Στρουθοκαμηλισμός: Πότε αρχίζουμε να αγνοούμε τις πληροφορίες;

Σε έναν κόσμο πλημμυρισμένο από πληροφορίες, πολλές φορές η αποφυγή της αλήθειας μπορεί να φαντάζει βολική. Δεν θέλετε να ακούσετε τι θα πει ο γιατρός; Απλώς δεν κλείνετε ραντεβού. Ο αγαπημένος πολιτικός σας λέει κάτι με το οποίο διαφωνείτε; Μπορεί να αγνοηθεί με ένα απλό «σκρολάρισμα». Ο στρουθοκαμηλισμός είναι η τάση των ενηλίκων να αποφεύγουν πληροφορίες που προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα ή ανησυχία.

Αλλά πότε μετατρέπουμε τη φυσική περιέργεια σε αποφυγή; Τα παιδιά είναι γνωστά για την αδιάκοπη αναζήτηση γνώσης μέσα από ερωτήσεις. Πότε όμως «βγάζουμε φτερά» και αποφασίζουμε ότι, τελικά, οι θερμίδες σε ένα κομμάτι κέικ δεν μας αφορούν; Αυτό ακριβώς διερεύνησε μια ομάδα ερευνητών στο University of Chicago. Στη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Psychological Science, η ομάδα με επικεφαλής την μεταδιδακτορική ερευνήτρια Radhika Santhanagopalan, Ph.D., διαπίστωσε ότι όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, η τάση τους να αποφεύγουν πληροφορίες γίνεται πιο έντονη.

Από την περιέργεια στην αποφυγή

Στα πέντε και έξι χρόνια, τα παιδιά αναζητούν ενεργά πληροφορίες, θέλοντας να μάθουν τα πάντα. Ωστόσο, μεταξύ 7 και 10 ετών, τα παιδιά αρχίζουν να αποφεύγουν πληροφορίες που προκαλούν αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, μπορεί να μην θέλουν να μάθουν γιατί η αγαπημένη τους καραμέλα είναι κακή για τα δόντια τους, ενώ δεν έχουν πρόβλημα να μάθουν γιατί η λιγότερο αγαπημένη τους καραμέλα είναι επιβλαβής. Η Santhanagopalan εξηγεί: «Για να κατανοήσουμε την προέλευση των αποφάσεων και πώς αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, η μόνη ομάδα που μπορεί να μας δώσει γνώση είναι τα παιδιά».

Γιατί η άγνοια φαίνεται ευτυχία

Η ίδια ερευνήτρια συνδύασε γνώσεις από την επιχειρηματική και την ψυχολογική επιστήμη. Στα μαθήματα επιχειρήσεων, οι ενήλικες συχνά αποφεύγουν πληροφορίες που θα τους έβλαπταν, όπως η πτώση μιας μετοχής ή αρνητικά αποτελέσματα εξετάσεων. Στην παιδική ηλικία, όμως, συμβαίνει το αντίθετο: τα παιδιά είναι περίεργα και αναζητούν γνώση. Η μελέτη επιχείρησε να καταγράψει πέντε λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι μπορεί να επιλέγουν συνειδητά την άγνοια:

1. Να αποφύγουν αρνητικά συναισθήματα όπως άγχος ή απογοήτευση.

2. Να αποφύγουν αρνητικές πληροφορίες για την κοινωνική τους αποδοχή ή ικανότητα.

3. Να αποφύγουν προκλήσεις στις πεποιθήσεις τους.

4. Να προστατεύσουν τις προτιμήσεις τους.

5. Να ενεργήσουν προς το συμφέρον τους, προσπαθώντας ταυτόχρονα να φαίνονται δίκαιοι.

Μέσα από πειράματα με παιδιά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, αρχίζουν να επιδεικνύουν αυτές τις αποφυγές, εκτός από την περίπτωση της ακαδημαϊκής τους ικανότητας. Σε τεστ όπου τα παιδιά απέτυχαν, η περιέργεια παρέμενε ενεργή, πιθανώς λόγω της κουλτούρας της «αναπτυξιακής νοοτροπίας» που διδάσκεται στο σχολείο.

Η «ηθική ευελιξία»

Οι επιστήμονες εξέτασαν επίσης πότε τα παιδιά αρχίζουν να εκμεταλλεύονται την ηθική ασάφεια για προσωπικό όφελος. Σε ένα πείραμα, τα παιδιά επέλεγαν μεταξύ δύο δοχείων με αυτοκόλλητα για τον εαυτό τους και για έναν άλλο συμμετέχοντα. Η ποσότητα για τον συνεργάτη ήταν κρυφή. Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε κόστος να γνωρίζουν την αλήθεια, τα μεγαλύτερα παιδιά αποφεύγουν τις πληροφορίες, επιτρέποντας τους να κάνουν επιλογές προσωπικού οφέλους χωρίς τύψεις. Η Santhanagopalan σημειώνει: «Αυτή η «κουρτίνα άγνοιας» επιτρέπει στα παιδιά να ενεργούν προς το συμφέρον τους ενώ διατηρούν την ψευδαίσθηση της δικαιοσύνης».

Πώς να αποφύγουμε την αποφυγή

Η αποφυγή αρνητικών πληροφοριών έχει κάποια λογική: οι πληροφορίες μπορούν να προκαλέσουν φόβο, σύγχυση ή παραλυτικό άγχος. Όμως, υπερβολική αποφυγή μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική πόλωση, ιδεολογική ακαμψία ή λανθασμένες αποφάσεις.

Η Santhanagopalan προτείνει να αναρωτηθούμε γιατί αποφεύγουμε κάτι και να επικεντρωθούμε στα μακροπρόθεσμα οφέλη της γνώσης. Η ανατροφοδότηση και η αντιμετώπιση της αβεβαιότητας από μικρή ηλικία μπορούν να μειώσουν την τάση για αποφυγή. Όταν όλα τα άλλα αποτύχουν, η ίδια συμβουλεύει: ακολουθήστε την περιέργειά σας, όπως κάνουν τα παιδιά.