ΠΟΥ: Η χειρότερη κρίση χρηματοδότησης στην παγκόσμια υγεία

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ – WHO) εκπέμπει σήμα κινδύνου: ποτέ στο πρόσφατο παρελθόν δεν είχε αντιμετωπιστεί τόσο μεγάλη απειλή για τη χρηματοδότηση της παγκόσμιας υγείας, σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή του ΠΟΥ, Tedros Adhanom Ghebreyesus. Τα κονδύλια στερεύουν, οι δωρητές λιγοστεύουν και οι προϋπολογισμοί τελούν υπό πίεση — με πιθανές συνέπειες δραστικές, ειδικά για τις πιο ευάλωτες χώρες.

Τι έχει συμβεί

• Ο ΠΟΥ αντιμετωπίζει μια πολύ έντονη πτώση στις συνεισφορές απ’ όλο τον κόσμο.

• Ξεχωριστή επίπτωση είχε η αποχώρηση της ΗΠΑ τον Ιανουάριο 2025, μιας χώρας που μέχρι πρότινος ήταν ο μεγαλύτερος οικονομικός χορηγός του Οργανισμού.

• Λόγω αυτής και άλλων μειώσεων, ο ΠΟΥ αναγκάστηκε να αναθεωρήσει τα σχέδια του — τόσο στα τρέχοντα έξοδα όσο και στον προϋπολογισμό για την περίοδο 2026-2027.

Συγκεκριμένα:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός που σχεδιάζεται για το διάστημα 2026-2027 θα μειωθεί κατά περίπου 21%, από τα ~5,3 δισεκατομμύρια δολάρια στα ~4,2 δισεκατομμύρια.

• Απαιτούνται περικοπές προσωπικού, σε όλα τα επίπεδα — από τα γραφεία της Γενεύης έως τις περιφερειακές και εθνικές υπηρεσίες. Ορισμένα γραφεία σε πλουσιότερες χώρες μπορεί και να κλείσουν εντελώς.

Ποιες είναι οι βαθύτερες αιτίες

Ο ΠΟΥ αναγνωρίζει ότι το ζήτημα δεν οφείλεται αποκλειστικά στην αποχώρηση των ΗΠΑ, αν και αυτή ήταν ένα σημαντικό πλήγμα:

• Τα κονδύλια προέρχονται σε μεγάλο βαθμό (περίπου 80%) από λίγες χώρες, μέσω προαιρετικών συνεισφορών. Όταν αυτές οι χώρες αναθεωρούν προτεραιότητες ή οικονομικές δυνατότητες, επηρεάζεται σοβαρά ολόκληρο το σύστημα.

• Οι διεθνείς κρίσεις, η οικονομική αστάθεια, οι ανταγωνιστικές ανάγκες – για παράδειγμα αντιμετώπιση λοιμωδών νόσων, κλιματικών επιπτώσεων, πανδημιών — όλα αυτά επιβαρύνουν τις κυβερνήσεις και μειώνουν τη διαθεσιμότητα χρημάτων για “υποστηρικτικές” ή “προληπτικές” δράσεις.

Τι θα αλλάξει στην πράξη

Οι μειώσεις στον προϋπολογισμό και οι περικοπές δεν είναι απλώς αριθμοί — θα μεταφραστούν σε πραγματικές επιπτώσεις:

• Λιγότερη δυνατότητα να ανταποκρίνεται ο ΠΟΥ σε διεθνείς υγειονομικές κρίσεις — επιδημίες, πανδημίες, φυσικές καταστροφές.

• Υπηρεσίες δημόσιας υγείας που ήδη λειτουργούν με οριακούς πόρους θα υποστούν πίεση. Οι πιο φτωχές χώρες μπορεί να αντιμετωπίσουν διακοπές ή υποβάθμιση βασικών έργων, όπως εμβολιασμοί, πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων, πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή, επιτήρηση ασθενειών.

• Πιθανές δυνατότητες κλεισίματος γραφείων του ΠΟΥ σε πλουσιότερες χώρες, μετακινήσεις προσωπικού, περιορισμός επιτόπου υποστήριξης.

• Μείωση της προετοιμασίας για μελλοντικά προβλήματα υγείας — όταν ένας οργανισμός πρέπει να κόψει, οι προληπτικές επενδύσεις (πχ έρευνα, εκπαίδευση, surveillance) είναι συχνά αυτές που πρώτες υποβαθμίζονται.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

• Οι χώρες με χαμηλά έως μεσαία εισοδήματα, που εξαρτώνται καθολικά από εξωτερικούς πόρους και διεθνή βοήθεια.

• Οι πληθυσμοί που ήδη βιώνουν προκλήσεις όπως η φτώχεια, η έλλειψη ιατρικής υποδομής, οι περιορισμένες μεταφορές και επικοινωνία — δηλαδή τα πιο ευάλωτα τμήματα πληθυσμού.

• Δράσεις που απαιτούν συντονισμό — διεθνείς εκστρατείες εμβολιασμού, πρόληψη επιδημιών, επιτήρηση και ταχεία αντίδραση — πιθανόν να υπολειτουργούν, με συνέπειες που θα εμφανιστούν μετά από κάποιο διάστημα.

Τι προτείνει ο ΠΟΥ ως λύση

Ο επικεφαλής του Οργανισμού έθεσε μερικές κατευθύνσεις για να αποφευχθεί η περαιτέρω επιδείνωση:

1. Διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης — να μην εξαρτάται η οργάνωση από λίγες χώρες μόνο, αλλά να εμπλακούν περισσότερες, και άλλες μορφές συνεισφορών, ιδιωτικές δωρεές, θεσμικοί χορηγοί.

2. Άμεση ανταπόκριση από δότες — για να καλυφθούν τα “κενά” του τρέχοντος έτους και να αποφευχθούν περαιτέρω αποδιοργανώσεις. Ο ΠΟΥ ζητά να ενεργοποιηθούν συνεισφορές πριν να είναι πολύ αργά.

3. Έξυπνες περικοπές αλλά με προστασία βασικών λειτουργιών — όταν επιβάλλονται μειώσεις, να διατηρούνται οι λειτουργίες ζωτικής σημασίας, ιδιαίτερα σε χώρες που ήδη βρίσκονται σε μεγάλη ευαλωτότητα.

4. Αύξηση διαφάνειας και λογοδοσία — ώστε οι χώρες που προσφέρουν βοήθεια και χρηματοδότηση να γνωρίζουν πού πηγαίνουν τα χρήματα, πώς χρησιμοποιούνται, και ποια είναι η αποδοτικότητα των δαπανών.

Το ευρύτερο μήνυμα

Αυτές οι εξελίξεις δεν είναι απλώς θέμα χρηματοδότησης — είναι θέμα δικαιοσύνης στην υγεία, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην παγκόσμια σταθερότητα. Όσο περισσότερο καθυστερεί η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης, τόσο πιο δύσκολη θα είναι η αποκατάσταση των υπηρεσιών που ήδη έχουν υποστεί πλήγμα. Η απώλεια χρόνου και η υποβάθμιση μπορούν να έχουν μακροχρόνιες συνέπειες — όχι μόνο για την υγεία, αλλά και για την οικονομική ανάπτυξη, την εκπαίδευση, την κοινωνική συνοχή.

Η προειδοποίηση του ΠΟΥ είναι ξεκάθαρη: βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή. Η μείωση της χρηματοδότησης απειλεί να υπονομεύσει όχι μόνο τις δράσεις για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά και τον καθημερινό αγώνα κατά των πιο συνηθισμένων ασθενειών. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση επικοινωνιών, υποστήριξης και υγειονομικών υπηρεσιών, απαιτείται άμεση, συντονισμένη διεθνής δράση. Δότες, κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμοί και κοινωνία πολιτών πρέπει να ενώσουν δυνάμεις — και να επενδύσουν στην υγεία ως θεμέλιο βιώσιμης ανάπτυξης και ειρήνης.