Σεξ ως μηχανισμός αντιμετώπισης: Όταν η απόλαυση καλύπτει τον πόνο

Το σεξ, εκτός από πηγή ευχαρίστησης και σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων, μπορεί να λειτουργήσει — και συχνά λειτουργεί — ως μηχανισμός αντιμετώπισης ψυχολογικών καταστάσεων. Πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν στη σεξουαλική επαφή ως τρόπο διαφυγής από το άγχος, τη μοναξιά, τη θλίψη ή ακόμη και την τραυματική εμπειρία. Όμως πότε αυτή η συμπεριφορά γίνεται προβληματική;

Τι σημαίνει “σεξ ως μηχανισμός αντιμετώπισης”;

Όταν το άτομο χρησιμοποιεί τη σεξουαλική πράξη για να ρυθμίσει τα συναισθήματά του, να αποδράσει από τον ψυχικό πόνο ή να νιώσει προσωρινή ανακούφιση, τότε το σεξ παύει να είναι απλώς μια έκφραση οικειότητας και μετατρέπεται σε εργαλείο επιβίωσης. Αυτό δεν είναι απαραίτητα αρνητικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το σεξ μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από το στρες, να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση ή να αποκαταστήσει την αίσθηση σύνδεσης σε περιόδους απομόνωσης. Ωστόσο, όταν αυτή η ανάγκη γίνεται εμμονική ή καταναγκαστική, μπορεί να υποκρύπτει βαθύτερα προβλήματα.

Γιατί κάποιοι καταφεύγουν στο σεξ για να νιώσουν καλύτερα;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποιος επιλέγει το σεξ ως «παυσίπονο» για τη ψυχή:

• Άγχος και στρες: Η σεξουαλική επαφή απελευθερώνει ενδορφίνες και οξυτοκίνη, ορμόνες που προκαλούν ευχαρίστηση και ηρεμία.

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Το σεξ μπορεί να προσφέρει προσωρινή επιβεβαίωση ή αίσθηση ότι το άτομο είναι επιθυμητό.

• Μοναξιά: Η σωματική επαφή γεμίζει προσωρινά το συναισθηματικό κενό.

• Κατάθλιψη ή τραύμα: Η έντονη σωματική εμπειρία του σεξ μπορεί να «μουδιάσει» τον ψυχικό πόνο, όπως συμβαίνει και με άλλες μορφές εθισμού.

Όταν το σεξ γίνεται παγίδα

Αν και το σεξ μπορεί να προσφέρει παροδική ανακούφιση, η κατάχρησή του ενδέχεται να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο. Οι συνέπειες περιλαμβάνουν:

• Ενοχή και ντροπή μετά την πράξη, ειδικά αν αυτή δεν βασίστηκε σε πραγματική επιθυμία αλλά σε ανάγκη για εκτόνωση.

• Καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά, με συνεχείς αναζητήσεις συντρόφων ή σεξουαλικών εμπειριών, χωρίς αίσθηση ικανοποίησης.

• Διακινδύνευση υγείας μέσω επικίνδυνων σεξουαλικών πρακτικών ή μη προστατευμένου σεξ.

• Συναισθηματική αποσύνδεση από τον/την σύντροφο και αδυναμία ανάπτυξης βαθύτερων δεσμών.

Όταν η σεξουαλικότητα χάνει τη συνειδητότητα και τη συναισθηματική της διάσταση, μπορεί να γίνει εργαλείο αποφυγής αντί για έκφραση οικειότητας και σύνδεσης.

Διαχωρίζοντας την υγιή επιθυμία από την ανάγκη διαφυγής

Η υγιής σεξουαλική επιθυμία προκύπτει από τη σύνδεση με το σώμα, την εγγύτητα με τον σύντροφο και τη θετική εικόνα εαυτού. Αντίθετα, όταν το σεξ γίνεται μόνος τρόπος για να “νιώσει καλά” κάποιος, ή όταν το άτομο αναζητά συνεχώς σεξουαλικές εμπειρίες για να ξεφύγει από την πραγματικότητα, τότε ενδέχεται να πρόκειται για σεξουαλική εξάρτηση ή άλλη ψυχολογική δυσκολία.

Η σημασία της ψυχολογικής διερεύνησης

Η σεξουαλική συμπεριφορά μπορεί να είναι καθρέφτης της ψυχικής κατάστασης. Αν κάποιος παρατηρεί πως:

• χρησιμοποιεί το σεξ για να “ξεχάσει”

• νιώθει κενός/ή μετά από σεξουαλικές πράξεις

• δεν μπορεί να διαχειριστεί δύσκολα συναισθήματα χωρίς τη σεξουαλική εκτόνωση
  τότε ίσως χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει τις υποκείμενες ανάγκες, να διαχειριστεί τον πόνο χωρίς να καταφεύγει σε παροδικές λύσεις, και να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με τη σεξουαλικότητα.

Επαναπροσδιορίζοντας το σεξ ως θετική εμπειρία

Το σεξ δεν πρέπει να είναι ντροπή ούτε απαγορευμένο θέμα. Είναι μια φυσική έκφραση του ανθρώπινου εαυτού. Το ζητούμενο είναι να το ζει κανείς με επίγνωση, σεβασμό προς τον εαυτό του και τον άλλον, και όχι ως εργαλείο αποφυγής του πόνου. Μπορεί να αποτελέσει μέσο σύνδεσης, αυτογνωσίας, απόλαυσης και θεραπείας — όταν συμβαίνει με υγιείς συναισθηματικούς όρους και όχι ως “παυσίπονο”.