Σεξουαλική βία σε συγκρούσεις: Σοκαριστικά στοιχεία από την ετήσια έκθεση του ΟΗΕ

Η ετήσια Έκθεση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για τη Σεξουαλική Βία που Σχετίζεται με Συγκρούσεις φέρνει στο φως ανησυχητικά ευρήματα: τόσο κρατικοί όσο και μη κρατικοί δρώντες ευθύνονται για σοβαρές παραβιάσεις σε 21 χώρες, με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στη Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (CAR), στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (DRC), στην Αϊτή, στη Σομαλία και στο Νότιο Σουδάν.

Ποιοι είναι τα θύματα

Η μεγάλη πλειονότητα των θυμάτων είναι γυναίκες και κορίτσια (92%), ωστόσο στο στόχαστρο μπαίνουν επίσης άνδρες, αγόρια, άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητες φύλου, καθώς και μειονότητες φυλετικές και εθνοτικές. Ακόμη και άτομα με αναπηρίες έχουν πέσει θύματα, με τις ηλικίες να κυμαίνονται από μόλις 1 έως 75 ετών.

Η Ειδική Αντιπροσωπεία για τη Σεξουαλική Βία σε Συγκρούσεις τονίζει πως οι αριθμοί αυτοί δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως την παγκόσμια διάσταση του προβλήματος, καθώς η σιωπή, το στίγμα και ο φόβος οδηγούν πολλούς επιζώντες στο περιθώριο χωρίς να καταγράφονται επίσημα.

Βία στα κέντρα κράτησης

Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα της έκθεσης είναι η αύξηση των περιστατικών σεξουαλικής βίας σε χώρους κράτησης. Η πρακτική αυτή χρησιμοποιείται ως μέσο βασανιστηρίου, ταπείνωσης ή εκβιασμού για την απόσπαση πληροφοριών. Αν και τα περισσότερα θύματα είναι άνδρες και αγόρια, δεν λείπουν και τα περιστατικά με γυναίκες και κορίτσια.

Όπλο πολέμου και ελέγχου

Οι ένοπλες μη κρατικές ομάδες αξιοποιούν τη σεξουαλική βία ως εργαλείο για να εδραιώσουν τον έλεγχό τους πάνω σε εδάφη και πόρους, αλλά και για να επιβάλουν ακραίες ιδεολογίες. Παράγοντες όπως η ευρεία κυκλοφορία όπλων, οι μαζικές εκτοπίσεις και η επισιτιστική ανασφάλεια ενισχύουν τον κίνδυνο και αφήνουν άμαχο πληθυσμό απροστάτευτο.

Εμπόδια στην ανθρωπιστική βοήθεια

Συχνά, οι πλευρές της σύγκρουσης παρεμποδίζουν ή περιορίζουν την ανθρωπιστική πρόσβαση. Η καταστροφή νοσοκομείων, οι επιθέσεις σε γιατρούς και ανθρωπιστικούς φορείς και οι συνεχείς απειλές δυσκολεύουν την παροχή σωτήριας βοήθειας στους επιζώντες. Η Ειδική Αντιπρόσωπος Πραμίλα Πάτεν προειδοποιεί πως η κατάσταση αυτή αφήνει τα θύματα χωρίς ουσιαστική στήριξη και αυξάνει τον κίνδυνο περαιτέρω περιθωριοποίησης.

Έλλειψη συμμόρφωσης με το διεθνές δίκαιο

Η έκθεση απαριθμεί 63 κρατικούς και μη κρατικούς δρώντες που θεωρούνται αξιόπιστα ύποπτοι ή υπεύθυνοι για πρότυπα σεξουαλικής βίας σε εμπόλεμες περιοχές. Αν και η συμμόρφωση με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο παραμένει χαμηλή, υπάρχουν ορισμένες δεσμεύσεις για λογοδοσία και καταπολέμηση του φαινομένου.

Ο Γενικός Γραμματέας καλεί τα συμβούλια κυρώσεων του ΟΗΕ να στοχεύσουν επίμονους δράστες, υπενθυμίζοντας ότι η σεξουαλική και έμφυλη βία είναι πλέον ρητά κυρώσιμη στο πλαίσιο των μέτρων κατά της τρομοκρατίας, που αφορούν οργανώσεις όπως το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα.

Νέες καταχωρήσεις

Στους νεοκαταχωρημένους δράστες περιλαμβάνονται η Résistance pour un Etat de Droit (RED) Tabara στη ΛΔ Κονγκό, υπεύθυνη για μαζικούς βιασμούς το 2024, καθώς και δύο κρατικοί φορείς στη Λιβύη – η Υπηρεσία Καταπολέμησης Οργανωμένου Εγκλήματος και Τρομοκρατίας (DACOT) και το Τμήμα Καταπολέμησης Παράνομης Μετανάστευσης (DCIM) – μαζί με την μη κρατική Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας.

Επιπλέον, η Χαμάς καταχωρήθηκε με βάση επαληθευμένες πληροφορίες του ΟΗΕ για σεξουαλική βία κατά την αιχμαλωσία ομήρων στη Γάζα, αλλά και κατά τη διάρκεια των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου 2023.

Ισραήλ και Ρωσία «υπό παρακολούθηση»

Για πρώτη φορά, η έκθεση αναφέρει χώρες που βρίσκονται «υπό επιτήρηση» για πιθανή μελλοντική καταχώρηση. Μεταξύ αυτών το Ισραήλ και η Ρωσία, λόγω σοβαρών ανησυχιών για επαναλαμβανόμενα περιστατικά σεξουαλικής βίας από ένοπλες δυνάμεις και συνεργαζόμενες ομάδες.

Έκκληση για λογοδοσία και πρόληψη

Η Έκθεση καλεί όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να:

• εκδώσουν σαφείς εντολές απαγόρευσης της σεξουαλικής βίας,

• διασφαλίσουν την τιμωρία των δραστών,

• επιτρέψουν την απρόσκοπτη πρόσβαση του ΟΗΕ για παρακολούθηση και παροχή υπηρεσιών.

Η Πραμίλα Πάτεν υπογραμμίζει: «Δεν αρκεί η αλληλεγγύη. Χρωστάμε στους επιζώντες μια ζωή αξιοπρέπειας και αποφασιστική δράση για την πρόληψη και την εξάλειψη αυτών των εγκλημάτων».