Σπονδυλική στήλη: Πώς διαμορφώνει τη σεξουαλική συμπεριφορά;

Για δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι ο εγκέφαλος ελέγχει τη σεξουαλική συμπεριφορά του άνδρα—την διέγερση, το φλερτ και τη συνουσία—ενώ η σπονδυλική στήλη απλώς εκτελούσε την τελική πράξη: την εκσπερμάτιση. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη από το Ίδρυμα Champalimaud (CF) αμφισβητεί αυτήν την απλή διαίρεση, αποκαλύπτοντας ότι ένα κεντρικό κυκλικό νευρικό δίκτυο στη σπονδυλική στήλη εμπλέκεται όχι μόνο στην εκσπερμάτιση, αλλά και στη διέγερση και στη διαμόρφωση της «χορογραφίας» της σεξουαλικής πράξης.

«Η σπονδυλική στήλη δεν είναι απλώς ένας παθητικός δίαυλος που εκτελεί εντολές του εγκεφάλου», αναφέρει η Susana Lima, επικεφαλής της Neuroethology Lab στο CF και ανώτερη συγγραφέας της μελέτης. «Ενσωματώνει αισθητηριακά ερεθίσματα, ανταποκρίνεται στη διέγερση και προσαρμόζει τις εξόδους της ανάλογα με την εσωτερική κατάσταση του οργανισμού. Είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο φανταζόμασταν».

Οι νευρώνες που ελέγχουν την εκσπερμάτιση

Η ομάδα ξεκίνησε με ένα απλό αλλά καθοριστικό ερώτημα: ποιοι νευρώνες ελέγχουν τον μυ που ευθύνεται για την εκσπερμάτιση; Ο μυς αυτός, ονομαζόμενος bulbospongiosus (BSM), βρίσκεται κάτω από το πέος και είναι κρίσιμος για την εκτίναξη του σπέρματος. Όταν ο άνδρας εκσπερματώνει, ο BSM ενεργοποιείται με ένα χαρακτηριστικό μοτίβο που λειτουργεί σαν «υπογραφή» της εκσπερμάτισης.

Η ομάδα εντόπισε νευρώνες που εκφράζουν τη γαλανίνη (Gal⁺) και παρατήρησε ότι τα άξονά τους συνδέονται απευθείας με τους κινητικούς νευρώνες του BSM. Μέσω ηλεκτροφυσιολογίας, επιβεβαιώθηκε ότι η ενεργοποίηση των Gal⁺ νευρώνων προκαλεί εκπομπή σήματος στον BSM, επιβεβαιώνοντας μια άμεση και διεγερτική σύνδεση.

Σημαντικό είναι ότι οι Gal⁺ νευρώνες δέχονται αισθητηριακά ερεθίσματα από τα γεννητικά όργανα. Σε ποντίκια όπου η σπονδυλική στήλη είχε αποκοπεί από τον εγκέφαλο, μια απλή διέγερση του πέους ενεργοποιούσε τόσο τους Gal⁺ νευρώνες όσο και τον BSM. Αυτό επιβεβαιώνει ότι το κύκλωμα ανταποκρίνεται σε σεξουαλικά ερεθίσματα ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο.

Ενεργοποίηση του κυκλώματος

Η ομάδα χρησιμοποίησε ηλεκτρική διέγερση και optogenetics για να ενεργοποιήσει επιλεκτικά τους Gal⁺ νευρώνες σε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια. Στους αρουραίους, η διέγερση των νευρώνων αυτών προκαλεί αξιόπιστα εκσπερμάτιση. Στα ποντίκια, ωστόσο, η απάντηση ήταν πιο σύνθετη: η διέγερση προκαλούσε μόνο την ενεργοποίηση του BSM, αλλά όχι πραγματική εκσπερμάτιση, υποδεικνύοντας ότι το κύκλωμα αναστέλλεται από σήματα του εγκεφάλου μέχρι τη σωστή στιγμή.

Οι Gal⁺ νευρώνες φαίνεται να ενσωματώνουν την εσωτερική κατάσταση του οργανισμού, καθώς μετά από μια εκσπερμάτιση η διέγερση δεν προκαλεί απάντηση. Με άλλα λόγια, η σπονδυλική στήλη «γνωρίζει» εάν το ζώο έχει ήδη ολοκληρώσει την πράξη και ρυθμίζει αναλόγως την ετοιμότητα.

Από τα ποντίκια στον άνθρωπο

Η μελέτη δείχνει ότι τα ποντίκια μπορεί να αποτελούν καλύτερο μοντέλο για τη μελέτη της ανθρώπινης σεξουαλικότητας από τους αρουραίους. Στους αρουραίους η εκσπερμάτιση είναι σχεδόν αντανακλαστική, ενώ στα ποντίκια η διαδικασία απαιτεί πολλαπλές επαφές και κινήσεις, περισσότερο παρόμοια με τον ανθρώπινο μηχανισμό.

Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει την παραδοσιακή άποψη ότι ο εγκέφαλος απλώς δίνει εντολές στη σπονδυλική στήλη. Αντίθετα, οι δύο δομές βρίσκονται σε διαρκή διάλογο, με τους Gal⁺ νευρώνες να επεξεργάζονται αισθητηριακά σήματα, να ρυθμίζουν την κινητική έξοδο και να συντονίζουν τη σεξουαλική συμπεριφορά.

Πρακτικές συνέπειες

Τα ευρήματα ανοίγουν νέους δρόμους για την κατανόηση σεξουαλικών δυσλειτουργιών και προβλημάτων στύσης. Η αναγνώριση της σπονδυλικής στήλης ως ενεργού συμμετέχοντα στην σεξουαλική συμπεριφορά προσφέρει νέα ερευνητικά μονοπάτια και πιθανές θεραπευτικές προσεγγίσεις. Όπως καταλήγει η ομάδα, η σπονδυλική στήλη δεν είναι απλώς αγωγός εντολών: είναι συνεργάτης, κρίσιμος για την αρμονική εκτέλεση της σεξουαλικής συμπεριφοράς και τη ρύθμιση της εκσπερμάτισης.