Social media: Πώς σχετίζονται με τον διαδικτυακό εκφοβισμό;

Ένα πρόσφατο ερευνητικό έργο του Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας της Νορβηγίας (NTNU) αποκαλύπτει ότι η σχέση ανάμεσα στη χρήση των κοινωνικών δικτύων και τον διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying) δεν είναι όσο απλή πιστεύαμε. Αν και η ενεργή συμμετοχή στα social media όντως συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο να γίνει κάποιος θύμα εκφοβισμού, οι λεπτομέρειες δείχνουν ότι ο τρόπος συμμετοχής έχει μεγάλη σημασία.

Τι έδειξε η έρευνα

Η μελέτη βασίστηκε σε 781 εφήβους (ηλικίας 12 έως 18 ετών) από την περιοχή Trondheim και χρησιμοποίησε πολύχρονα δεδομένα, καταγράφοντας τη χρήση των social media και τις εμπειρίες τους από cyberbullying κάθε δύο χρόνια. Οι ερευνητές κατέγραψαν δύο κύριες κατηγορίες χρήσης social media:

1. Αυτο-προσανατολισμένη χρήση (“self-oriented use”): δημοσίευση φωτογραφιών, ενημερώσεων, προσωπικών σκέψεων – δηλαδή ό,τι οι έφηβοι μοιράζονται στο δικό τους προφίλ.

2. Άλλου-προσανατολισμένη χρήση (“other-oriented use”): αλληλεπίδραση με αναρτήσεις άλλων (σχόλια, «like»)

Το ενδιαφέρον εύρημα είναι ότι οι έφηβοι που, κατά μέσο όρο, δημοσιεύουν περισσότερο από τους συνομηλίκους τους – οι λεγόμενοι «postaholics» – είναι πιο πιθανό να γίνουν θύματα cyberbullying. Ωστόσο, η αύξηση της δικής τους συνηθισμένης δραστηριότητας (δηλαδή όταν ένας συγκεκριμένος έφηβος αρχίζει να δημοσιεύει περισσότερο από ό,τι συνήθιζε) δεν δείχνει να αυξάνει ο κίνδυνος εκφοβισμού σε βάθος χρόνου. Παράλληλα, η χρήση των social media με σκοπό το like και τα σχόλια δεν συνδέθηκε σημαντικά με την θυματοποίηση από διαδικτυακό εκφοβισμό.

Τι σημαίνουν αυτά τα αποτελέσματα

Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα ευρήματα δείχνουν πως δεν αρκεί να πούμε απλά στα παιδιά «μείωσε τον χρόνο σου στα social media» για να προληφθεί ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Αντίθετα, η πρόληψη πρέπει να στραφεί σε πιο δομικά και κοινωνικά επίπεδα:

• Πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων: Να υπάρχει αυστηρότερη εποπτεία / moderation περιεχομένου και εκφοβιστικού περιεχομένου.

• Κρατικές πολιτικές: Να επιβληθούν όρια ηλικίας, κανόνες και πολιτικές που μειώνουν τους κινδύνους για τους νεότερους χρήστες.

• Εκπαίδευση: Να διδάσκονται στους εφήβους έννοιες «ψηφιακής ευημερίας» (digital well-being), πώς να διαχειρίζονται σχέσεις με συνομηλίκους στο διαδίκτυο και να αναπτύσσουν υγιείς κοινωνικές συμπεριφορές.

Η σημασία της αυτο-δημοσίευσης (“posting”)

Το στοιχείο ότι η αυξημένη δημοσίευση σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο θυματοποίησης έχει πρακτικές συνέπειες. Οι νέοι που δημοσιεύουν πολύ συχνά μπορεί να γίνουν πιο “ορατοί” ή “ευάλωτοι” στο να δεχτούν αρνητικά σχόλια, επίθεση ή παρενόχληση. Αλλά το ότι η αύξηση της δραστηριότητας από το ίδιο άτομο δεν οδηγεί απαραίτητα σε μελλοντικό εκφοβισμό δείχνει ότι δεν υπάρχει μια απλή “γραμμική σχέση”. Δεν είναι μόνο η “ποσότητα” αλλά η “συνήθεια” και η “συνολική συμπεριφορά” που έχουν σημασία.

Πιο ευρύ κοινωνικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η αντιμετώπιση του cyberbullying δεν μπορεί να είναι ατομική υπόθεση: πρέπει να εμπλέξει σχολεία, κυβερνήσεις και τις ίδιες τις πλατφόρμες.

• Στο σχολικό περιβάλλον, μπορεί να ενισχυθεί το πρόγραμμα εκπαίδευσης για ψηφιακή συμπεριφορά, ώστε οι έφηβοι να μαθαίνουν πώς να αλληλεπιδρούν με ασφάλεια και σεβασμό στο διαδίκτυο.

• Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να έχουν πιο αποτελεσματικά εργαλεία για την αναγνώριση και αντιμετώπιση εκφοβιστικής συμπεριφοράς.

• Πολιτικές σε εθνικό επίπεδο μπορούν να ορίσουν όρια ηλικίας, να απαιτούν πιο αυστηρούς όρους υπηρεσίας και να ενισχύσουν την προστασία των ανηλίκων.

Η νέα έρευνα δείχνει ότι δεν αρκεί απλώς να “κόψουμε” τη χρήση των social media για να περιορίσουμε τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη: οι έφηβοι που δημοσιεύουν συχνά (“postaholics”) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, αλλά δεν ισχύει απαραίτητα ότι η αύξηση της δραστηριότητάς τους οδηγεί σε μελλοντικό εκφοβισμό.

Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το cyberbullying, χρειάζονται δομικές παρεμβάσεις: πλατφόρμες με καλύτερη εποπτεία, πολιτικές προστασίας ανηλίκων και εκπαίδευση για ψηφιακή ευημερία στα σχολεία. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλέστερο διαδικτυακό περιβάλλον για τους νέους — ένα περιβάλλον όπου θα μπορούν να εκφράζονται, να συνδέονται, αλλά και να προστατεύονται από τις αρνητικές συνέπειες του διαδικτύου.