Τεστοστερόνη: Τα επίπεδα μειώνονται με την ηλικία, όχι με την εμμηνόπαυση

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά προωθούν την ιδέα ότι η τεστοστερόνη αποτελεί βασικό στοιχείο της ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης (Hormone Replacement Therapy – HRT ή MHT) για γυναίκες στην εμμηνόπαυση, βοηθώντας στη βελτίωση της διάθεσης, της συγκέντρωσης και της ζωτικότητας. Ως αποτέλεσμα, πολλές γυναίκες που δεν λαμβάνουν τεστοστερόνη ως μέρος της θεραπείας τους θεωρούν πως «χάνουν» κάτι σημαντικό. Ωστόσο, νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο eBioMedicine δείχνει ότι η τεστοστερόνη δεν μειώνεται εξαιτίας της εμμηνόπαυσης, αλλά λόγω της φυσιολογικής γήρανσης.

Η πτώση της τεστοστερόνης δεν σχετίζεται με την εμμηνόπαυση

Κατά την εμμηνόπαυση, όταν η έμμηνος ρύση σταματά οριστικά, τα επίπεδα οιστρογόνων μειώνονται δραστικά, προκαλώντας εξάψεις, νυχτερινούς ιδρώτες και κολπική ξηρότητα. Η θεραπεία με οιστρογόνα (MHT) βοηθά στην ανακούφιση αυτών των συμπτωμάτων. Αντίθετα, η νέα μελέτη δείχνει ότι η τεστοστερόνη δεν υφίσταται παρόμοια απότομη πτώση. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα της ορμόνης αυτής μειώνονται σταδιακά με την ηλικία και όχι όταν μια γυναίκα φτάσει στην εμμηνόπαυση.

Παλαιότερες και νεότερες μελέτες

Ήδη από το 2005, μελέτη σε 1.400 γυναίκες είχε δείξει ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης δεν μεταβάλλονται σημαντικά στην εμμηνόπαυση, αλλά αρχίζουν να μειώνονται αργά μετά την ηλικία των 20 ετών. Μια ακόμη παλαιότερη έρευνα του 2000, με 172 συμμετέχουσες, είχε καταλήξει σε παρόμοιο συμπέρασμα.

Ωστόσο, οι τότε μετρήσεις θεωρούνται περιορισμένες, καθώς τα διαθέσιμα τεστ δεν μπορούσαν να ανιχνεύσουν με ακρίβεια τις χαμηλές συγκεντρώσεις τεστοστερόνης στο γυναικείο αίμα. Με τη χρήση νέων, πιο ακριβών τεχνολογιών μέτρησης, οι επιστήμονες διαπίστωσαν το 2019 ότι η τεστοστερόνη μειώνεται κατά περίπου 25% μεταξύ 18 και 39 ετών.

Η νέα μελέτη

Η πιο πρόσφατη έρευνα εξέτασε τα επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα 1.104 γυναικών ηλικίας 40 έως 69 ετών. Οι συμμετέχουσες παρείχαν λεπτομερείς πληροφορίες για τον εμμηνορροϊκό τους κύκλο, ώστε οι επιστήμονες να γνωρίζουν εάν βρίσκονταν πριν, κατά ή μετά την εμμηνόπαυση. Από την ανάλυση αποκλείστηκαν γυναίκες που λάμβαναν φάρμακα ή είχαν καταστάσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα φυσικά επίπεδα ορμονών (π.χ. υψηλός ΔΜΣ ή κάπνισμα, που συνδέονται με αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης).

Τι έδειξαν τα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι η τεστοστερόνη μειώνεται κατά 25% περίπου μεταξύ των ηλικιών 40 και 59 ετών, ανεξάρτητα από το αν οι γυναίκες είναι προ-, περι- ή μετεμμηνοπαυσιακές. Επιπλέον, οι γυναίκες που είχαν αφαιρέσει και τις δύο ωοθήκες εμφάνισαν χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης σε σύγκριση με εκείνες που είχαν τουλάχιστον μία. Αυτό δείχνει πως οι ωοθήκες συνεχίζουν να παράγουν μια μικρή ποσότητα τεστοστερόνης και μετά την εμμηνόπαυση.

Ενδιαφέρον εύρημα ήταν και η ελαφρά αύξηση των επιπέδων τεστοστερόνης μετά τα 58–59 έτη. Παρόμοια τάση είχε καταγραφεί και το 2005, όταν διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης φτάνουν στο χαμηλότερο σημείο γύρω στα 62 έτη και στη συνέχεια αρχίζουν να ανεβαίνουν σταδιακά.

Η τεστοστερόνη στη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας

Συνδυάζοντας τα ευρήματα των τελευταίων δύο δεκαετιών, οι επιστήμονες διαμόρφωσαν μια γενική εικόνα της πορείας της τεστοστερόνης στις γυναίκες:

• Από την ηλικία των 20 έως περίπου τα 60, τα επίπεδα τεστοστερόνης μειώνονται κατά περίπου 50%.

• Μετά τα 60, παρατηρείται μια μικρή, σταδιακή αύξηση, η οποία μπορεί να συνεχιστεί ακόμη και στις δεκαετίες των 70 και 80 ετών.

Ο λόγος αυτής της αύξησης δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητός. Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης δεν συνδέονται απαραίτητα με μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, απώλεια μυϊκής μάζας ή κακή διάθεση. Αντίθετα, η σταδιακή αύξηση μετά τα 60 ενδέχεται να εξηγεί φαινόμενα όπως η αραίωση των μαλλιών ή η ανεπιθύμητη τριχοφυΐα στο πρόσωπο σε ορισμένες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.

Τι σημαίνει αυτό για τη θεραπεία με τεστοστερόνη

Η ιδέα ενός «συνδρόμου ανεπάρκειας τεστοστερόνης» στις γυναίκες της εμμηνόπαυσης προτάθηκε πριν από δύο δεκαετίες, προτού υπάρχουν ολοκληρωμένες μελέτες για τα επίπεδα της ορμόνης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Τα νέα δεδομένα αντικρούουν την αντίληψη ότι η εμμηνόπαυση προκαλεί έλλειψη τεστοστερόνης ή ότι η χορήγησή της είναι απαραίτητη σε κάθε περίπτωση.

Κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι η τεστοστερόνη μπορεί να βελτιώσει ελαφρώς τη σεξουαλική επιθυμία σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που βιώνουν μείωση της λίμπιντο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι βοηθά σε άλλα συμπτώματα, όπως η κόπωση ή η χαμηλή διάθεση. Οι διεθνείς ιατρικές οδηγίες, συνεπώς, συνιστούν τη χορήγηση τεστοστερόνης μόνο σε γυναίκες με χαμηλή σεξουαλική επιθυμία μετά την εμμηνόπαυση και όχι ως γενικό συμπλήρωμα ευεξίας.

Η νέα αυτή έρευνα αποκαθιστά μια λανθασμένη αντίληψη που έχει διαδοθεί ευρέως: η πτώση της τεστοστερόνης δεν είναι αποτέλεσμα της εμμηνόπαυσης, αλλά μια φυσική διαδικασία της γήρανσης. Η τεστοστερόνη δεν χρειάζεται να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ορμονικής θεραπείας υποκατάστασης, εκτός αν υπάρχει συγκεκριμένη ιατρική ένδειξη. Οι ερευνητές, τέλος, διερευνούν τώρα τον ρόλο της ορμόνης αυτής στη μυϊκή λειτουργία και την οστική πυκνότητα, με αποτελέσματα που αναμένονται το 2026.