Σαρώσεις ματιών: Ενδείξεις για τη γήρανση και τον κίνδυνο καρδιοπάθειας

Μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο McMaster και το Population Health Research Institute (PHRI) στον Καναδά δείχνει ότι τα μάτια μας μπορούν να αποτελέσουν ένα «παράθυρο» στη συνολική υγεία του οργανισμού. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς περιέχουν κρίσιμες πληροφορίες που θα μπορούσαν να προβλέψουν όχι μόνο τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, αλλά και τον ρυθμό βιολογικής γήρανσης ενός ατόμου.

Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2025 στο περιοδικό Science Advances, ανοίγει τον δρόμο για μια μη επεμβατική μέθοδο αξιολόγησης της αγγειακής υγείας και του βιολογικού ηλικιακού προφίλ. Με απλές οφθαλμολογικές σαρώσεις, οι γιατροί ίσως μπορέσουν στο μέλλον να εντοπίζουν νωρίτερα σημάδια καρδιοπάθειας, εγκεφαλικών επεισοδίων ή πρόωρης γήρανσης.

Ένα «παράθυρο» στο αγγειακό σύστημα του σώματος

Η επικεφαλής της μελέτης, καθηγήτρια Marie Pigeyre, εξηγεί ότι η ανάλυση του αμφιβληστροειδούς προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία: «Ο αμφιβληστροειδής είναι το μόνο μέρος στο σώμα όπου μπορούμε να δούμε άμεσα μικρά αιμοφόρα αγγεία χωρίς χειρουργική επέμβαση. Οι αλλαγές που παρατηρούμε στα αγγεία των ματιών συχνά αντικατοπτρίζουν αντίστοιχες μεταβολές σε άλλα σημεία του οργανισμού».

Μελετώντας τις σαρώσεις του αμφιβληστροειδούς, οι ερευνητές μπορούν να εκτιμήσουν την υγεία του μικροαγγειακού συστήματος, δηλαδή των μικρότερων αιμοφόρων αγγείων που τροφοδοτούν ζωτικά όργανα, όπως η καρδιά, οι νεφροί και ο εγκέφαλος. Αυτά τα αγγεία είναι συχνά τα πρώτα που δείχνουν σημάδια φθοράς από τη γήρανση, τον διαβήτη ή την υπέρταση.

Τα ευρήματα της μελέτης

Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε δεδομένα από περισσότερους από 74.000 συμμετέχοντες που προέρχονταν από τέσσερις μεγάλες μελέτες:

• την Canadian Longitudinal Study on Aging (CLSA),

• το Genetics of Diabetes Audit and Research Tayside Study (GoDARTS),

• την UK Biobank (UKBB),

• και την Prospective Urban Rural Epidemiological (PURE) μελέτη του PHRI.

Συνδυάζοντας οφθαλμολογικές σαρώσεις, γενετικά δεδομένα και αναλύσεις αίματος, οι ερευνητές εντόπισαν ένα ενδιαφέρον μοτίβο:
Άτομα των οποίων τα αιμοφόρα αγγεία στα μάτια ήταν πιο απλά και λιγότερο διακλαδισμένα, εμφάνιζαν αυξημένο κίνδυνο για καρδιοπάθεια και παρουσίαζαν βιολογικούς δείκτες επιταχυνόμενης γήρανσης, όπως υψηλότερα επίπεδα φλεγμονής και μικρότερο προσδόκιμο ζωής.

Αυτό σημαίνει ότι η γεωμετρία των αγγείων του ματιού μπορεί να αποκαλύψει πώς λειτουργεί συνολικά το καρδιαγγειακό σύστημα. Ένα πιο «φτωχό» δίκτυο μικρών αγγείων υποδηλώνει λιγότερη ευελιξία και αντοχή των ιστών, κάτι που συνδέεται με αυξημένο καρδιολογικό κίνδυνο.

Από τα μάτια στο αίμα: οι πρωτεΐνες-κλειδιά της γήρανσης

Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα της μελέτης προήλθε από τη συσχέτιση των αλλαγών στα αγγεία με συγκεκριμένες πρωτεΐνες του αίματος. Οι ερευνητές εντόπισαν δύο βασικούς βιολογικούς παράγοντες που φαίνεται να συνδέουν τη φθορά των αγγείων με τη φλεγμονή και τη γήρανση:

• MMP12: μια πρωτεΐνη που εμπλέκεται στη διάσπαση του κολλαγόνου και την αποδόμηση των ιστών. Αυξημένα επίπεδα MMP12 σχετίζονται με αγγειακή φλεγμονή και καρδιοπάθεια.

• IgG-Fc υποδοχέας IIb: ένας ανοσολογικός ρυθμιστής που επηρεάζει την ανταπόκριση του ανοσοποιητικού και φαίνεται να συμβάλλει στη φλεγμονώδη διαδικασία της γήρανσης.

Σύμφωνα με την Pigeyre, αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για νέες θεραπείες που στοχεύουν στην επιβράδυνση της αγγειακής γήρανσης και στη μείωση των καρδιολογικών κινδύνων. «Οι πρωτεΐνες αυτές ίσως αποτελέσουν μελλοντικούς θεραπευτικούς στόχους για τη βελτίωση της διάρκειας και της ποιότητας ζωής», σημειώνει η ερευνήτρια.

Η προοπτική της πρόληψης

Μέχρι σήμερα, η αξιολόγηση του κινδύνου για καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό ή άνοια απαιτεί μια σειρά από εξετάσεις: αιματολογικές, απεικονιστικές και καρδιολογικές. Αν όμως τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαιωθούν, μια απλή σάρωση του αμφιβληστροειδούς θα μπορούσε να αποτελέσει ένα προληπτικό εργαλείο πρώτης γραμμής — εύκολα προσβάσιμο και οικονομικό. Οι ερευνητές τονίζουν ότι, παρότι η τεχνολογία δεν είναι ακόμα έτοιμη για κλινική χρήση, η μη επεμβατική φύση της μεθόδου θα μπορούσε να διευκολύνει τον μαζικό έλεγχο πληθυσμών, ιδιαίτερα σε χώρες με περιορισμένους πόρους.

Ένα βλέμμα στο μέλλον της ιατρικής

Η μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία της διεπιστημονικής προσέγγισης στην ιατρική: οφθαλμολογία, γενετική, βιοχημεία και καρδιολογία ενώνονται για να αποκαλύψουν πώς ο οργανισμός γερνά και πώς μπορούμε να παρέμβουμε εγκαίρως. Η κατανόηση των μηχανισμών πίσω από τη βιολογική γήρανση των αγγείων δεν αφορά μόνο τη μακροζωία, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Εάν οι σαρώσεις του ματιού μπορέσουν να γίνουν μέρος των προληπτικών εξετάσεων ρουτίνας, ίσως βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο εργαλείο πρόγνωσης και πρόληψης για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Τα μάτια, όπως φαίνεται, δεν είναι μόνο «ο καθρέφτης της ψυχής», αλλά και ο καθρέφτης της καρδιάς και της ηλικίας μας. Με τη βοήθεια της σύγχρονης επιστήμης, μια απλή ματιά στον αμφιβληστροειδή μπορεί στο μέλλον να αποκαλύπτει πώς γερνάμε — και πώς μπορούμε να ζήσουμε περισσότερο και πιο υγιεινά.