Πόσο ευτυχισμένοι πρέπει να είμαστε για να μειώσουμε τον κίνδυνο θνησιμότητας από χρόνιες ασθένειες;

Καρδιοπάθειες, καρκίνος, άσθμα και διαβήτης — όλες αποτελούν χρόνιες ασθένειες μεταδοτικές και μη (NCDs), οι οποίες ευθύνονταν για περίπου το 75% των μη πανδημικών θανάτων το 2021. Οι αιτίες τους είναι συχνά γενετικές, περιβαλλοντικές ή συμπεριφορικές. Ωστόσο, οι επιστήμονες διερευνούν πλέον και έναν διαφορετικό παράγοντα: την ευτυχία. Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Frontiers in Medicine εξετάζει τη σχέση μεταξύ ευτυχίας και υγείας, διερευνώντας αν «περισσότερη ευτυχία» σημαίνει πάντα «καλύτερη υγεία» — και εάν αυτή η σχέση είναι γραμμική ή ακολουθεί κάποιο κατώφλι.

Το «όριο» της ευτυχίας

Η επικεφαλής της μελέτης, καθηγήτρια Iulia Iuga από το Πανεπιστήμιο 1 Decembrie 1918 της Alba Iulia, εξηγεί: «Δείχνουμε ότι η υποκειμενική ευημερία —ή αλλιώς η ευτυχία— λειτουργεί ως παράγοντας δημόσιας υγείας μόνο όταν ξεπερνά ένα ελάχιστο όριο περίπου 2,7 μονάδων στην κλίμακα Life Ladder. Πάνω από αυτό το σημείο, η αυξανόμενη ευτυχία συνδέεται με μειωμένη θνησιμότητα από χρόνιες ασθένειες.»

Η Life Ladder είναι μια κλίμακα ευτυχίας από 0 έως 10, όπου το 0 αντιπροσωπεύει τη χειρότερη δυνατή ζωή και το 10 την καλύτερη. Οι συμμετέχοντες φαντάζονται πού βρίσκονται αυτή τη στιγμή πάνω στη «σκάλα». Η ομάδα χρησιμοποίησε δεδομένα από 123 χώρες, που συλλέχθηκαν μεταξύ 2006 και 2021, συνδυάζοντας πληροφορίες από διεθνείς οργανισμούς υγείας, στατιστικά ανάπτυξης και δημοσκοπήσεις κοινής γνώμης.

Από το «μετά βίας τα βγάζω πέρα» στο «ευ ζην»

Σύμφωνα με τη μελέτη, ένα σκορ 2,7 βρίσκεται στο χαμηλό άκρο της κλίμακας. Οι άνθρωποι ή οι χώρες με αυτό το επίπεδο χαρακτηρίζονται ως «μετά βίας τα βγάζουν πέρα». Ωστόσο, ακόμη και σε αυτό το επίπεδο, μικρές βελτιώσεις στην ευτυχία αρχίζουν να μεταφράζονται σε ορατά οφέλη για την υγεία. Μόλις το όριο των 2,7 ξεπεραστεί, κάθε αύξηση κατά 1% στην υποκειμενική ευημερία συνδέεται με μείωση κατά 0,43% στο ποσοστό θνησιμότητας από χρόνιες νόσους μεταξύ 30 και 70 ετών.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ερευνητές δεν βρήκαν αρνητικές συνέπειες από “υπερβολική ευτυχία”. Αντιθέτως, κάτω από το όριο των 2,7 μονάδων, μικρές αυξήσεις της ευτυχίας (π.χ. από 2 σε 2,2) δεν επηρέαζαν σημαντικά τη μείωση των θανάτων από χρόνιες ασθένειες. Με άλλα λόγια, η πολύ χαμηλή ψυχική ευημερία πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί, πριν αρχίσουν να εμφανίζονται τα θετικά αποτελέσματα.

Ευτυχία και κοινωνικά συστήματα

Οι χώρες που ξεπερνούν το κατώφλι αυτό έχουν συνήθως:

• Υψηλότερες δαπάνες υγείας ανά άτομο

• Ισχυρότερα κοινωνικά δίκτυα ασφάλειας

• Πιο σταθερή διακυβέρνηση και περιβαλλοντικές πολιτικές

Το μέσο σκορ ευτυχίας των χωρών της μελέτης ήταν 5,45, με ελάχιστο 2,18 και μέγιστο 7,97.

Η Iuga και η ομάδα της προτείνουν ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να ενισχύσουν τη συλλογική ευημερία ενός έθνους με συγκεκριμένες δράσεις, όπως:

• Προώθηση υγιεινής ζωής, π.χ. πρόληψη της παχυσαρκίας και περιορισμός της πρόσβασης στο αλκοόλ.

• Βελτίωση του περιβάλλοντος, μέσω αυστηρότερων προτύπων ποιότητας αέρα και πράσινων χώρων.

• Αύξηση των δημόσιων δαπανών για την υγεία, ώστε περισσότεροι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε φροντίδα.

Όταν η ευτυχία γίνεται δείκτης υγείας

Οι συγγραφείς της μελέτης επισημαίνουν ότι οι βαθμολογίες της Life Ladder βασίζονται σε αυτοαναφερόμενες απαντήσεις, κάτι που ενδέχεται να οδηγεί σε υποκειμενικά ή πολιτισμικά σφάλματα. Παρόλα αυτά, τα ευρήματα δείχνουν σαφώς ότι η ευτυχία λειτουργεί ως “προστατευτικός μηχανισμός” για τη σωματική υγεία. Στο μέλλον, οι ερευνητές σκοπεύουν να επεκτείνουν τη μελέτη ώστε να περιλάβουν:

• Δεδομένα για χρόνια νοσήματα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

• Δείκτες όπως τα χρόνια με αναπηρία ή τα ποσοστά εισαγωγών στα νοσοκομεία.

• Περισσότερες χώρες χαμηλού εισοδήματος ή περιοχές με συγκρούσεις, που σήμερα υποεκπροσωπούνται.

Το μήνυμα της μελέτης

Η ταυτοποίηση αυτού του «σημείου καμπής» στην ευτυχία μπορεί να προσφέρει πολύτιμες αποδείξεις για τη χάραξη πολιτικών δημόσιας υγείας. Όπως καταλήγει η καθηγήτρια Iuga: «Η ευτυχία δεν είναι απλώς ένα προσωπικό συναίσθημα· είναι ένας μετρήσιμος πόρος δημόσιας υγείας που μπορεί να προστατεύσει από τις χρόνιες ασθένειες και να οδηγήσει σε μακροζωία». Σε μια εποχή όπου το στρες και η ανισότητα επηρεάζουν βαθιά την υγεία των κοινωνιών, η μελέτη αυτή υπενθυμίζει πως η ευτυχία δεν είναι πολυτέλεια — είναι ανάγκη.