβλεπα το 1993, απαράλλακτο. Ως έναν δυναμικό Όμιλο που θα επεκτείνεται. Εμείς είχαμε θέσει ως στόχο, με τον συνέταιρό μου και φίλο μου, να γίνουμε ο μεγαλύτερος Όμιλος στην Ελλάδα. Αυτός ο στόχος επετεύχθη και, εφόσον επιτεύχθηκε και δεν σκεφτόμαστε να συνταξιοδοτηθούμε ακόμα, ο επόμενος είναι να καταφέρουμε να βγάλουμε για πρώτη φορά μια ελληνική εταιρεία διανομής εκτός Ελλάδας, στα Βαλκάνια. Δηλαδή, έχουμε αρχίσει ήδη και κοιτάμε τις όμορες χώρες, για να δούμε πώς μπορούμε να επεκταθούμε, διότι θα αποτελέσουμε έναν βασικό πυλώνα συνεργασίας για τα φαρμακεία όλης της βαλκανικής περιοχής. Αν θα το τελειώσουμε εμείς ή η επόμενη γενιά, μου είναι αδιάφορο. Φτάνει να τελειώσει.
Θα σκεφτόσασταν να εξαγοράσετε άλλες φαρμακαποθήκες;
Ασφαλώς και το σκέφτομαι. Να ξέρετε κάτι: στις επιτυχείς εξαγορές, το ένα και ένα συνήθως κάνει δυόμιση. Μέχρι τώρα, στις έξι εξαγορές που έχουμε κάνει, αυτό ίσχυσε στο απόλυτο. Άρα, είναι όπως λέμε στο ποδόσφαιρο, «ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει». Αυτό ίσχυε και σε εμάς. Ναι, το σκεφτόμαστε. Όμως, σκεφτόμαστε και να ιδρύσουμε εκ του μηδενός σε κάποια σημεία, ειδικά στη χώρα μας, όπου έχουμε επισημάνει σοβαρά κενά στην αγορά της διανομής.
Ναι, είναι πολύ σημαντικό. Κλείνοντας, κύριε Σκυλακάκη, τι έχετε να πείτε, τι μήνυμα περνάτε στους φαρμακοποιούς, αλλά και στους πολίτες, γιατί εκείνοι σας εμπιστεύονται καθημερινά;
Το μήνυμα το οποίο θέλω να περάσω σε όλους τους συναδέλφους, και κυρίως στους νεότερους από εμένα, είναι ότι εάν πραγματικά επιθυμούν κάτι, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να μην μπορέσουν να το πετύχουν, αρκεί να εστιάσουν σ’ αυτό. Είναι όλα θέμα της ικανότητάς σου να εστιάζεσαι, να συγκεντρώνεσαι, να χαράζεις το μονοπάτι σου και να το ακολουθείς με συνέπεια. Ότι η συνέπεια, πιθανώς, να είναι μεγαλύτερη αρετή και από την ευφυΐα. Ξέρω πάρα πολλούς ευφυείς ανθρώπους που ήταν ασυνεπείς στη δουλειά τους και δεν προχώρησαν.
Αντιγράφοντας μία φράση του Κέννεντι, να μην σκέφτεσαι τι κάνει η χώρα σου για σένα – εννοώ το Υπουργείο Υγείας, τον ΕΟΦ, αυτή η παράφραση – να δεις τι μπορείς να κάνεις εσύ για να βελτιώσεις τις συνθήκες δουλειάς σου, την ποιότητα και, συνεπώς, και τις απολαβές σου.
Σε ό,τι αφορά τους πολίτες, το μόνο που θέλω να πω είναι ότι, προφανώς, ευχαριστώ που εμπιστεύονται αυτά τα 2.000 φαρμακεία που είναι συνεργάτες μας και μπορώ να τους πω ότι είναι δέσμευση και δική μου και του συνεργάτη μου ότι θα προσπαθούμε, όσο αυτό είναι ανθρωπίνως δυνατόν, να γινόμαστε κάθε μέρα και καλύτεροι, κάθε μέρα και πιο γρήγοροι, κάθε μέρα να μπορούμε να καλύπτουμε το μέγιστο ποσοστό αναγκών τους που μπορεί να καλυφθεί. Δεν θα ήθελα να πω κάτι άλλο.
- Κύριε Σκυλακάκη, να σας ευχαριστήσω θερμά για τη συζήτηση και τις πολύ σημαντικές πληροφορίες που μοιραστήκατε μαζί μας και με το κοινό μας.
- Να είστε καλά, σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!