Σε περιόδους έντονου στρες, η ικανότητα ενός ατόμου να σκέφτεται καθαρά και να λαμβάνει ορθές αποφάσεις μπορεί να μειωθεί αισθητά. Όμως το στρες δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο για όλους – επηρεάζει διαφορετικά τους ανθρώπους, ανάλογα με την ηλικία, την προσωπικότητα και τις κοινωνικές συνθήκες. Μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο Washington στο Σεντ Λούις προσφέρει σημαντικές απαντήσεις για το πώς το ψυχολογικό στρες διαμορφώνει τη συμπεριφορά και την κοινωνική στάση μας.
Το στρες «κλέβει» τη συμπόνια
Σύμφωνα με τους ερευνητές, όσο περισσότερο στρες βιώνει ένα άτομο, τόσο λιγότερα ψυχικά αποθέματα διαθέτει για να δείξει κατανόηση, ανοχή και συμπόνια προς τους άλλους. Η συνεχής συναισθηματική πίεση φαίνεται να «στραγγίζει» την ικανότητα του εγκεφάλου να λειτουργεί με ενσυναίσθηση, καθιστώντας τους ανθρώπους πιο αντιδραστικούς, νευρικούς και λιγότερο συνεργάσιμους.
Η καθηγήτρια Sandra Hale και οι συνεργάτες της ανέλυσαν δεδομένα από προηγούμενες έρευνες κατά την πανδημία COVID-19 και διαπίστωσαν ότι οι νεότερες ηλικιακές ομάδες είχαν ήδη υψηλά επίπεδα ψυχολογικής πίεσης πολύ πριν την πανδημία. Κατά τη διάρκεια των lockdown, τα επίπεδα άγχους αυξήθηκαν σε όλες τις ηλικίες, όμως επέστρεψαν σε «φυσιολογικά» επίπεδα μετά την άρση των περιορισμών – κυρίως για τους μεγαλύτερους σε ηλικία.
Ο ρόλος της προσωπικότητας στις αποφάσεις
Η νέα μελέτη επικεντρώθηκε σε παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις σε περιόδους κρίσης. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις που αξιολογούσαν το επίπεδο στρες, τον βαθμό νευρωτισμού (τάση για αρνητικές αντιδράσεις στο στρες) και την ικανότητα για συμπόνια — ένα σύνολο χαρακτηριστικών όπως αλτρουισμός, εμπιστοσύνη και ενσυναίσθηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως όσο υψηλότερος ήταν ο νευρωτισμός, τόσο χαμηλότερη ήταν η συμπόνια και η ανοχή προς μέτρα όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση και η χρήση μάσκας. Αντίθετα, οι άνθρωποι με μεγαλύτερη ικανότητα για συμπόνια έτειναν να τηρούν πιο πιστά τα μέτρα δημόσιας υγείας.
Το στρες επηρεάζει ακόμα και τις υγειονομικές αποφάσεις
Ένα παράδοξο εύρημα της μελέτης ήταν πως τα άτομα με μεγαλύτερη ψυχολογική πίεση ήταν πιο πιθανό να εμβολιαστούν. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το εμβόλιο προσέφερε μια αίσθηση ελέγχου και μείωσης του άγχους, καθώς ήταν μια «μοναδική πράξη» που φαινόταν να λύνει ένα μέρος του προβλήματος. Ωστόσο, για τα μέτρα που απαιτούσαν συνεχή προσωπική προσπάθεια — όπως η αποφυγή κοινωνικών επαφών — το άγχος λειτουργούσε αποτρεπτικά.
Ιδιαίτερα οι νεότεροι άνθρωποι, πιο ευαίσθητοι στο ψυχολογικό βάρος του κοινωνικού περιορισμού, αντιδρούσαν αρνητικά σε τέτοιου είδους μηνύματα. Ο καθηγητής Joel Myerson σημειώνει πως τα «φοβικά» μηνύματα μπορεί να είναι αποτελεσματικά για την προώθηση του εμβολιασμού, αλλά πιθανότατα δεν αποδίδουν το ίδιο σε στρατηγικές που απαιτούν συνεχή αυτοπειθαρχία και κοινωνική στέρηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο φόβος μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Με την ηλικία αυξάνεται η συμπόνια
Ένα θετικό εύρημα της έρευνας είναι ότι, όσο μεγαλώνουμε, ο νευρωτισμός τείνει να μειώνεται και η ικανότητα για συμπόνια να αυξάνεται. Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι φαίνεται να διαχειρίζονται καλύτερα το άγχος και να διατηρούν πιο υγιείς κοινωνικές σχέσεις, παρά τις απώλειες ή τις δυσκολίες που βιώνουν. Επιπλέον, οι ηλικιωμένοι βασίζονται περισσότερο σε βαθύτερες και ουσιαστικές σχέσεις, αντί για επιφανειακές κοινωνικές επαφές μέσω των social media — κάτι που ενδεχομένως τους προστατεύει από την μοναξιά και την ψυχολογική φθορά.
Η νέα «πανδημία» είναι το άγχος
Ο Myerson καταλήγει ότι αν θέλουμε να ενισχύσουμε τη συλλογική ευθύνη και την κοινωνική αλληλεγγύη, πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε την αυξανόμενη ψυχολογική πίεση — ειδικά στις νεότερες ηλικίες. Το στρες δεν είναι απλώς ένα προσωπικό πρόβλημα. Είναι κοινωνικό, πολιτικό και δημόσιας υγείας. Όπως χαρακτηριστικά είπε: «Είναι σαν να είχαμε ήδη μια πανδημία στρες και μετά ήρθε και η COVID να την επικαλύψει». Το συμπέρασμα είναι σαφές: για να μπορούμε να νοιαζόμαστε πραγματικά για τους άλλους, πρέπει πρώτα να φροντίσουμε τον εαυτό μας — και αυτό ξεκινά με την αναγνώριση και αντιμετώπιση του στρες.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!