ΠΟΥ: Ραγδαία αύξηση των παιδιών που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εξέδωσε μια ανησυχητική προειδοποίηση: τα ηλεκτρονικά τσιγάρα προκαλούν μια νέα, εκρηκτική γενιά εθισμού στη νικοτίνη, με εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο να έχουν ήδη παγιδευτεί στη συνήθεια του ατμίσματος. Σύμφωνα με την πρώτη παγκόσμια εκτίμηση του ΠΟΥ, περισσότερα από 100 εκατομμύρια άτομα χρησιμοποιούν σήμερα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Από αυτούς, τουλάχιστον 15 εκατομμύρια είναι παιδιά ηλικίας 13 έως 15 ετών.

Τα παιδιά ατμίζουν εννέα φορές περισσότερο από τους ενήλικες

Ο οργανισμός υπογραμμίζει ότι σε χώρες όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, τα παιδιά είναι κατά μέσο όρο εννέα φορές πιο πιθανό να ατμίζουν σε σχέση με τους ενήλικες. Αυτή η τάση, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αποτελεί «σοκαριστική ανατροπή» στην παγκόσμια μάχη κατά του καπνίσματος, η οποία για δεκαετίες είχε σημειώσει θεαματική πρόοδο.

Ο Etienne Krug, διευθυντής του Τομέα Προαγωγής Υγείας του ΠΟΥ, δήλωσε: «Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα παρουσιάζονται ψευδώς ως προϊόντα “μείωσης βλάβης”, αλλά στην πραγματικότητα παγιδεύουν τα παιδιά στη νικοτίνη από πολύ μικρή ηλικία και απειλούν να ακυρώσουν δεκαετίες προόδου στην πρόληψη του καπνίσματος».

Μια νέα εποχή εθισμού

Η έκθεση αποκαλύπτει ότι οι εταιρείες του κλάδου προωθούν επιθετικά τα ηλεκτρονικά τσιγάρα στους νέους, χρησιμοποιώντας ελκυστικές γεύσεις, μοντέρνο σχεδιασμό και influencer marketing. Ο ΠΟΥ υποστηρίζει ότι αυτή η στρατηγική θυμίζει τις παλιές μεθόδους των καπνοβιομηχανιών, που κάποτε στόχευαν τους εφήβους για να εξασφαλίσουν «δια βίου πελάτες».

Παρά τη μείωση των καπνιστών παγκοσμίως —από 1,38 δισεκατομμύρια το 2000 σε 1,2 δισεκατομμύρια το 2024—, ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι η βιομηχανία της νικοτίνης «αντεπιτίθεται» μέσω των νέων αυτών προϊόντων, τα οποία επανασυστήνουν τον εθισμό σε μια νέα γενιά.

Ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, Tedros Adhanom Ghebreyesus, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Εκατομμύρια άνθρωποι σταματούν το κάπνισμα χάρη στις πολιτικές ελέγχου του καπνού. Όμως η βιομηχανία απαντά με νέα προϊόντα νικοτίνης, στοχεύοντας αδίστακτα τους νέους».

Μείωση του καπνίσματος, αλλά όχι του εθισμού

Αν και η χρήση καπνού έχει μειωθεί διεθνώς, ένας στους πέντε ενήλικες παγκοσμίως εξακολουθεί να είναι εθισμένος στη νικοτίνη. Ο ΠΟΥ επισημαίνει ότι σε 12 χώρες η χρήση προϊόντων καπνού αυξάνεται και πάλι, ανατρέποντας την παγκόσμια πορεία μείωσης των τελευταίων ετών. Ο Jeremy Farrar, βοηθός γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, προειδοποιεί ότι οι αντιστροφές αυτές «σημαίνουν εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους σε κίνδυνο για ασθένειες, αναπηρίες και πρόωρο θάνατο».

Ο καπνός σκοτώνει 8 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο καπνός ευθύνεται για πάνω από 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, ενώ η παθητική έκθεση στον καπνό σκοτώνει επιπλέον 1 εκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο. Ο Farrar τόνισε πως το κάπνισμα «καταστρέφει κάθε μέρος του σώματος», ενώ χαρακτήρισε το κάπνισμα σε κλειστούς χώρους όπου υπάρχουν παιδιά «ανεύθυνο και απαράδεκτο».

Περίπου 40 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 13 έως 15 ετών χρησιμοποιούν σήμερα προϊόντα καπνού, δηλαδή ένα στα δέκα παιδιά σε όλο τον κόσμο. Σε ορισμένες χώρες, η έναρξη της χρήσης αρχίζει πριν από την ηλικία των 10 ετών, σύμφωνα με την ερευνήτρια Alison Commar, επικεφαλής της παγκόσμιας έκθεσης.

Οι «αόρατες» διαφημίσεις στο διαδίκτυο

Ένα από τα πιο επικίνδυνα φαινόμενα, σύμφωνα με την Commar, είναι η διακριτική αλλά πανταχού παρούσα διαφήμιση στα social media. Επηρεαστές (influencers) συχνά χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά τσιγάρα χωρίς να τα προβάλλουν άμεσα, ενώ τα ενσωματώνουν σε βίντεο, lifestyle περιεχόμενο ή μουσικά trends, κάνοντάς τα έτσι ακόμα πιο ελκυστικά και “αθώα” στα μάτια των νέων. «Οι νέοι εκτίθενται μαζικά στη διαφήμιση προϊόντων νικοτίνης στο διαδίκτυο. Είναι πολύ δύσκολο να ρυθμιστεί αυτό το φαινόμενο, γιατί οι διαφημίσεις είναι συχνά υπόγειες και καμουφλαρισμένες μέσα σε ψυχαγωγικό περιεχόμενο», εξηγεί η Commar.

Από το άτμισμα στο κάπνισμα

Η ερευνήτρια προειδοποιεί ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν είναι μια ακίνδυνη εναλλακτική, αλλά μια πύλη εισόδου προς τον παραδοσιακό καπνό. Πολλοί νέοι που ξεκινούν το άτμισμα καταλήγουν αργότερα να καπνίζουν κανονικά τσιγάρα ή διατηρούν μια δια βίου εξάρτηση από τη νικοτίνη.

Ένα κρίσιμο μήνυμα για τις κοινωνίες

Η νέα αυτή έκθεση του ΠΟΥ αποτελεί καμπανάκι κινδύνου για κυβερνήσεις, γονείς και εκπαιδευτικούς σε όλο τον κόσμο. Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα για να περιοριστεί η διαφήμιση, η πρόσβαση και η κοινωνική αποδοχή των ηλεκτρονικών τσιγάρων, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια νέα γενιά εθισμένων στη νικοτίνη.

Η πρόκληση είναι σαφής: να διατηρηθεί η πρόοδος δεκαετιών κατά του καπνίσματος και να προστατευθούν τα παιδιά από μια σύγχρονη, ύπουλη μορφή εξάρτησης που κρύβεται πίσω από χρώματα, γεύσεις και ψηφιακά likes.