Οι οικογένειες που εκτίθενται σε γεγονότα όπως ο πόλεμος και η πολιτική βία είναι πολύ πιο πιθανό να εμφανίσουν επιθετική συμπεριφορά μεταξύ των μελών τους, επηρεάζοντας βαθιά την ψυχική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών — ακόμη και χρόνια μετά το τέλος των εχθροπραξιών. Αυτό αποκαλύπτει νέα έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν (University of Michigan), η οποία φωτίζει τις μακροχρόνιες συνέπειες των πολέμων μέσα στα σπίτια των απλών ανθρώπων.
Η αόρατη συνέχεια του πολέμου μέσα στην οικογένεια
Σύμφωνα με τον ερευνητή Paul Boxer από το Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, το τραύμα που προκαλείται από τη συνεχή έκθεση στη βία μεταμορφώνει τη δυναμική της οικογένειας. Δημιουργεί ένα περιβάλλον έντασης, σκληρότητας και θυμού, όπου οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις γίνονται πιο έντονες και συχνές.
«Η εμπειρία της βίας λειτουργεί ως πηγή επίμονου στρες», σημειώνει ο Boxer. «Αυξάνει την επιθετικότητα ανάμεσα στους γονείς — είτε πρόκειται για φωνές, είτε για σωματική βία — και αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε πιο αυστηρές και βίαιες μορφές πειθαρχίας απέναντι στα παιδιά. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν να αναπαράγουν την επιθετικότητα».
Η έρευνα και τα ευρήματά της
Η μελέτη παρακολούθησε πάνω από 1.000 Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους νέους ηλικίας 8, 11 και 14 ετών, από το 2007 έως το 2015. Οι ερευνητές θεωρούν ότι πρόκειται για την πρώτη διαπολιτισμική έρευνα που εξετάζει πώς το άγχος που προκαλεί η πολιτική βία διαχέεται μέσα στο οικογενειακό σύστημα, επηρεάζοντας την ανάπτυξη των παιδιών.
Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό International Journal of Behavioral Development, δείχνουν ότι η πολιτική βία δεν σταματά στα σύνορα του πεδίου της μάχης — εισβάλλει στα σπίτια, αλλοιώνοντας τις σχέσεις και τους ρόλους μέσα στην οικογένεια. Ακόμα και όταν ο πόλεμος τελειώνει, οι ψυχολογικές του επιπτώσεις παραμένουν ενεργές, προκαλώντας κύκλους επιθετικότητας και φόβου.
Οι κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις
Τα ευρήματα της μελέτης έρχονται σε μια εποχή όπου τα επίπεδα ένοπλων συγκρούσεων είναι παγκοσμίως σε ιστορικό υψηλό. Μόνο το τελευταίο έτος, περισσότεροι από 200.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε πολέμους, ενώ 1 στους 8 ανθρώπους παγκοσμίως ζει σε απόσταση μικρότερη των 5 χιλιομέτρων από πολιτική βία.
Κατά την περίοδο που κάλυψε η έρευνα, η σύγκρουση Ισραήλ–Παλαιστίνης στοίχισε τη ζωή σε σχεδόν 5.500 ανθρώπους, εκ των οποίων το 21% ήταν ανήλικοι. Αυτά τα δεδομένα υπογραμμίζουν τον ανθρώπινο πόνο και τη μακροχρόνια κοινωνική ζημιά που προκαλεί η παρατεταμένη βία.
«Μας εξέπληξε το πόσο βαθιά επηρεάζει η διαφυλετική και πολιτική βία όλες τις πτυχές της ζωής ενός παιδιού», τονίζει ο Boxer. «Η παρούσα εργασία δείχνει επίσης ότι οι οικογενειακές σχέσεις, ήδη επιβαρυμένες από οικονομική ανασφάλεια ή ανεργία, επιδεινώνονται ακόμη περισσότερο από την εμπειρία του πολέμου».
Η διαγενεακή μετάδοση της βίας
Ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα είναι η μεταβίβαση της επιθετικότητας από γενιά σε γενιά. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον βίας είναι πιο πιθανό να αναπαράγουν αυτά τα πρότυπα όταν γίνουν ενήλικες. Η βία, λοιπόν, δεν τελειώνει με τη λήξη του πολέμου· συνεχίζει να διαμορφώνει χαρακτήρες, σχέσεις και κοινωνίες.
Παρότι η μελέτη ολοκληρώθηκε σχεδόν μια δεκαετία πριν από τον τρέχοντα πόλεμο στη Γάζα, τα συμπεράσματά της είναι πιο επίκαιρα από ποτέ. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η νέα κλιμάκωση της βίας θα ενισχύσει περαιτέρω τις οικογενειακές εντάσεις και θα αναζωπυρώσει τους ψυχολογικούς μηχανισμούς που περιγράφονται στη μελέτη.
Προς μια ολιστική προσέγγιση υποστήριξης
Ο Boxer και οι συνεργάτες του υπογραμμίζουν την ανάγκη για πολυεπίπεδες παρεμβάσεις — από την κοινωνική πολιτική μέχρι την οικογενειακή ψυχοθεραπεία. Προγράμματα που στηρίζουν την ψυχική υγεία των γονέων, μειώνουν την ενδοοικογενειακή επιθετικότητα και προωθούν μη βίαιες μορφές επικοινωνίας και πειθαρχίας, μπορούν να συμβάλουν στη διακοπή του φαύλου κύκλου του τραύματος.
«Τα ευρήματά μας προσφέρουν σαφή αιτιολόγηση για τη δημιουργία προγραμμάτων που περιλαμβάνουν ολόκληρη την οικογένεια — όχι μόνο τα παιδιά», αναφέρει ο Boxer. «Οι παρεμβάσεις πρέπει να εστιάζουν στις συζυγικές σχέσεις, στις γονικές πρακτικές και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας απέναντι στο στρες».
Ανθρώπινη διάσταση ενός αόρατου πολέμου
Η έρευνα αυτή λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι οι επιπτώσεις του πολέμου δεν περιορίζονται στα πεδία μάχης. Συνεχίζουν να διαμορφώνουν ζωές, σχέσεις και κοινότητες για χρόνια, ίσως και δεκαετίες. Όπως επισημαίνει ο Boxer, «ελπίζω τα αποτελέσματά μας να βοηθήσουν τον κόσμο να κατανοήσει ότι οι οικογένειες αυτές είναι κατά κύριο λόγο αθώοι θεατές σε συγκρούσεις που δεν διάλεξαν».
Ο πόλεμος, τελικά, δεν τελειώνει ποτέ πραγματικά. Επιστρέφει στο σπίτι — μέσα από τον θυμό, την απελπισία και την απώλεια — και συνεχίζει να γράφει την ιστορία του στις καρδιές των ανθρώπων που επέζησαν.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!