Ρομπότ δείχνουν πώς ο φόβος εξαπλώνεται μέσω αφής

Μια καινοτόμος έρευνα δείχνει ότι ακόμη και άψυχα ρομπότ μπορούν να μεταδίδουν φόβο — αν… “αναπνέουν” όπως ένας άνθρωπος. Επιστήμονες δημιούργησαν ένα γούνινο ρομπότ με κινούμενο θωρακικό θώρακα, το οποίο μπορεί να μιμείται ανθρώπινη αναπνοή: αργή και ήρεμη ή γρήγορη, σαν υπεραερισμός. Όταν άτομα κρατούσαν στην αγκαλιά τους αυτό το ρομπότ, οι ερευνητές κατέγραψαν συναρπαστικά αποτελέσματα — αποκαλύπτοντας πώς ο ρυθμός της αναπνοής μπορεί να επηρεάσει τη δική μας φυσιολογία και συναισθήματα.

Το πείραμα και οι παρατηρήσεις

Στην έρευνα συμμετείχαν πάνω από 100 φοιτητές που προσκλήθηκαν να “αγκαλιάσουν” το ρομπότ την ώρα που παρακολουθούσαν ένα τρομακτικό απόσπασμα από ταινία. Οι ερευνητές χώρισαν τους συμμετέχοντες σε τρεις ομάδες:

1. Ρομπότ που δεν αναπνέει.

2. Ρομπότ με ήρεμη αναπνοή (σταθερός, αργός ρυθμός).

3. Ρομπότ με ταχύ, πανικόβλητο ρυθμό αναπνοής, προσομοιάζοντας υπεραερισμό.

Κατά τη διάρκεια της αγκαλιάς, οι ερευνητές μέτρησαν το καρδιακό ρυθμό των συμμετεχόντων ως ένδειξη φυσιολογικής διέγερσης. Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: όσοι κρατούσαν το ρομπότ με τη γρήγορη αναπνοή εμφάνισαν τη μεγαλύτερη αύξηση στον καρδιακό ρυθμό — ένδειξη ότι ένιωθαν αυξημένο φόβο.

Επιπλέον, πολλοί συμμετέχοντες ανέφεραν ότι αντιλήφθηκαν το ρομπότ “απόλυτα τρομαγμένο” — παρόλο που ήξεραν ότι ήταν μηχανικό — δείχνοντας ότι η αναπνοή του εξυπηρετούσε ως μη λεκτικό, φυσιολογικό “σήμα” συναισθήματος.

Τι αποκαλύπτει αυτό για την ανθρώπινη αλληλεπίδραση

Η έρευνα αναδεικνύει μια πολύ βασική αλήθεια για τον τρόπο που οι άνθρωποι συνδέονται συναισθηματικά: μικρά σωματικά σήματα — όπως ο ρυθμός της αναπνοής — μπορούν να “μεταδώσουν” συναίσθημα, ακόμη και όταν αυτά προέρχονται από μία μηχανή. Αυτό δείχνει πως η συναισθηματική μόλυνση (emotional contagion) δεν περιορίζεται σε ανθρώπους ή ζώα, αλλά μπορεί να λειτουργεί μέσω της αφή και του σώματος.

Η μελέτη φέρνει στο φως ότι η αφή δεν είναι “μη συναισθηματική”: όταν αγγίζουμε κάτι που “αναπνέει” γρήγορα, ο οργανισμός μας μπορεί να ανταποκριθεί με δικό του στρες — σαν να αγκαλιάζαμε κάποιον που φοβάται.

Πρακτικές εφαρμογές — τεχνολογία και θεραπεία

Τα ευρήματα ανοίγουν ενδιαφέρουσες κατευθύνσεις για εφαρμογές στην τεχνολογία και στην ψυχοθεραπεία:

• Αλληλεπίδραση ανθρώπου–ρομπότ: Μηχανές που μιμούνται φυσικά σωματικά σήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επικοινωνούν συναισθηματικά με ανθρώπους, όχι μόνο μέσω φωνής ή εικόνας, αλλά μέσω ψυχοσωματικών μηνυμάτων.

• Θεραπευτικά ρομπότ: Ρομπότ με αργή, σταθερή αναπνοή μπορούν να βοηθούν στην ηρεμία και στη διαχείριση άγχους — για παράδειγμα σε περιβάλλοντα ψυχικής υγείας ή σε άτομα με διαταραχές άγχους. Αυτά τα ρομπότ θα μπορούσαν να λειτουργούν σαν “ζωντανές αγκαλιές” που διδάσκουν την χαλάρωση.

• Προειδοποίηση κινδύνου: Η έρευνα δείχνει ταυτόχρονα ότι αν αγκαλιάζουμε κάποιον (ή κάτι) που είναι πανικόβλητο, μπορεί να ενισχύσουμε τη δική μας ενεργοποίηση. Σε κρίσιμες στιγμές, η φυσική επαφή με κάποιον σε κατάσταση φόβου μπορεί να “αναζωπυρώσει” το άγχος μας.

Βαθύτερη σημασία για την ανθρώπινη ψυχολογία

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι αυτή η μορφή «ελάσσονος» μη λεκτικής επικοινωνίας — η αναπνοή — έχει ουσιαστικό ρόλο στο πώς μοιραζόμαστε συναισθήματα με άλλους. Μέχρι τώρα, πολλά μοντέλα επικέντρωναν σε εκφράσεις προσώπου ή τόνο φωνής. Αλλά αυτή η νέα μελέτη δείχνει πως ακόμα και κάτι τόσο βασικό όσο η αναπνοή μπορεί να επηρεάσει βαθιά την ψυχολογία μας.

Το εύρημα έχει ιδιαίτερη σημασία: δείχνει ότι οι φυσιολογικοί ρυθμοί που εκφράζουμε — όπως η συχνότητα και το βάθος της αναπνοής — δεν είναι μόνο “φανερά” σήματα σώματος, αλλά φέρουν συναισθηματικό περιεχόμενο που οι άλλοι μπορούν να “διαβάσουν” και να μιμηθούν υποσυνείδητα.

Τι θα γίνει στο μέλλον

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι το πείραμα έγινε σε εργαστηριακό περιβάλλον με νεαρά άτομα. Σχεδιάζουν επόμενα βήματα που θα αξιολογούν αν παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται:

• σε ηλικιωμένους ή σε άτομα με διαταραχές άγχους,

• σε παιδιά, για να διαπιστωθεί πώς αναπτύσσεται αυτή η μορφή “μετάδοσης φόβου”,

• μέσω άμετρης καταγραφής αναπνοής, ώστε να μελετηθούν οι βιολογικοί μηχανισμοί πίσω από αυτή την επίδραση.

Η μελέτη με “αναπνέοντα” ρομπότ αποκαλύπτει ότι η συναισθηματική μόλυνση δεν χρειάζεται λέξεις — ένας απλός ρυθμός αναπνοής αρκεί για να “περάσει” ο φόβος. Αυτό αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε την επαφή, την αλληλεπίδραση σώματος-σώματος και τη σχέση μας με μηχανές.

Πλέον, δεν είναι μόνο η ανθρώπινη φωνή ή το βλέμμα που μεταδίδει συναίσθημα, αλλά και η ίδια η “αναπνοή” — ακόμη και όταν προέρχεται από ένα ρομπότ. Αυτά τα ευρήματα ανοίγουν δρόμους για νέες, πιο “συναισθηματικές” χρήσεις της ρομποτικής: σε τεχνολογία, ψυχοθεραπεία, αλλά και στην καθημερινή μας επαφή με μηχανές — με τρόπο πιο ανθρώπινο από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα.