Σε ρήξη οι σχέσεις Βαρθολομαίου – Θεοφίλου: Εσωτερική κρίση και νέα δοκιμασία για την Ορθοδοξία

Η σιγή ιχθύος του Πατριάρχη Θεοφίλου στην πρόσκληση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου για συμμετοχή στην ιστορική επέτειο των 1700 ετών από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας, έχει οδηγήσει σε έντονη ψυχρότητα μεταξύ των δύο Πατριαρχείων. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μιλώντας σε φορτισμένο κλίμα, έθεσε τον Προκαθήμενο των Ιεροσολύμων «ενώπιον των ιστορικών ευθυνών του».

«Δεν δυνάμεθα να διανοηθούμε απόντα τον διάδοχο του Ιακώβου του Αδελφοθέου», είπε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, στέλνοντας σαφές μήνυμα ενότητας: «Προσευχόμεθα και αναμένομεν την θετική ανταπόκρισιν του Μακαριωτάτου αδελφού Πατριάρχου Θεοφίλου, ανταπόκρισιν εις την ιστορικήν ευθύνην και εκείνου υπέρ της των πάντων ενώσεως».

Οι σχέσεις σε οριακό σημείο

Οι σχέσεις των δύο Προκαθημένων βρίσκονται πλέον σε οριακό σημείο. Αφορμή στάθηκε η απουσία ανταπόκρισης του κ. Θεοφίλου στην πρόσκληση του Φαναρίου για την επέτειο των 1700 χρόνων από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, μια εκδήλωση με βαθύ ιστορικό και θεολογικό συμβολισμό.

Σύμφωνα με το πρόγραμμα, έχουν προσκληθεί να παραστούν ο Πάπας Λέων, καθώς και οι Πατριάρχες Αλεξανδρείας Θεόδωρος, Αντιοχείας Ιωάννης και Ιεροσολύμων Θεόφιλος. Η εκδήλωση αφορά την Πενταρχία — τους πέντε Πατριάρχες της Μίας και Αδιαίρετης Εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένου και του Πάπα ως Πατριάρχη της Δύσης.

Μήνυμα από εκκλησιαστικό έδαφος των Ιεροσολύμων

Τα μηνύματα του προς τον κ. Θεόφιλο ο Οικουμενικός Πατριάρχης τα απηύθυνε από το Μετόχι του Παναγίου Τάφου στο Νεοχώρι του Βοσπόρου, όπου τέλεσε τον Εσπερινό του Αποστόλου Ιακώβου του Αδελφοθέου, πρώτου Επισκόπου της Σιωνίτιδος Εκκλησίας.

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, απευθυνόμενος στον Αρχιεπίσκοπο Ανθηδώνος Νεκτάριο, Επίτροπο του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη, υπενθύμισε τη διαχρονική στήριξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου προς την Αγιοταφιτική Αδελφότητα.

«Η προσοχή και η τιμή της Πρωτοθρόνου Εκκλησίας των Ορθοδόξων προς την Αγιοταφιτικήν Αδελφότητα υπήρξαν αμείωτοι δια μέσου των αιώνων», τόνισε, κάνοντας αναφορά και στη μεσολάβηση του Πατριαρχείου προς τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και αργότερα προς την Υψηλή Πύλη, για την προστασία των δικαίων των Ιεροσολύμων.

Οι τρεις λόγοι πίσω από την ένταση

Κατά εκκλησιαστικούς κύκλους, τρεις είναι οι βασικοί λόγοι της έντασης:

1. Η επίσκεψη του Πατριάρχη Θεοφίλου στην Τουρκία και η συνάντησή του με τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν χωρίς προηγούμενη ενημέρωση του Φαναρίου — παράδοση που θεωρείται αυτονόητη στο εκκλησιαστικό πρωτόκολλο. Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων δεν επισκέφθηκε καν το Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι, κάτι που προκάλεσε ενόχληση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

2. Η συμμετοχή του λίγες ημέρες αργότερα στο Συνέδριο των Παραδοσιακών Θρησκειών στο Καζακστάν, όπου είχε συνάντηση με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο, με τον οποίο διατηρεί στενές σχέσεις. Ο Θεόφιλος είναι ο μόνος ελληνόφωνος Προκαθήμενος που δεν έχει αναγνωρίσει την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας, γεγονός που ερμηνεύεται ως έμμεση στήριξη της Μόσχας.

3. Η παρατεταμένη σιωπή του απέναντι στην πρόσκληση για την επέτειο της Πενταρχίας, παρά τη στήριξη που είχε λάβει στο παρελθόν από το Φανάρι σε κρίσιμες στιγμές, όπως στην υπόθεση της εκλογής του ιδίου μετά την απομάκρυνση του προκατόχου του, κυρού Ειρηναίου, λόγω των εκποιήσεων ακινήτων στην Παλαιά Πόλη.

Η «σιγή ιχθύος» και τα ιστορικά προηγούμενα

Η σιγή του Θεοφίλου θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική για το Φανάρι, το οποίο είχε στηρίξει ενεργά το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και κατά την κρίση με το Πατριαρχείο Αντιοχείας για το Κατάρ. Τότε, ο Βαρθολομαίος είχε αναλάβει πρωτοβουλίες συμφιλίωσης, ώστε να μην πληγεί η ενότητα της Ορθοδοξίας, πρωτοβουλίες που όμως δεν βρήκαν ανταπόκριση.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι λίγες ώρες πριν το κήρυγμα του Οικουμενικού Πατριάρχη, ο Θεόφιλος προεξήρχε Θείας Λειτουργίας στη Ρωσική Μονή της Χεβρώνος, παρουσία του Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Αντωνίου, επικεφαλής του τμήματος Εκκλησιαστικών Υποθέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας.

Το μήνυμα του Φαναρίου

«Προσευχόμεθα και αναμένομεν θετική ανταπόκρισιν», επανέλαβε ο Οικουμενικός Πατριάρχης, αναφερόμενος στη συμμετοχή του Πατριάρχη Ιεροσολύμων «εις το ιστορικόν αυτό γεγονός, απτήν εκδήλωσιν ενότητος Ανατολικής και Δυτικής Χριστιανοσύνης».

Η επέτειος των 1700 ετών από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο έχει μετατραπεί σε δοκιμασία για την ενότητα της Ορθοδοξίας, ενώ η στάση του Πατριάρχη Θεοφίλου αναμένεται να καθορίσει πολλά για το μέλλον των διεκκλησιαστικών ισορροπιών.

Με πληροφορίες από το Βήμα|Μαρία Αντωνιάδου