Τα ζευγάρια είναι πιο πιθανό να διαγνωστούν με τις ίδιες ψυχικές διαταραχές – Δείτε γιατί

Η φράση «όμοιος τον όμοιο αγαπά» δεν αποτελεί απλώς κλισέ όταν μιλάμε για τις ερωτικές σχέσεις. Κοινές θρησκευτικές πεποιθήσεις, αξίες, πολιτικές απόψεις ή ακόμη και η μουσική προτίμηση παίζουν σημαντικό ρόλο στην έλξη και την ικανοποίηση μέσα σε μια σχέση. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε έναν λιγότερο αναμενόμενο παράγοντα που φαίνεται να φέρνει τους συντρόφους πιο κοντά: οι κοινές ψυχικές διαταραχές.

Η έρευνα σε διεθνές επίπεδο

Η ιδέα ότι οι σύντροφοι μπορεί να μοιράζονται ψυχιατρικές διαγνώσεις δεν είναι καινούρια. Ήδη από τη δεκαετία του 1960 είχαν πραγματοποιηθεί έρευνες που διερευνούσαν τους λόγους επιλογής συντρόφου, λαμβάνοντας υπόψη και την ψυχική υγεία. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι πρόσφατα δεν είχε υπάρξει μια τόσο μεγάλης κλίμακας, διαπολιτισμική ανάλυση. Ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από εθνικά συστήματα υγείας, μελετώντας πάνω από έξι εκατομμύρια ζευγάρια.

Το δείγμα περιλάμβανε πέντε εκατομμύρια ζευγάρια στην Ταϊβάν, 571.534 στη Δανία και 707.263 στη Σουηδία. Οι επιστήμονες εξέτασαν εννέα ψυχιατρικές διαταραχές: κατάθλιψη, αγχώδη διαταραχή, διαταραχή χρήσης ουσιών, διπολική διαταραχή, νευρική ανορεξία, ΔΕΠΥ, αυτισμό, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και σχιζοφρένεια. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι άτομα με διάγνωση είχαν αυξημένη πιθανότητα να παντρευτούν κάποιον με την ίδια ή παρόμοια διάγνωση, συγκριτικά με άτομα χωρίς καμία διάγνωση.

Περιορισμοί της μελέτης

Οι συγγραφείς της μελέτης αναγνώρισαν ορισμένους περιορισμούς.

• Δεν υπήρχαν δεδομένα για το πότε ακριβώς προέκυψε η διάγνωση σε σχέση με την έναρξη της σχέσης. Επομένως, δεν γνωρίζουμε αν η κοινή διάγνωση είναι αποτέλεσμα επιλογής ή αν αναπτύχθηκε μέσα στη σχέση.

• Ορισμένοι γιατροί ενδέχεται να επηρεάζουν άθελά τους τη διάγνωση, ιδίως όταν ένα ζευγάρι έχει τον ίδιο οικογενειακό γιατρό.

• Τα αποτελέσματα είναι καθαρά παρατηρητικά και δεν εξηγούν τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτές τις επιλογές.

Ψυχολογικές θεωρίες που δίνουν απαντήσεις

1. Θεωρία της ομοιοπαθητικής επιλογής (assortative mating)

Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, οι άνθρωποι επιλέγουν συντρόφους με κοινά χαρακτηριστικά. Συνήθως αυτό αφορά κοινωνικούς ή πολιτισμικούς παράγοντες, όμως η νέα μελέτη δείχνει ότι η ομοιότητα μπορεί να επεκτείνεται και στην ψυχική υγεία.
Για παράδειγμα, άτομα με αγχώδη διαταραχή ή αυτισμό μπορεί να έλκονται από συντρόφους που δίνουν προτεραιότητα στη ρουτίνα και στη δομή της καθημερινότητας, καθώς μοιράζονται παρόμοιο τρόπο σκέψης και ζωής.

2. Θεωρία της εγγύτητας

Το «φαινόμενο της απλής έκθεσης» δείχνει ότι οι άνθρωποι συχνά συνάπτουν σχέσεις με όσους βρίσκονται κοντά τους γεωγραφικά ή κοινωνικά.
Άτομα με διαταραχή χρήσης ουσιών, για παράδειγμα, είναι πιθανότερο να συναντηθούν σε χώρους όπου η χρήση ουσιών είναι συνηθισμένη, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα δημιουργίας σχέσης μεταξύ τους.

3. Θεωρία δεσμού (attachment theory)

Η θεωρία δεσμού υποστηρίζει ότι οι πρώιμες σχέσεις με τους γονείς καθορίζουν τα μετέπειτα συναισθηματικά μοτίβα. Ένα άτομο με αγχώδη δεσμό, που φοβάται την εγκατάλειψη και αναζητά συνεχώς επιβεβαίωση, μπορεί να έλκεται από κάποιον με παρόμοια μοτίβα.
Έρευνες δείχνουν ότι αγχώδεις τύποι δεσμού είναι πιο συχνοί σε άτομα με άγχος, κατάθλιψη ή διπολική διαταραχή – κάτι που εξηγεί γιατί τα άτομα αυτά τείνουν να σχετίζονται μεταξύ τους.

4. Θεωρία κοινωνικής ταυτότητας

Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, η αυτοεκτίμηση προκύπτει από την αίσθηση του «ανήκειν» σε μια ομάδα. Έτσι, όταν κάποιος συνάπτει σχέση με άτομο που μοιράζεται την ίδια ψυχική διάγνωση, ενισχύεται η αίσθηση κατανόησης και αποδοχής. Η κοινή εμπειρία δημιουργεί έναν ιδιαίτερο δεσμό, που βοηθά τα ζευγάρια να νιώσουν ότι δεν είναι μόνοι απέναντι στις δυσκολίες.

Τι σημαίνει αυτό για τα ζευγάρια;

Η μελέτη καταγράφει μόνο τη συχνότητα κοινών διαγνώσεων – δεν αποκαλύπτει την ποιότητα ή τη διάρκεια των σχέσεων. Ωστόσο, δείχνει ότι οι κοινές εμπειρίες μπορούν να ενισχύσουν την ενσυναίσθηση και την επικοινωνία. Η ύπαρξη συντρόφου που κατανοεί από πρώτο χέρι τις δυσκολίες της ψυχικής υγείας μπορεί να προσφέρει στήριξη και ανακούφιση που δύσκολα παρέχεται από κάποιον που δεν έχει παρόμοια εμπειρία.

Η έρευνα φωτίζει έναν ιδιαίτερο μηχανισμό επιλογής συντρόφων, όπου η ψυχική υγεία παίζει καθοριστικό ρόλο. Αν και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να κατανοήσουμε τις αιτίες, είναι ξεκάθαρο ότι οι κοινές εμπειρίες –θετικές ή αρνητικές– αποτελούν γέφυρα που ενώνει τους ανθρώπους.